سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
سندرم روده ی تحریک پذیر یا IBS (Irritable Bowel Syndrome) بیماری مزمنی است که روده ی بزرگ را درگیر می‌کند. روده ی بزرگ بخشی از دستگاه گوارش است که در جذب آب و تبدیل مواد غذایی غیرقابل‌هضم به مدفوع نقش دارد. انقباضات روده ی بزرگ که باعث جابه‌جایی مواد غذایی در طول روده می‌شوند در افراد مبتلا به IBS بیشتر احساس می‌شوند که همین حساسیت بالا ممکن است موجب بروز علائم سندرم روده تحریک پذیر به صورت ناخوشایند در این افراد شود. این بیماری به‌هیچ‌وجه مسری یا مهلک نیست؛ بااین‌حال، هنگامی که علائم آن بروز می‌کنند معمولاً تا چندین سال ادامه پیدا کرده و کیفیت زندگی فرد مبتلا را به‌شدت دستخوش تغییر می‌کنند.
علت ابتلا به سندروم روده ی تحریک پذیر هنوز به طور دقیق مشخص نیست؛ بااین‌وجود، در بسیاری موارد افراد بعد از مصرف بعضی مواد غذایی مشخص یا تجربه‌ی اضطراب یا اندوه شدید دچار آن می‌شوند. علاوه بر این، عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی در دستگاه گوارش که باعث برهم‌خوردن تعادل میان باکتری‌های خوب و بد در روده می‌شوند نیز ممکن است باعث بروز، عود یا تشدید این بیماری شوند.
مهم ترین علائم سندروم روده تحریک پذیر
هر یک از ما ممکن است در طول زندگی‌مان به‌صورت مقطعی دچار اسهال، یبوست یا درد شکمی بشویم. این مشکلات همیشه به معنی وجود سندرم روده تحریک پذیر نیستند؛ بااین‌حال اگر بعد از غذا خوردن در معده و روده‌های خود احساس ناخوشایندی دارید و این وضعیت مدتی است که ادامه دارد ممکن است به این بیماری مبتلا باشید.
سندرم روده تحریک پذیر علائم مشخصی دارد که ممکن است به‌صورت دائمی در فرد بروز کنند؛ یا اینکه تنها در دوره‌های عود بیماری مشاهده شوند. به‌عبارت‌دیگر، ممکن است به این بیماری مبتلا باشید اما همیشه علائم آن را تجربه نکنید. در ادامه‌ی این مقاله سعی می‌کنیم همه علائم سندرم روده تحریک پذیر را یک‌به‌یک معرفی کنیم تا بتوانید با آگاهی بیشتری شرایط خود را بررسی کنید. علائم سندروم روده عصبی به دو گروه علائم اصلی (شایع و مشترک بین اغلب بیماران) و علائم فرعی (کمتر شایع) تقسیم می‌شوند:
علائم شایع سندروم روده تحریک پذیر
بیماری IBS در اغلب اوقات با سه علامت اصلی همراه است که البته این نشانه‌ها ممکن است در هر فردی به شکل متفاوتی بروز کنند:
- شکم‌درد و دل‌پیچه‌ی مکرر: درد ناشی از IBS اغلب به‌صورت اسپاسم، گرفتگی، فشار و دردهای مقطعی در ناحیه‌ی شکم رخ می‌دهد. درد شکمی مزمن که یکی از شایع‌ترین علائم سندروم روده تحریک پذیر محسوب میشود ممکن است ضعیف، متوسط یا بسیار شدید باشد. منظور از درد مزمن دردی است که بیش از سه ماه ادامه داشته باشد. در بعضی افراد مبتلا این شکم‌درد بعد از دفع مدفوع یا گاز کاهش پیدا می‌کند؛ از سوی دیگر شدت درد اغلب هنگام غذا خوردن یا تجربه‌ی استرس بیشتر میشود.
- تغییر در عادات دفع مدفوع: افراد مبتلا به IBS بسته به نوع بیماری خود ممکن است اسهال (شل و آبکی شدن مدفوع)، یبوست (دفع سخت مدفوع و سفت شدن آن) یا ترکیبی از هر دوی این شرایط را تجربه کنند. شکل مدفوع در سندروم روده تحریک پذیر ممکن است کوچک و تکه‌تکه یا شل و آبکی باشد و گاهی نیز مدفوع همراه با مخاط سفید و شفاف دفع شود. در بسیاری موارد ممکن است بیمار احساس کند مدفوع خود را کامل دفع نکرده است. بعضی از مبتلایان به این بیماری مجبورند بیش از سه بار در روز به دستشویی بروند و در بسیاری مواقع این شرایط حالت اضطراری پیدا می‌کند؛ به این معنی که فاصله‌ی زیادی بین زمان حس نیاز به دفع مدفوع تا عمل دفع وجود ندارد.
- نفخ و دفع گاز: ارتباط نزدیکی میان سندروم روده تحریک پذیر و نفخ و ورم معده وجود دارد؛ چرا که یکی از نشانه های اصلی این بیماری احساس نفخ به‌ویژه پس از غذا خوردن است که معمولاً با بادگلو یا دفع گاز معده‌ی بیشتر نیز همراه میشود.
