پیش دیابت چیست ؟
پیش دیابت حالتی است که میزان قند خون در بدن از مقدار طبیعی آن بیشتر است اما هنوز به مقداری نرسیده است که دیابت تشخیص داده شود. این مشکل در صورتی که کنترل نشود می تواند به دیابت نوع 2 یا بیماری های قلبی منجر شود . در صورتی که میزان قند ناشتا بین 100 تا 125 میلی گرم باشد احتمال پیش دیابت وجود دارد . احتمال ابتلا به دیابت طی 5 الی 10 سال بعد از ابتلا به پیش دیابت حدود 50 درصد است البته با انجام اقداماتی می توان از تبدیل پیش دیابت به دیابت نوع 2 جلوگیری کرد.
میزان قند خون در پیش دیابت چقدر است؟
قند خون ناشتا در حالت نرمال مقداری کمتر از 99 میلی گرم است در صورتی که قند خون بین 100 الی 125 باید معمولا پیش دیابت تشخیص داده می شود . در صورتی که میزان قند خون بیشتر از 126 باشد نشانه ابتلا به دیابت است . در حالت کلی اما ( غیر ناشتا ) بازه نرمال قند خون بین کمتر از 140 میلی گرم است و مقدار بیشتر از آن نشانه ابتلا به دیابت است .
علائم پیش دیابت
تشخیص علائم هشداردهنده اولیه دیابت، دشوار است و گاهی با استرس یا خستگی اشتباه گرفته می شود. علائم اولیه دیابت در همه افراد یکسان نیست. برخی علائم مشخصی از این بیماری را در خود نشان می دهند، درحالی که برخی دیگر علائم نادر و کمیابی را تجربه می کنند. در اینجا برخی از علائم غیرعادی و هشداردهنده دیابت خاموش را ذکر می کنیم:
تکرر ادرار
مردم عادی تقریبا روزانه چهار تا هفت بار به دستشویی می روند. اگر تعداد دستشویی رفتن شما در طول روز بیشتر است، به خصوص شب ها، چندین بار برای دستشویی رفتن از خواب بیدار می شوید، ممکن است نشانه این باشد که کلیه شما برای دفع قند اضافی بدنتان، بیشتر از حد معمول کار می کند. البته زیاد ادرار کردن همیشه نشانه دیابت نیست و می تواند دلایل دیگری مانند نوشیدن آب زیاد، به خصوص در هنگام عصر داشته باشد. اگر درطول شب، بیش از یک یا دوبار برای دستشویی از خواب بیدار می شوید، سعی کنید بعد از ساعت 5 بعدازظهر، نوشیدنی های کافئین دار مصرف نکنید. همچنین، نوشیدنی های الکلی نیز باعث افزایش ادرار می شود. درصورتیکه با رعایت این موارد، بازهم چندین بار در طول شب از خواب بیدار می شوید،ممکن است نشانه دیابت خاموش باشد. بنابراین، تکرر ادرار، حتی زمانی که مصرف آب و کافئین را محدود کرده اید، می تواند یکی از علائم پیش دیابت باشد.
تشنگی بیش از حد
ادرار زیاد نیز باعث تشنگی می شود. اگر در طول روز بیش از 4 لیتر یا یک گالن آب می نوشید، اما احساس تشنگیتان رفع نمی شود، ممکن است به دلیل قند خون بالا باشد. یکی از اشتباهاتی که افراد مبتلا به دیابت انجام می دهند، این است که در مواقع تشنگی از نوشیدنی هایی مانند آبمیوه و نوشابه استفاده کرده و باعث می شوند که قند اضافه وارد جریان خون آنها شده و مشکلات بدتری را ایجاد کنند.
گرسنگی شدید
زمانی که میزان قندخون در بدن به درستی تنظیم نشود، پیام های متناقضی درمورد احساس نیاز به غذا، به مغز ارسال می شود. این حالت ممکن است حتی بعد از خوردن غذا نیز احساس شود.
ضعف و خستگی
زمانی که قند خون نمی تواند به سلول های بدن وارد شده و تبدیل به انرژی شود، کلیه ها مجبورند وارد عمل شده و بیش از حد کار کنند. این حالت می تواند باعث خستگی و ضعف بیمار شده و آنها را از انجام فعالیت های روزمره بازدارد. درواقع، بسیاری از بیماران دیابتی تصور می کنند که افسردگی دارند، درحالی که، آنها علائم بهبودی پس از تثبیت قندخون را تجربه می کنند.
احساس سوزن سوزن شدن یا بی حسی در پاها
وجود قند اضافی در خون می تواند به پایانه های اعصاب، به خصوص اعصاب دور از نخاع، مانند پاها، آسیب برساند. اگر هنگام بیدار شدن از خواب، احساس بی حسی یا گزگز در پاهای خود دارید، به پزشک مراجعه کنید.
