دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری به انگلیسی Gestational Diabetes، به خروج طولانی مدت قند خون خانم باردار از محدوده طبیعی اطلاق میشود. وضعیتی است که در آن سطح قند خون در دوران بارداری بالا می‌رود. دیابت در دوران بارداری معمولا برای افرادی روی میدهد که دارای ریسک فاکتورهای ابتلا به دیابت هستند. یعنی کسانی که سابقه خانوادگی دارند یا قند خونشان پیش از بارداری در محدوده پیش دیابت بوده باشد، با احتمال بیشتری به دیابت در دوران بارداری مبتلا میشوند.
دیابت بارداری پس از زایمان از بین می‌رود اما میتواند بر سلامت کودک تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در مراحل بعدی زندگی او افزایش دهد. شما می‌توانید با انجام اقداماتی سلامت خود و کودکتان را حفظ کنید.
انواع دیابت بارداری
دو نوع دیابت بارداری وجود دارد:
- دیابت نوع A1
- دیابت نوع A2
دیابت نوع A1 با رژیم غذایی بهبود میابد و زنان مبتلا به دیابت نوع A1 که قادرند آن را از طریق رژیم غذایی و ورزش کنترل کنند.
دیابت نوع A2 برای کنترل نیاز به مصرف دارو دارد زنانی که به دیابت نوع A2 مبتلا هستند و باید از انسولین یا سایر داروها استفاده کنند.
علائم دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولا بدون علامت ظاهر میشود و ممکن است پایدار یا ناپایدار باشد. در بعضی از مواقع این نوع از دیابت میتواند کمی خطرناک باشد اما معمولا با روشهای کنترل قند خون، مشکل جدی به وجود نمی آید. در بسیاری از مواقع با آزمایشات دوره ای در زمان بارداری است که متخصص متوجه وجود میزان غیر طبیعی قند در خون مادر میگردد.
علائم زیر از شایع ترین نشانه ها در دوران بارداری برای تشخیص دیابت هستند:
- تشنگی بیش از حدِ معمول
- گرسنگی و خوردن بیش از حد معمول
- تکرر ادرار
علل ابتلا به دیابت بارداری
هنگامی که غذا می‌خورید، لوزالمعدۀ شما انسولین ترشح میکند. انسولین هورمونی است که کمک میکند تا قندی به نام گلوکز که باعث ایجاد انرژی و سوخت‌وساز میشود، از خون به سلول‌های بدن انتقال پیدا کند.
در دوران بارداری، جُفت، هورمون‌هایی می‌سازد که باعث تجمع گلوکز در خون میشود. معمولاً لوزالمعده میتواند انسولین کافی برای کنترل این میزان گلوکز را تأمین کند. اما اگر بدن شما نتواند انسولین کافی بسازد یا ارسال انسولین را آنطور که لازم است انجام دهد، سطح قند خون افزایش یافته و شما به دیابت بارداری مبتلا می‌شوید.
عوامل خطرناک در دیابت بارداری
در صورت دارا بودن شرایط زیر شما مستعد ابتلا به دیابت بارداری هستید:
- اضافه وزن پیش از بارداری
- بالا بودن سطح قند خون نسبت به حد متعارف، به اندازه‌ای که دیابت تشخیص داده نشده باشد. (به این حالت پیش‌دیابت می‌گویند).
- داشتن سابقۀ ابتلا به دیابت در عضوی از خانواده
- داشتن سابقۀ دیابت بارداری
- مبتلا بودن به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا بیماری‌های دیگر مرتبط با مشکلات انسولین
- فشار خون بالا، کلسترول بالا، بیماری قلبی یا سایر عوارض پزشکی
- به دنیا آوردن نوزادی بزرگ (بالای 4 کیلوگرم)
- سابقۀ سقط جنین
- سابقۀ زایمان نوزاد مرده یا دچار نقص مادرزادی
- سن بالای 25 سال
انواع آزمایش و روشهای تشخیص دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولاً در نیمۀ دوم بارداری اتفاق می‌افتد. پزشکان، دیابت را بین هفته‌های 24 تا 28 (اگر در معرض خطر باشید زودتر از این بازۀ زمانی) معاینه میکنند.
پزشک برای تشخیص دیابت، تست تحمل گلوکز انجام میدهد. در این تست، شما 50 گرم گلوکز در یک نوشیدنی شیرین را می‌نوشید که باعث افزایش قند خون میشود. یک ساعت بعد، آزمایش گلوکز خون می‌دهید تا ببینید بدنتان چگونه با آن‌همه قند برخورد میکند. اگر نتایج نشان داد که قند خون شما بالاتر از حد معین است، لازم است که آزمایش تحمل گلوکز خوراکی 3 ساعته را انجام دهید، به این معنی که 3 ساعت پس از مصرف نوشیدنی حاوی گلوکز 100 گرمی، آزمایش گلوکز خون انجام خواهد شد. البته اگر 12 ساعت ناشتا باشید، پزشک میتواند با مصرف یک نوشیدنی ۷۵ گرمی گلوکز، آزمایش ۲ ساعته قند خون را از شما بگیرد.