درباره‌ی ارتباط علائم سندروم روده تحریک پذیر با مدفوع سیاه یا وجود خون در مدفوع، توجه داشته باشید که دفع خون و تغییر رنگ مدفوع و سیاه شدن آن از علائم این بیماری محسوب نمی‌شود؛ بنابراین، در صورت مشاهده‌ی خون در مدفوع، تب یا درد پیوسته و پیش‌رونده در ناحیه‌ی شکم به‌هیچ‌وجه سهل‌انگاری نکنید و بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
به‌طورکلی اگر به مدت شش ماه شکم‌درد داشته باشید و طی سه ماه اخیر حداقل هفته‌ای یک‌بار این درد را تجربه کرده باشید احتمال ابتلای شما به سندرم روده عصبی وجود دارد؛ بااین‌حال، برای اینکه این درد جزو نشانه های سندرم روده تحریک پذیر محسوب شود بایستی حداقل یکی از حالات زیر نیز در مورد شما صادق باشد:
- شکم‌درد شما پیش یا هنگام دفع مدفوع افزایش پیدا کند و پس از آن برطرف شود.
- در زمان‌هایی که شکم‌درد دارید شکل مدفوع شما تغییر کند و شل‌تر یا سفت‌تر از حالت عادی باشد.
- در این دوره ها دفعات اجابت مزاج شما کمتر یا بیشتر از حالت عادی باشد.
علائم کمتر شایع سندروم روده تحریک پذیر
علاوه بر درد شکمی، تغییر شکل مدفوع، تغییر در تعداد دفعات اجابت مزاج و احساس نفخ و ورم معده علائم دیگری وجود دارند که می‌توان آنها را نیز از مشخصات سندروم روده تحریک پذیر در نظر گرفت. با اینکه این علائم ممکن است در ظاهر ارتباطی با IBS نداشته باشند اکیداً توصیه می‌کنیم که در صورت مشاهده‌ی هم‌زمان هریک از این موارد با علائم ذکر شده در بالا حتماً آنها را با پزشک خود در میان بگذارید:
- احساس تهوع
- استفراغ
- درد در سایر نقاط بدن مانند سردرد، دردهای عضلانی، دردهای مفصلی یا کمردرد
- کاهش اشتها
- احساس خستگی
- سوزش معده و رفلاکس اسید معده
- سوءهاضمه
- احساس ورم در گلو
- تکرر ادرار
- مشکلات خواب
- سرگیجه
- تپش قلب
- استرس
- آلرژی های غذایی
- افزایش درد قاعدگی (در زنان)
- درد هنگام نزدیکی (در زنان)
- کاهش وزن (بیشتر در کودکان)
علائم سندروم روده تحریک پذیر در زنان
باوجوداینکه اغلب نشانه های IBS میان زنان و مردان مشترک است تفاوت‌های فیزیولوژیکی و روان‌شناختی این دو گروه باعث شده که تفاوت‌هایی در علائم این بیماری و همچنین روش‌های درمان آن وجود داشته باشد. به‌طورکلی، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که سندروم روده عصبی در زنان بیشتر از مردان شایع است. همچنین زنان بیشتر به IBS همراه با یبوست مبتلا می‌شوند. به احتمال زیاد تفاوت هورمون‌های جنسی و تفاوت‌های جنسیتی نقش مهمی در ایجاد تفاوت میان علائم سندروم روده تحریک پذیر در مردان و زنان ایفا می‌کنند.
از دیگر علائم سندرم روده تحریک پذیر در زنان می‌توان به احساس خستگی، افسردگی، اضطراب، کمردرد، بی‌خوابی، حساسیت‌های غذایی، قاعدگی دردناک، سندروم پیش از قاعدگی (PMS) و درد هنگام نزدیکی اشاره کرد که همگی باعث می‌شوند زنان مبتلا به این بیماری در مقایسه با مردان مبتلا دشواری‌ها و مشکلات بیشتری را متحمل شوند.
علائم سندروم روده تحریک پذیر در کودکان
سندرم روده تحریک پذیر در کودکان ممکن است علاوه بر علائم اصلی این بیماری با علائم کمتر شایع آن مانند استفراغ، سرگیجه، تهوع و کاهش وزن و اشتها نیز همراه باشد. علاوه بر این کولیک نوزادی (گریه‌های طولانی و به‌ظاهر بی‌دلیل) ممکن است یکی از علائم سندرم روده تحریک پذیر در نوزادان باشد. رفلاکس معده و احساس سوزش معده در کودکان زیر دو سال نیز ممکن است به علت وجود همین بیماری باشد.
کلام آخر
در این مقاله از «داروبین» به معرفی کامل تمام علائم سندروم روده تحریک پذیر پرداختیم و نشانه های این بیماری را در دو گروه علائم اصلی و شایع و علائم فرعی و کمتر شایع دسته‌بندی کردیم. باوجوداینکه هیچ یک از این علائم به‌تنهایی نشانه‌ی ابتلا به این سندروم نیستند توصیه می‌کنیم در صورت بروز هم‌زمان یا طولانی‌مدت هر یک از آنها حتماً به پزشک مراجعه کنید.
کاملاً قابل درک است که هر یک از علائم این بیماری حتی به‌تنهایی چقدر می‌توانند آزاردهنده باشند و زندگی شما را مختل کنند؛ بااین‌حال، بیماری IBS قابل‌کنترل است و می‌توانید با ایجاد تغییرات عمده در سبک زندگی و عادات غذایی خود به کاهش این علائم کمک کنید. بنابراین، توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده‌ی این علائم حتماً آنها را با پزشک خود در میان بگذارید تا بتوانید با کمک یکدیگر برنامه‌ی درمانی مناسب و کارآمدی برای کنترل بیماری خود و بهبود کیفیت زندگی‌تان تدوین کنید.
