تاریخ : 1402/08/20
کبد یکی از اندام های مهم در بدن است که وظیفه فیلتر کردن سموم خون، ساخت آنزیم هایی جهت هضم غذا، ذخیره قند و مواد مغذی و مبارزه با عفونت ها را بر عهده دارد.
هربار که کبد به دلایلی آسیب می بیند، خود را ترمیم کرده و بافت زخم سختی را تشکیل می دهد. زمانی که بافت اسکار بیش از حد ایجاد شود، عملکرد کبد را با مشکل مواجه می کند.
سیروز کبدی از آخرین مرحله های بیماری کبدی است که در آن، بافت اسکار به تدریج جای خود را به بافت سالم کبد می دهد. این وضعیت به دلایل مختلفی می تواند ایجاد شود اما، هپاتیت مزمن و هپاتیت التهابی در کبد، ازجمله مهمترین دلایل ابتلا هستند. زمانی که التهاب در کبد ادامه پیدا کند، کبد تلاش می کند تا با ایجاد زخم، آسیب های خود را ترمیم کند. اما، اگر این زخم ها بیش از حد گسترش پیدا کنند، عملکرد صحیح کبد را مختل کرده و ممکن است به مرحله نهایی، یعنی نارسایی مزمن کبد برسد.
جای زخم ایجاد شده در کبد، جریان خون و اکسیژن را از طریق بافت های کبد مسدود می کند. این عمل موجب می شود که توانایی کبد برای پردازش خون، متابولیسم مواد مغذی و فیلتر کردن سموم کاهش پیدا کند. این بیماری کبدی، توانایی کبد برای تولید صفرا و پروتئین های ضروری خون را کاهش می دهد. این بیماری همچنین می تواند رگ های خونی رد شده از کبد را فشرده کرده و وضعیتی به نام فشار خون پورت را ایجاد کند.
علائم سیروز کبدی، براساس میزان پیشرفت آن متفاوت است. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است در اوایل ابتلا هیچ علامتی نداشته باشند یا علائم مبهمی را حس کنند که با سایر بیماری ها مشابه است. اغلب، زمانی که عملکرد کبد کاهش پیدا کند، علائم سیروز قابل تشخیص می شود.
علائم و نشانه های اولیه سیروز عبارت است از:
علائم سیروز در مراحل پیشرفته به دو دسته تقسیم می شود که شامل: علائم مربوط به کاهش عملکرد کبد و علائم مربوط به فشار خون پورتال است. یرقان که از علائم توقف جریان صفرا است، یک شاخص رایج در کاهش عملکرد کبد است و فشرده شدن ورید باب، از علائم فشار خون پورتال است.
علائم سیروز مرتبط با کاهش عملکرد کبد عبارتند از:
علائم سیروز مرتبط با فشار خون پورتال عبارتند از:
علائم جدی تر سیروز کبدی عبارتند از:
مصرف زیاد الکل و عفونت ویروس هپاتیت C، دو مورد از شناخته شده ترین علل سیروز کبدی هستند. با این حال، شرایط دیگری وجود دارد که می تواند آسیب کبدی و سیروز را ایجاد کنند.
مصرف الکل از شایع ترین عوامل بروز سیروز کبدی است که در طول سالیان طولانی تشکیل می شود. میزان الکل مصرفی جهت آسیب به کبد، در فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای مثال، خطر ابتلا به سیروز کبدی در زنی با کبدهای سالم که به اندازه یک مرد سالم، الکل مصرف میکند، بیشتر است. کودکان به طور ویژه در معرض آسیب های ناشی از الکل هستند. علاوه براین، برخی افراد به طور ژنتیکی، نسبت به آسیب کبدی ناشی از الکل، استعداد دارند.
هپاتیت یک اصطلاح کلی به معنای التهاب کبد است. هپاتیت ویروسی است که توسط ویروسی مانند ویروس هپاتیت B یا C ایجاد می شود. هپاتیت C مزمن، یکی از علل شایع سیروز کبدی است. هپاتیت B نیز می تواند باعث سیروز شود. اگر درکنار هر یک از این شرایط، مصرف الکل نیز وجود داشته باشد، خطر ابتلا به سیروز افزایش می یابد.
بیماری کبد چرب، به خصوص کبدچرب غیر الکلی (NAFLD) وضعیتی است که در آن چربی در کبد تجمع می یابد. کبدچرب غیرالکلی با شرایطی مانند چاقی، کلسترول و تری گلیسیرید خون بالا و دیابت نوع 2 مرتبط هستند.
NAFLD می تواند منجر به التهاب کبد و تشکیل بافت اسکار شود که به آن استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) گفته شده و می تواند منجر به سیروز کبدی شود. استئاتوهپاتیت غیر الکلی، معمولاً در افراد چاق، مبتلا به دیابت یا دارای کلسترول و تری گلیسیرید خون بالا هستند، رخ می دهد، بنابراین، متخصصان داروبین توصیه می کنند که در صورت داشتن این شرایط، وضعیت خود را کنترل کنید.
