غلاف میلین

غلاف میلین چیست؟

میلین یا غلاف میلین یک چربی یا بهتر بگوییم یک لیپوپروتئین است که بصورت غشا بر روی نورون ها و رشته های عصبی قرار میگیرد و رنگ سفید نورون ها از این ماده میباشد. عملا برای آنکه اهمیت میلین را را بدانید باید کمی به نحوه کارکرد رشته های عصبی آشنا باشید. رشته های عصبی یا نورون ها با استفاده از پالس های الکتریکی پیام های مختلف را برای مغز ارسال میکنند. با توجه به اینکه ماهیت پیام ها الکتریکی است سرعت انتقال پیام بسته به سالم بودن رشته های عصبی دارد. میلین ها مانند پوششی بر روی اعصاب عمل کرده و باتوجه به ماهیتی که دارند سرعت انتقال پیام را افزایش میدهند. 

دستگاه اعصاب ما دارای میلیون ها رشته عصبی است. این برای بدن مهم است که پیام ها از مبدا به سرعت به مغز رسیده، پردازش شوند و در نهایت دستورات لازم عملکردی ارسال گردد. بنابراین در بعضی از نقاط بدن افزایش سرعت انتقال پیام حیاتی است. میلین ها معمولا در رشته های عصبی که نیاز به سرعت بالا تر برای انتقال پیام دارند وجود دارند و مثلا در قشر خاکستری مغز ما میزان میلین بسیار کم است. اگر کمبود میلین در رشته های عصبی ایجاد شود عملا سرعت انتقال پیام کاهش میابد و نقص عملکرد اندام های بدن ایجاد میشود.

بیماری هایی که با عملکرد رشته های عصبی درگیر هستند میتوانند بر اساس تغییر در میزان نرمال میلین ها بر روی رشته های عصبی اتفاق بی افتند. یکی از مهمترین این بیماری ها ام اس است. در واقع میلین نقش مهمی در ابتلا به ام اس ایفا میکند. بصورت کلی دو نوع میلین وجود دارد:

• میلین در سیستم عصبی مرکزی
• میلین در سیستم عصبی محیطی

هر چند که این دو نوع از میلین در مواد تشکیل دهنده متفاوت هستند اخما عملکردشان یکسان بوده و سبب رسانایی و محافظت بهتر نورون ها میگردند.

داروبین: غلاف میلین پوششی است که سبب محافظت و رسانایی بهتر در رشته های عصبی میشود و در صورتی که اتین غلاف کم شود بیماری هایی که مرتبط با اعصاب و دستگاه عصبی دارند روی خواهد داد.

کارکرد میلین در اعصاب بدن

غلاف میلین ها از ماده ای به نام الیگودندروسیت ساخته میشود. این ماده به نحوی در بدن ساخته میشود که همواره میزان مشخصی از پوشش و غشا بر روی رشته عصبی قرار بگیرد. این پوشش ها سبب میشوند تا رسانش رشته عصبی و در نتیجه سرعت انتقال پیام افزایش یابد. پوشش میلین بر روی نورون یکدست نیست و در جاهیی از رشته های عصبی پوشش میلین کم میگردد که به آن نقاط، گره های رانویه گفته میشود. نقش این گره ها نیز در انتقال پیام بسیار مهم است در واقع مانند انقال الکتریکی در طول یک سیم، گره ها سبب میشوند تا پیام با جهش و سرعت بالاتری در طول مسیر عصبی بدن حرکت کند.

کاهش میلین باعث چه بیماری هایی میشود؟

در برخی از بیماری ها مانند ام اس، ساخت میلین در بدن فرد کاهش یافته و ممکن است حتی متوقف شود. در واقع بدن به سلولهای الیگودنروسیت حمله کرده و اجازه ساخت میلین را نمیدهند به همین علت است که ام اس یک بیماری خود ایمنی است اما چرا اگر پیام ها کند ارسال و دریافت شود فرد دچار نقص عملکردی در اندام ها و ماهیچه ها میگردد؟ بیایید بار دیگر کارکرد میلین ها را در بیمار ام اس مرور کنیم:

• میلین ها سبب محافظت از رشته عصبی میشوند
• میلین ها سرعت انتقال پیام را افزایش میدهند
• میلین سبب سهولت در پروسه دستورات محرک مغزی میگردد

طبیعی است اگر این سه کار بالا در سیستم عصبی به درستی انجام نشود فرد دچار نقص در عملکرد میگردد. تصور کنید که فرد نیاز به حرکت دادن دست خود است؛ در این حالت سیستم عصبی از مغز دستور حرکت را به ماهیچه ها ارسال میکند و طبیعی است که اگر این پیام با تاخیر برسد یا در مخیانه راه ارتباط چند رشته عصب قطع گردد، عملکرد ماهیچه دست با نقص اتفاق می افتد یا در حالت های بحرانی اصلا فرد قادر به تکان دادن دست خود نیست.