تاری دید
تجمع قند در خون می تواند باعث التهاب عدسی چشم و کاهش تمرکز آن شود. معمولا زمانی که قندخون به میزان طبیعی می رسد، این حالت، از بین می رود. بنابراین، اگر در زمان های مختلف از روز، وضوح علائم رانندگی، منوها، کتاب ها یا صفحه کامپیوتر کم می شود، ممکن است به دیابت خاموش مبتلا شده باشید.
خارش پوست
گردش خون ضعیف همراه با از دست دادن مایعات به دلیل تکرر ادرار، می تواند باعث خشکی و خارش پوست شود. اگر حتی پس از افزایش مصرف آب، همچنان خارش پوست دارید، می تواند به معنی ابتلا به دیابت باشد.
ترمیم اهسته زخم ها و افزایش عفونت های پوستی
ماندگاری قند در خون، رگ ها و شریان ها را آسیب زده و گردش خون را مختل می کند. بدون گردش خون، روند بهبودی بریدگی و کبودی ها طولانی شده و پوست را مستعد عفونت های پوستی می کند. اگر زخم هایی دارید که چندروز طول می کشد تا از بین بروند، می تواند از علامت دیابت خاموش باشد.
تغیرات خلق و خو
قندخون ناپایدار می تواند بر خلق و خوی فرد تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، قندخون بالا ممکن است باعث بروز علائم افسردگی مانند انرژی کم و تمایل به خواب شود. اگر شما به طور قابل توجهی بدخلق یا عصبی هستید، می تواند نشانه ای از دیابت تشخیص داده نشده باشد. البته این تغییرات رفتاری موقتی بوده و با پایدار شدن سطح قندخون، به حالت طبیعی بازمی گردد.
عفونت های دستگاه ادراری و عفونت های قارچی
دیابت می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و بدن را مستعد ابتلا به عفونت و بیماری های دیگر کند. درواقع، زمانی که قندخون بیش از حد باشد، گلبول های سفید برای عبور از جریان خون به مشکل می خورند و توانایی بدن برای مبارزه با عفونت کاهش می یابد. همچنین، سطح بالای قندخون در ادرار،محل رشد باکتری و مخمرها رشد باکتری ها و مخمرها در نزدیکی دستگاه تناسلی است. برخی از عفونت های رایجی که می توانند از علائم پیش دیابت باشند، عفونت های واژن، قارچی، مثانه و پوستی هستند. عفونت دستگاه ادراری با احساس سوزش هنگام ادرار، ادرار کدر،تیره یا بدبو همراه است. عفونت های قارچی نیز با خارش، سوزش و ترشح همراه است.
عوامل خطرزا در ابتلا به پیش دیابت
افرادی که برخی از عوامل زیر را دارا هستند، ممکن است در معرض پیش دیابت باشند. عواملی از جمله:
- سن بالای ٤٥ سال
- دور کمر بزرگتر از ١٠٠ سانتی متر در آقایان و ٩٠ سانتی متر در خانم ها
- مصرف زیاد گوشت قرمز، مواد غذایی فرآوری شده و نوشیدنی های شیرین
- عدم استفاده از میوه، سبزیجات، آجیل، غلات کامل یا روغن زیتون
- افراد آفریقایی، آمریکایی، بومی آمریکا، لاتین تبار، یا اهل جزایر اقیانوس آرام
- اضافه وزن و چاقی، به خصوص چربی شکمی
- کلسترول بالا، تری گلیسیرید بالا، کلسترول خوب پایین و کلسترول بد بالا
- نداشتن فعایت بدنی و ورزش
- داشتن دیابت حاملگی یا به دنیا آوردن نوزادی با وزن بیش از ٤ کیلوگرم
- داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک
- داشتن مشکل خواب، مانند آپنه خواب، تغییر شیفت کاری یا شیفت شب
- میزان قند خون غیرعادی داشته اید.
- بیماری قلبی دارید.
- علائم مقاومت به انسولین را دارید. به این معنی که بدن شما انسولین می سازد اما آنطور که باید به آن پاسخ نمی دهد. این علائم شامل: تیرگی پوست، مشکل در تمرکز، خستگی یا گرسنگی بیشتر از حد معمول است.
تشخیص پیش دیابت و آزمایشات آن
درصورتی که دارای علائم ذکر شده باشید، پزشک حداقل یکی از این آزمایشات را انجام خواهد داد:
آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا: در این آزمایش شما به مدت ٨ ساعت غذا نخواهید خورد و سپس برای انجام آزمایش سطح قند، از شما خون گرفته می شود. نتایج این آزمایش عبارتند از:
- اگر قند خون شما کمتر از ١٠٠ میلی گرم در دسی لیتر باشد، طبیعی است.
