سرطان کبد چیست و چگونه درمان می شود؟

سرطان کبد چیست؟

سرطان شرایطی است که در آن، سلول های غیرطبیعی به طور غیر عادی و غیرقابل کنترل شروع به تقسیم و رشد می کنند. این سلول ها در نهایت می توانند در بافت ها و اندام های اطراف رشد کنند و به سایر نواحی بدن گسترش پیدا کنند. سرطان کبد، یکی از انواع بیماری های کبدی است و زمانی اتفاق می افتد که رشد این سلول های غیرطبیعی از کبد شروع شود یا از سایر قسمت های بدن به کبد گسترش یابد. به عبارت دیگر، سرطان کبد به دو صورت اولیه و ثانویه وجود دارد.

انواع سرطان کبد

از آنجایی که کبد از چندین نوع سلول مختلف تشکیل شده است انواع مختلفی از تومورها نیز می توانند در آنجا تشکیل شوند. برخی از آنها خوش خیم (غیر سرطانی) و برخی سرطانی هستند و می توانند به سایر قسمت های بدن گسترش یابند. تشکیل این تومورها علل مختلفی داشته و طبیعتا بسته به نوع تومور، درمان‌های متفاوتی هم دارند.

تومورهای خوش خیم رایج کبد عبارتند از:

• همانژیوم
• آدنوم کبدی
• هیپرپلازی ندولار کانونی
• کیست
• لیپوم
• فیبروم
• لیومیوم

درمان هیچ یک از این تومورها مانند درمان سرطان کبد درمان نیست و در صورت ایجاد درد یا خونریزی ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. درمقابل، برخی تومورهای کبد بدخیم و سرطانی هستند که عبارتند از:

سرطان کبد اولیه

در سرطان اولیه کبد، رشد و تکثیر سلول های سرطانی از کبد شروع می شود و به سایر اندام های بدن گسترش می یابد. این نوع سرطان کبد شیوع کمتری داشته و عمدتا به دلیل شیوع هپاتیت که توسط ویروس های مسری ایجاد می شود، فرد را مستعد ابتلا به سرطان کبد می کند. انواع مختلف سرطان اولیه کبد عبارت است از:

• کارسینوم هپاتوسلولار (HCC): از شایع ترین نوع سرطان اولیه کبد است که از سلول های اصلی کبد شروع می شود.
• سرطان کلانژیوکارسینوما یا سرطان مجرای صفراوی که از سلول های پوشاننده مجاری صفراوی که کبد را به روده و کیسه صفرا متصل می کند، شروع می شود.
• آنژیوسارکوم (یا همانژیوسارکوم)، که در رگ های خونی کبد شروع می شود و بسیار نادر است و احتمال بروز آن در افراد بالای 70 سال بیشتر است.
• سرطان داخل کبدی (IHC): که نوعی از کلانژیوکارسینوم است که حدود 10 تا 20 درصد از کل موارد سرطان کبد اولیه را شامل می شود.
• سرطان فیبرولاملار که نوع نادر HCC یا کارسینوم هپاتوسلولار است.
• هپاتوبلاستوم یک سرطان کبدی نادر در کودکان است

سرطان های HCC و IHC بیشتر روی مردان تاثیر گذاشته و اغلب در سنین 55 تا 65 سال تشخیص داده می شود.

سرطان کبد ثانویه

سرطان ثانویه کبد یا متاستاتیک زمانی است که سلول های سرطانی در جای دیگری از بدن شروع شده و در نهایت از طریق خون یا سیستم لنفاوی به کبد رسیده و در آنجا شروع به رشد می کنند. سرطان ثانویه از محل شروع سرطان نامگذاری می شود. برای مثال، اگر سلول های سرطانی از روده شروع شده و به کبد رسیده باشد، به آن "سرطان روده با ثانویه کبد" می گویند.

تشخیص نوع سرطان کبد در درمان آن تاثیر بسیاری دارد. زیرا، پزشک، سرطان ها را براساس محل اصلی ایجاد آن درمان می کند. به عنوان مثال، پزشکان برای درمان سرطان کبدی که از طریق سرطان های ثانویه پستان ایجاد شده است، اقدام به درمان سرطان سینه می کنند. زیرا، سلول های سرطانی موجود در کبد، همان سلول های سرطانی سینه هستند.

علائم سرطان کبد

سرطان کبد زمانی که در مراحل اولیه باشد، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد اما، با رشد و پیشرفت سرطان، بیشتر نمود ظاهری پیدا می کند و ممکن است برخی از علائم زیر بروز کند:

• احساس توده در زیر قفسه سینه

• احساس درد در سمت راست شکم یا در نزدیکی شانه راست
• تورم شکم به دلیل تجمع مایعات( آسیت)
• یرقان (زردی چشم یا زردی پوست)
• کاهش وزن بی دلیل
• حالت تهوع
• بی اشتهایی و احساس بیماری
• ضعف و خستگی
• ادرار تیره
• تب