غذاهای میلین ساز

یکی از سوالات بسیاری از افراد این است که میلین با چه رویکردی در بدن بهینه تر تولید میشود یا چه غذایی بخوریم که میلین در بدن ما تولید گردد. در پاسخ به این سوال باید گفت که هنوز ماده غذایی موثر و مورد تاییدی وجود ندارد که میلین در بدن بعد از خوردن آن تقویت شود. اما بصورت کلی میتوان گفت که سبک زندگی سالم در افراد میتواند به بهبود عملکرد دستگاه عصبی کمک بسیاری کند. بصورت تایید نشده برخی از تحقیقات بر روی اثر مواد مکمل و عذاهایی برای تقویت میلین تاکید دارند که البته باید گفت که این غذاها میتوانند سیستم عصبی را بهبود بخشند:

• ویتامین ب 
• غلات
• ماهی
• اسفناج
• نخود سبز
• دانه آفتاب گردان
• بادام
• زردچوبه
• سویا

داروبین: عملا ما چیزی به نام غذاهای میلین ساز نداریم؛ تنها برخی از خوراکی ها میتوانند عملکرد سیستم عصبی را بهبود دهند و هنوز اثبات میلین ساز بودن آنها انجام نشده است.

ارتباط میلین و MS

زمانی که یک فرد به بیماری MS مبتلا می شود، درواقع سیستم ایمنی بدن او، به غلاف میلین سلول‌های عصبی سیستم عصبی مرکزی حمله کرده و به آن آسیب رسانده است. درنتیجه، توانایی اعصاب او جهت انتقال پیام های عصبی تحت تاثیر قرار می گیرد.

درنتیجه حمله سیستم ایمنی به پوشش میلین سلول های عصبی و ابتلا به MS، بیمار با علائمی مانند: ضعف عضلانی، آسیب به هماهنگی حرکات بدن،  فلج شدن (درصورت تشدید علائم) مواجه می شود. این بیماری غالبا در سنین 20 تا 50 سالگی ظاهر می شود و باوجود مطالعات و تحقیقات صورت گرفته، هنوز عامل اصلی ایجاد و درمان قطعی آن ناشناخته مانده است.

ارتباط میلین و سیستم عصبی

غلاف میلین، رشته های بلند و نخ مانند سلول های عصبی را که به آن آکسون می گویند را پوشش داده و محافظت می کند. این پوشش چربی عملکردی شبیه به پوشش سیم های برق دارد.

زمانی که پوشش میلین سلول های عصبی سالم باشد، انتقال پیام عصبی از مغز و نخاع به سایر نقاط بدن به سرعت و درست انجام می شود. اما در بیماری خودایمنی ام اس، سیستم ایمنی بدن، پوشش میلین سلول های عصبی را یک عامل خارجی و تهدیدکننده تشخیص داده و به آن و سلول های عصبی سازنده آن حمله می کند.

در اثر این حمله، سلول های عصبی که پوشش میلین آنها آسیب دیده است نیز می توانند مورد حمله و صدمه قرار بگیرند. صدمات وارد شده به سلول های عصبی فاقد پوشش میلین، دچار اسکار (اسکلروزیس) می شوند. این اسکار و ضایعات باعث می شوند که پیام های حرکتی به سختی به سلول های عصبی منتقل شوند.

تحقیقات صورت گرفته پیرامون غلاف میلین

بسیاری از تحقیقاتی که درباره درمان بیماری MS و میلین انجام می‌شود، بر افزایش توانایی بدن در ترمیم میلین آسیب دیده تمرکز دارند. برخی از روش هایی که درنتیجه این تحقیقات حاصل شده، عبارت است از:

• جلوگیری از ایجاد واکنش‌های شیمیایی در بدن که به موجب آسیب به میلین می‌شود.
• مصرف داروها یا درمان‌های تجربی که ممکن است در پیشگیری یا درمان MS نقش داشته باشند.
• شناسایی آنتی‌بادی‌هایی (پروتئین‌های سیستم ایمنی، که به مبارزه بدن با بیماری‌ها کمک می‌کنند) که به میلین حمله می‌کنند.
• بررسی امکان استفاده از سلول‌های بنیادی (سلول‌هایی که می‌توانند به بافت‌های مختلف بدن رشد و تمایز پیدا کنند.) در ترمیم آسیب‌های ناشی از بیماری MS.