- اگر قند خون ١٠٠ تا ١٢٥ میلی گرم در دسی لیتر باشد، پیش دیابت دارید.
- اگر قند خون ١٢٦ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر باشد، به دیابت مبتلا هستید.
تست تحمل گلوکز خوراکی. در این تست، ابتدا آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا انجام خواهید داد. سپس، یک مایع شیرینی می نوشید. دو ساعت پس از آن، خون بیشتری از شما گرفته شده و آزمایش می کنند. نتایج این تست عبارتند از:
- اگر قند خون شما پس از آزمایش دوم کمتر از ١٤٠ میلی گرم در دسی لیتر باشد، طبیعی است
- اگر قند خون شما بعد از آزمایش دوم ١٤٠ تا ١٩٩ میلی گرم در دسی لیتر باشد، پیش دیابت دارید.
- اگر قند خون شما پس از آزمایش دوم ٢٠٠ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر باشد، دیابت دارید.
آزمایش هموگلوبین .AC1 این آزمایش خون میانگین سطح قند خون شما را در ٢ تا ٣ ماه گذشته نشان می دهد. پزشکان این آزمایش را از افرادی که دیابت دارند می گیرند تا ببینند آیا سطح قند خون آنها تحت کنترل است یا خیر. همچنین برای تشخیص پیش دیابت یا دیابت نیز استفاده می شود.
نتایج این آزمایش عبارتند از:
- اگر ٥.٦٪ یا کمتر باشد، طبیعی است.
- پیش دیابت: اگر ٥.٧ تا ٦.٤٪ باشد.
- دیابت: اگر ٦.٥ درصد یا بالاتر باشد.
برای آنکه از دیابت بیشتر بدانید به مرکز سلامت دیابت داروبین مراجعه کنید.
علائم پیش دیابت در کودکان
پزشکان، پیش دیابت را بر اساس میزان قند خون، بدون توجه به سن فرد، تشخیص می دهند. براساس نظر برخی محققان، کودکان ١٠ ساله و بزرگتر، باید در صورت اضافه وزن و چاقی یا داشتن موارد زیر، آزمایش انجام دهند:
- یکی از اعضای خانواده مبتلا به دیابت نوع ٢ باشد
- مادری که در دوران بارداری کودک مبتلا به دیابت بارداری بوده است.
- بومیان آمریکا، آفریقایی آمریکایی، اسپانیایی، آسیایی آمریکایی، یا جزایر اقیانوس آرام
- علائم مقاومت به انسولین یا شرایط مرتبط با آن، مانند وزن کم هنگام تولد، فشار خون بالا، یا سندرم تخمدان پلی کیستیک
توصیه می شود که اگر کودکی شانس بالایی برای ابتلا به پیش دیابت دارد اما نتایج آزمایش طبیعی داشته است، حداقل هر ٣ سال یک بار دوباره آزمایش دهد.
عوارض پیش دیابت
درصورتی که پیش دیابت درمان نشود، می تواند به دیابت نوع 2 تبدیل شود یا مشکلات جدی دیگری از جمله موارد زیر به وجود بیاید:
- بیماری کلیوی
- نابینایی
- فشار خون بالا
- نوروپاتی محیطی (مشکلات عصبی)
- از دست دادن اندام (قطع عضو)
راه های درمان و پیشگیری از پیشرفت پیش دیابت
بسیاری از افراد تصور می کنند، زمانی که پزشک، تشخیص ابتلا به پیش دیابت داده است، دیگر نیازی به درمان نیست، یا برعکس، تصور می کنند که به دیابت مبتلا شده اند. اما اینطور نیست! پیش دیابت را باید جدی گرفت، اما، باید بدانید که حتی اگر بلافاصله پس از تشخیص، شروع به درمان پیش دیابت کنید، باز هم برای بهبودی کامل زمان نیاز دارید.
مهمترین هدف برای جلوگیری از پیشرفت پیش دیابت و ابتلا به دیابت، حفظ میزان قند خون در محدوده طبیعی است و هرگونه اقدامی که در این زمینه انجام شود، تاثیر زیادی در پیشگیری از آن دارد. یکی از موثرترین کارهایی که می توان برای پیشگیری از پیش دیابت انجام داد، تغییر سبک زندگی است که حتی از مصرف صرف داروهای ضد دیابتی نیز موثرتر است.
در یکی از مطالعات صورت گرفته با نام (برنامه پیشگیری از دیابت) که روی تعدادی از افراد مبتلا به پیش دیابت انجام شد، افرادی که با تغییر سبک زندگی، مقدار کمی از وزن خود را از طریق رژیم و ورزش کاهش دادند، احتمال ابتلا به دیابت نوع ٢ را تا ٥٨ درصد کاهش دادند. این میزان در افرادی که فقط نسخه دریافتی از پزشک خود را دنبال کردند، 31 درصد بود. بنابراین، برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع دو ناشی از پیشرفت پیش دیابت، بهتر است که درکنار مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک، سبک زندگی خود را نیز تغییر دهید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دارو های درمان دیابتی به دسته بندی داروهای دیابتی مراجعه کنید.