علت سرطان کبد

در ابتدا باید بگوییم که، تاکنون، علت اصلی سرطان کبد شناخته نشده است اما، برخی از دلایل می توانند باعث ایجاد سرطان کبد شوند. سرطان کبد زمانی اتفاق می افتد که عاملی روی DNA سلول های سالم کبد تاثیر گذاشته و عملکرد آنها را تغییر دهد. DNA، ژن هایی است که نحوه عملکرد سلول های بدن را تعیین می کنند و به آنها می گویند که چه زمانی رشد کنند، تکثیر شوند یا بمیرند. به عنوان مثال، انوکوژن ها وظیفه رشد و تقسیم سلول ها را برعهده دارند و ژن های سرکوب کننده تومور، ناظر فعالیت سلول ها بوده و از رشد غیرقابل کنترل سلول ها جلوگیری کرده و از مردن سلول ها در زمانی که باید بمیرند، مطمئن می شوند.

زمانی که DNA ما جهش می یابد، سلول ها دستورهای جدیدی دریافت می کنند. مثلا، تغییرات دی ان ای، در کارسینوم هپاتوسلولار، باعث فعال شدن انکوژن ها یا غیرفعال شدن ژن های سرکوبگر تومور می شود.

تحقیقات نشان داده است که علت ابتلا به سرطان اولیه کبد (کارسینوم کبدی) در کبدهای آسیب دیده، می تواند به دلیل نقص مادرزادی، سوء مصرف الکل یا عفونت مزمن از طریق بیماری های هپاتیت B و C، هموکروماتوز (بیماری ارثی بیش از حد آهن در کبد) و سیروز رخ دهد. تقریبا، بیش از نیمی از افراد مبتلا به سرطان اولیه کبد مبتلا به سیروز کبدی هستند که معمولا به دلیل مصرف بیش از حد الکل ایجاد می شود. همچنین، بیماری های هپاتیت B، هپاتیت C و هموکروماتوز نیز می توانند آسیب های دائمی و نارسایی کبدی را ایجاد کنند. علاوه براین، چاقی و کبد چرب نیز با سرطان کبد مرتبط هستند.

از عوامل دیگری که می توانند زمینه ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهند، عبارتند از:

• مواد شیمیایی خاص مانند وینیل کلرید و آرسنیک و سموم گیاهان
• کشیدن سیگار، به خصوص همراه با مصرف الکل
• آفلاتوکسین ها که مواد سرطان زای ساخته شده توسط نوعی کپک گیاهی هستند. این مواد می توانند گندم، بادام زمینی، برنج، ذرت و سویا را آلوده کنند.
• هورمون های آندروژن و استروژن
• رنگ هایی که قبلاً در آزمایشات پزشکی به نام توروتراست استفاده می شد.
• جنسیت: احتمال ابتلای مردان به سرطان کبد، بیشتر از زنان است.
• چاقی
• نژاد: شیوع سرطان کبد در آمریکایی های آسیایی-آمریکایی بیشتر است.
• استفاده از استروئید آنابولیک: استفاده طولانی مدت از هورمون‌های مردانه ای که ورزشکاران برای افزایش عضله استفاده می کنند، می تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
• سابقه دیابت: مطالعات نشان داده است که بین دیابت و سرطان کبد ارتباط وجود دارد. احتمالا این ارتباط به دلیل ارتباط دیابت و بیماری کبد چرب است.
• بیماری های متابولیک ارثی: ثابت شده است که بیماری های مختل کننده متابولیسم طبیعی بدن، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهند.
• بیماری های نادر: محققان در بین سرطان کبد و بیماری های نادر مانند کمبود آلفا-1 آنتی‌تریپسین، تیروزینمی و بیماری ویلسون ارتباطاتی پیدا کرده اند.

نحوه تشخیص سرطان کبد

برای تشخیص سرطان کبد، پزشک باید دلایل اختلال عملکرد کبد را بررسی کند. معمولا برای بیمارانی به نام هموکروماتوز، هپاتیت مزمن و الکلی که در معرض ابتلا به سرطان کبد هستند، انجام غربالگری به طور دوره ای توصیه می شود. علاوه براین، اگر پزشک در طول معاینه، علائم سرطان کبد را در شما پیدا کند، ممکن است برای اطمینان از ابتلا، برخی از تست های زیر را انجام دهد:

• آزمایش خون: سطح برخی از مواد در خون، می تواند به تشخیص سرطان کبد کمک کند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به سرطان کبد، ماده ای به نام آلفا فتوپروتئین (AFP) ترشح می کنند که در حالت عادی، این ماده در جنین وجود داشته و در بدو تولد از بین می رود. همچنین، سطوح بالای آهن در کبد نیز، ممکن است نشانه وجود تومور باشد.
• سونوگرافی: اولین آزمای برای تشخیص سرطان کبد است و می تواند تومورهای به کوچکی یک سانتی متر را تشخیص دهد.
• MRI: تصاویر مقطعی دقیق از بدن تولید کرده و می تواند میزان دقیق تومور و تاثیر آن بر عروق خونی اطراف کبد را نشان دهد.
• سی تی اسکن: تصاویر سه بعدی از چند اندام را به طور همزمان تولید کرده و به پزشکان برای جراحی کمک می کند. همچنین، میزان گسترش سرطان را نیز نشان می دهد.
• اسکن PET-CT: این اسکن بیشتر برای تشخیص سرطان ثانویه کبد استفاده می شود و می تواند تصاویر رنگی سه بعدی از وجود سرطان در نواحی مختف بدن را تولید کند.
• بیوپسی: در این تست، تومور خوش خیم و بدخیم تشخیص داده می شود. این تست بسته به میزان شدت علائم بیمار انجام شده و در برخی موارد نیازی به استفاده از آن نیست.
• لاپاراسکوپی: این آزمایش برای تشخیص اندازه تومورها، وسعت سیروز، برش کوچکی از کبد گرفته شده و با استفاده از ابزارها و دوربین، انجام می شود. معمولا برای تایید ازمایش های قبلی و تشخیص برای گرفتن بیوپسیف از این تست استفاده می شود.

اگر پزشک تشخیص به سرطان ثانویه در کبد داد، ممکن است برای تشخیص محل قبلی سرطان، از ازمایش های دیگری استفاده شود. پس از تشخیص بیماری، آرامش خود را حفظ کرده و با پزشک خود درمورد راه های درمان بیماری صحبت کنید.

راه های درمان سرطان کبد

به طورکلی، درمان انواع کبد دشوار است و سرطان اولیه کبد در موارد نادر و زمانی که قابل درمان باشد، قابل تشخیص است. همچنین، از آنجایی که سرطان ثانویه یا متاستاتیک کبد، قبلا در اندام های دیگر گسترش یافته است، درمان آن نیز سخت و دشوار است. زیرا، شبکه پیچیده رگ های خونی و مجاری صفراوی کبد جراحی را دشوار می کند. بنابراین، بیشتر درمان های سرطان کبد، برای ایجاد احساس بهتر و افزایش طول عمر انجام می شود.

• بیمارانی که تومورهای آنها در مراحل اولیه تشخیص داده می شود، می توانند با جراحی، شانس بقای بیشتری را داشته باشند. اما، از آنجایی که اکثر سرطان های کبدی در مراحل اولیه غیرقابل تشخیص است، جراحی آنها بسیار دشوار است زیرا، سرطان بسیار پیشرفت کرده یا کبد در وضعیت خوبی برای جراحی نیست.
• دربرخی موارد، از شیمی درمانی مستقیم در کبد (شیمی‌آمبولیزاسیون) استفاده می شود تا تومورها به اندازه ای که امکان جراحی وجود داشته باشند، کوچک شوند. گاهی ممکن است این کار را بدون شیمی درمانی (امبولیزاسیون ملایم)، با استفاده از اتانول انجام داد که در این صورت، باید بیماران در حال بهبودی را از نظر عود احتمالی سرطان، تحت نظر قرار داد.
• علاوه بر این، در برخی موارد سرطان کبد، ممکن است برای از بین بردن تومور، از کرایوتراپی یا انجماد تومور و فرسایش با فرکانس رادیویی (RFA) با استفاده از امواج رادیویی استفاده شود.
• یکی دیگر از روش های درمانی، پرتودرمانی است که می توان به روش های مختلفی انجام داد اما، به دلیل تحمل کم کبد در برابر اشعه، باید محدودیت هایی رعایت شود.
• پیوند کبد، روش درمانی دیگری است که در افراد مبتلا به سرطان کبد یا سیروز کاربرد دارد. این روش اگرچه خطرناک است، اما شانس بقا در آن زیاد است.

با تمام این موارد، سرطان پیشرفته کبد هیچ درمان مشخصی ندارد و فقط می توان با شیمی درمانی و پرتودرمانی با دوز کم، رشد سرطان را کنترل کرده و درد را کاهش داد.

اکثر بیماران در این شرایط، از داروهای مسکن همراه با داروهای ضدتهوع، داروهای بهبود اشتها و تورم شکم استفاده می کنند. ازجمله این داروها، داروی سورافنیب است که به طور قابل توجهی، بقا را در سرطان های پیشرفته بهبود می دهد.

نحوه پیشگیری از سرطان کبد

اگرچه نمی توان به طور کامل از سرطان کبد پیشگیری کرد، اما می توان با انجام کارهایی، احتمال ابتلا به آن را کاهش داد:

• خود را در برابر عوامل ابتلا به هپاتیت ایمن کرده و برای واکسیناسیون با پزشک خود صحبت کنید.
• رابطه جنسی ایمن داشته باشید.
• از مصرف الکل خودداری کنید.
• اگر در معرض مواد شیمیایی مرتبط با سرطان کبد هستید، دستورالعمل های ایمنی درمورد آنها را رعایت کنید.
• قبل از مصرف مکمل های آهن، مطمئن شوید که آیا واقعا به آن نیاز دارید یا خیر.
• تا زمانی که پزشک تجویز نکرده است، از استروئیدهای آنابولیک استفاده نکنید.
• اگر چاق هستید یا دیابت دارید، درمورد انجام غربالگری سرطان کبد با پزشک خود صحبت کنید.