برخی از بیماری های ارثی می توانند زخمی در کبد ایجاد کرده و منجر به سیروز شوند. ازجمله این شرایط:
تعدادی دیگر از شرایط پزشکی که منجر به آسیب کبدی می شود می تواند باعث سیروز شود، از جمله:
احتمال ابتلا به سیروز در افرادی که دارای یک یا چند مورد از شرایط زیر هستند، بیشتر است.
از آنجایی که علائم سیروز کبدی بلافاصله احساس نمی شود، ممکن است تا زمانی که برای یک چکاپ ساده به پزشک نرفته اید، متوجه آن نشوید. زمانی که که به پزشک مراجعه می کنید، حتما در مورد سابقه پزشکی، مصرف داروها و مصرف الکل با پزشک خود صادق باشید. پس از صحبت با پزشک، ممکن است برای بررسی میزان بزرگی یا حساس بودن کبد، مورد معاینه فیزیکی قرار بگیرید.
درصورتیکه پزشک مشکوک به سیروز باشد، درخواست آزمایش خون می دهد. پزشک متخصص، در نتیجه این آزمایش، علائمی که نشان دهنده اختلال در عملکرد کبد است را بررسی می کند. ازجمله این علائم:
علاوه بر این، پزشک ممکن است یک تصویربرداری از شکم مانند MRI یا سونوگرافی انجام دهد. همچنین، در مواردی ممکن است به روشی به نام بیوپسی نیاز داشته باشید که در آن، نمونه ای از بافت کبد را برمی دارند تا میزان آسیب وارد شده را بررسی کرده و علت ابتلا را بشناسند.
سیروز کبدی به دو مرحه تقسیم می شود که یکی خفیف و دیگری شدید است. درصورتی که این بیماری سریع تشخیص داده شود و فورا برای درمان آن اقدام شود، ممکن است که بتوان شدت آن را به خفیف تغییر داد. مراحل سیروز کبدی عبارت است از:
عدم درمان یروز کبدی می تواند طیف وسیعی از عوارض را در زندگی ایجاد کند که ازجمله آنها:
همانطور که گفته شد، سیروز شامل زخم های دائمی در کبد است که قابل جبران و درمان نیستند. باوجود اینکه کبد انسان قدرت بالایی در ترمیم سلول های آسیب دیده دارد، اما، زمانی که کبد به مرحله سیروزی می رسد، به این معنی است که سلول های سالم کافی برای ترمیم آسیب ها در کبد وجود ندارد. با این حال، اگر این بیماری زود تشخیص داده شود و برای درمان آن اقدام شود، ممکن است بتوان آن را کنترل کرد.
پزشکان معمولا برای کنترل سیروز کبدی، روش های زیر را در پیش می گیرند:
برخی از داروها می توانند سطوح مختلف انواع بیماری های کبدی را با موفقیت درمان کنند. برخی از این داروها:
افرادی که مبتلا به بیماری کبدی سمی یا الکلی هستند، می توانند با ترک مواد و الکل، درمان شوند. بیماری کبدی غیر الکلی را می توان با مدیریت عوامل متابولیک کلسترول خون، قند خون و اضافه وزن کنترل کرد. برخی از افراد برای کنترل این عوامل، ممکن است به مصرف دارو نیاز داشته باشند که پزشک تجویز می کند.
توجه داشته باشید که حتی اگر علت بیماری کبدی شما به دلیل عوامل دیگری باشد، با حذف الکل و داروهای مضر برای کبد، می توان مدت طولانی تری از کبد محافظت کرد. این موضوع درمورد بیماری کبدی غیرالکلی نیز صادق است. پزشکان توصیه می کنند که افراد مبتلا به بیماری های کبدی، با مصرف غذاهای سالم باید به وزن ایده آل برسند.
زمانی که پزشک سیروز را در شما تشخیص دهد، عوارض جانبی ناشی از آن را نیز در شما بررسی می کند. ازجمله عوارض جانبی این بیماری پرفشاری خون پورتال است که عوارض دیگری اسجاد می کند که هرکدام به درمان های خاصی نیاز دارند. برای درمان این عارضه ممکن است نیاز باشد تا موارد زیر انجام شود:
پزشکان زمانی که متوجه شوند که سلامت و عملکرد پیوند شما رو به کاهش است، پیوند کبد را توصیه می کنند. این پیوند زمانی اتفاق می افتد که دارای نارسایی فعال کبد باشید، سرطان کبد داشته باشید و به درمان بیماری کبدی پاسخ ندهید.
با داشتن یک سبک زندگی سالم، می توان از بروز سیروز کبدی جلوگیری کرد. ازجمله:
به طورکلی، سیروز کبدی مرحله شدید از بیماری کبدی است که می تواند به دلایل مختلفی مانند استفاده بیش از حد از الکل، عفونت هپاتیت کنترل نشده یا NAFLD درمان نشده. ایجاد شود. این بیماری قابل درمان نیست و فقط می توان با روش هایی مانند تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی، ترک الکل و درمان های پزشکی، آن را کنترل کرد. همچنین، از آنجایی که این بیماری در مراحل اولیه علائمی نداشته و درصورت پیشرفت، علائم شدید بروز پیدا می کند، پیشنهاد می شود که برای تشخیص زودتر این بیماری، به طور دوره ای تحت چکاپ کامل پزشکی قرار بگیرید. به خصوص اگر چاق هستید، دیابت یا فشار خون دارید.