تغییر سبک زندگی
در داروبین مطالب زیادی در خصوص سبک زندگی مناسب افراد دیابتی موجود است که در ادامه به 3 مورد از آنها می پردازیم
کاهش وزن اضافی
لاغری مهمترین کلید در درمان پیش دیابت است. براساس تحقیقات صورت گرفته، با کاهش حداقل 5 تا 10 درصد از وزن بدن، سطح قند خون به محدوده طبیعی بازگشته و شروع ابتلا به دیابت را جلوگیری یا به تاخیر می اندازد. برای رسیدن به این هدف، میزان غذای مصرفی خود را محدود کنید. مصرف کالری، غذاهای حاوی چربی (مخصوصاً چربی اشباع شده)، قند و کربوهیدرات را کاهش دهید و در مقابل، طیف گسترده ای از میوه ها، سبزیجات، پروتئین بدون چربی و غلات کامل را مصرف کنید.
عادت به ورزش کردن
زندگی فعال یک ضرورت است. 30 دقیقه ورزش هوازی مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا را 5 روز در هفته (١٥٠ دقیقه در هفته)، انجام دهید تا ضربان قلب شما را افزایش دهد. همچنین، برخی تمرینات قدرتی مانند وزنه برداری یا استفاده از نوارهای مقاومتی حداقل دو بار در هفته انجام دهید. ورزش های قدرتی، باعث عضله سازی شده، سطح قند خون را کاهش داده و به بدن کمک می کند تا به انسولین (که قند خون را کنترل می کند) بهتر پاسخ دهد و حتی زمانی که فرد حرکت نمی کند هم، کالری می سوزاند.
ترک سیگار
کشیدن سیگار به شدت با ابتلا به دیابت ارتباط دارد. افرادی که سیگار می کشند ٣٠ تا ٤٠ درصد بیشتر از افرادی که سیگار نمی کشند در معرض ابتلا به دیابت نوع ٢ هستند و افراد مبتلا به دیابت که به سیگار کشیدن ادامه می دهند، بیشتر در معرض عوارضی مانند بیماری قلبی و نابینایی هستند. بنابراین، بهتر است که هر چه زودتر سیگار را کنار بگذارید.
رژیم غذایی مناسب برای پیش دیابت
هیچ رژیم غذایی رسمی برای پیش دیابت وجود ندارد، اما چهار تغییر می تواند پیش دیابت را معکوس کند و شانس ابتلا به دیابت نوع ٢ را کاهش دهد:
- غلات کامل و محصولات غلات کامل را به جای کربوهیدرات های فرآوری شده مانند نان سفید، سیب زمینی و غلات صبحانه انتخاب کنید.
- به جای نوشیدنی های شیرین، قهوه، آب و چای بنوشید.
- چربی های خوب مانند روغن های گیاهی، آجیل و دانه ها را به جای چربی های موجود در مارگارین، غذاهای پخته شده و غذاهای سرخ شده انتخاب کنید.
- به جای گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده، آجیل، غلات کامل، مرغ و ماهی بخورید.
مصرف دارو
باوجود اینکه تغییر در سبک زندگی می تواند تاثیر زیادی در جلوگیری از پیشروی پیش دیابت داشته باشد، اما برخی افرادی که به پیش دیابت مبتلا هستند، باید داروهای ضددیابت مصرف کنند.
یکی از داروهایی که در ابتدای درمان برای مبتلایان به پیش دیابت تجویز می شود، متفورمین است. توصیه می شود که این دارو را با ایجاد تغییرات گفته شده در سبک زندگی مصرف کنید تا نتیجه بهتری از روند درمان خود بگیرید.
متفورمین درصورتی که فرد دارای عوامل ریسکی خاص مانند سطوح پایین کلسترول خوب، تری گلیسیرید بالا (نوعی چربی خون)، والدین یا خواهر یا برادر مبتلا به دیابت یا اضافه وزن باشد مفید است .
توجه داشته باشید که اگر پزشک، برای شما متفورمین تجویز کرد، باید همواره با ایشان در ارتباط بوده و سبک زندگی سالم را دنبال کنید. هرچه زودتر برای درمان اقدام کنید، همانقدر بهتر خواهد بود. درصورت نیاز می توانید در روند درمان، از پزشک، متخصص تغذیه یا مشاور شخصی خود کمک و راهنمایی بیشتری بخواهید.
همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر، میتوانید مطلب روشهای تشخیص و درمان دیابت را مطالعه بفرمایید.