اگر در معرض خطر بالای ابتلا هستید اما نتایج آزمایش شما طبیعی است، ممکن است پزشک در اواخر بارداری مجدداً از شما آزمایش بگیرد تا از عدم ابتلای شما به دیابت بارداری اطمینان حاصل کند.
درمان دیابت بارداری
اگر مبتلا به دیابت بارداری هستید، برای حفظ سلامت خود و جنین در طول دوره حاملگی و زایمان، در اسرع وقت نسبت به درمان خود اقدام کنید. پزشک برای اطلاع از ابتلای شما به دیابت بارداری، موارد زیر را از شما می‌خواهد:
- چک کردن سطح قند خون (چهار بار یا بیشتر در روز)
- بررسی کتون موجود در ادرار. مواد شیمیایی می‌توانند نشان‌دهندۀ تحت کنترل نبودن دیابت شما باشند.
- رعایت رژیم غذایی سالم
- عادت به ورزش کردن
پزشک وزن شما و میزان رشد کودکتان را بررسی خواهد کرد و ممکن است برای کنترل سطح قند خون، انسولین یا داروی دیگری تجویز کند.
از داروهای نام برده شده در این مطلب به هیچ عنوان، به صورت خودسر و بدون تجویز پزشک مصرف نکنید. این کار باعث آسیب به خود و جنین خواهد شد.
سطح مناسب قند خون برای زنان در دوران بارداری
براساس توصیۀ انجمن دیابت آمریکا درخصوص میزان قند خون زنان باردار:
- قبل از غذا: 95 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر
- یک ساعت بعد از غذا: 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر
- دو ساعت بعد از غذا: 120 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر
رژیم غذایی و ورزش برای دیابت بارداری
برای سالم ماندن این کارهای ساده را انجام دهید:
- از یک رژیم غذایی سالم و کم‌قند استفاده کنید. با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که تغذیه موردنیاز خود را به درستی دریافت می‌کنید. از یک برنامۀ غذایی که برای افراد مبتلا به دیابت تهیه شده است استفاده کنید:
- قندهای طبیعی مثل میوه‌ها، هویج و کشمش را جایگزین خوراکی‌های شیرین مثل کلوچه، آب‌نبات و بستنی کنید. سبزیجات و غلات کامل را مصرف کنید و مراقب حجم وعده های غذایی خود باشید.
- سه وعدۀ غذایی کوچک همراه با دو یا سه میان‌وعده را تقریباً در یک زمان معین در روز میل کنید.
- 40 درصد کالری روزانۀ خود را از کربوهیدرات و 20 درصد از پروتئین دریافت کنید. 50 درصد از کربوهیدرات‌ها باید از کربوهیدرات‌های پیچیده و با فیبر بالا تشکیل شوند و چربی‌شان بین 25 تا 30 درصد باشد.
- مصرف 35-20 گرم فیبر در روز را در نظر داشته باشید. غذاهایی مثل نان تهیه شده از غلات کامل، حبوبات و ماکارونی؛ برنج قهوه‌ای، بلغور جو دوسر، سبزیجات و میوه‌ها در رسیدن به این منظور مناسب‌هستند.
- کل چربی مصرفی خود را به کمتر از 40 درصد کالری روزانه محدود کنید. چربی اشباع‌شده باید کمتر از 10 درصد کل چربی مصرفی شما باشد.
- غذاهای متنوع بخورید تا مطمئن شوید که ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی دریافت می‌کنید. ممکن است برای تقویت بنیۀ خود نیاز به مصرف مکمل داشته باشید. در مورد مصرف مکمل با پزشک خود مشورت کنید.
- در طول دوران بارداری ورزش کنید. زمانی که دیابت بارداری دارید می‌توانید ورزش کنید البته تا وقتی که پزشک بگوید که مشکلی ایجاد نخواهد کرد. فعال بودن راه خوبی برای کمک به بهبود قند خون است. تناسب اندام در دوران بارداری برای وضعیت بدن شما مفید است و میتواند برخی از مشکلات رایج مانند کمردرد و خستگی را برطرف کند.
- در اولین فرصت، شروع به فعالیت و تحرک کنید. در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت متوسط مانند: دویدن، پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری، داشته باشید.
- آیا پیش از اطلاع به بارداری، تمرینی انجام می دادید؟ آیا فعالیتی هست که انجام آن را دوست داشته باشید؟ با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید که آیا می‌توانید این فعالیت‌ها را ادامه دهید. آیا باید تغییراتی ایجاد کنید یا بهتر است فعالیت دیگری را امتحان کنید.
- فعالیت ورزشی میتواند قند خون شما را کاهش دهد. بنابراین زمانی که ورزش می‌کنید، همیشه نوعی قند با جذب سریع مانند قرص گلوکز یا آب‌نبات سفت همراه خود داشته باشید.
- مراقبت‌های مناسب دوران بارداری را به جا بیاورید: پزشک در کنار اینکه میتواند شما را از نظر وضعیت عمومی بررسی کند، قادر است در مورد تغذیه، فعالیت بدنی و کاهش وزن به شما مشاوره دهد. همچنین میتواند شما را به سایر متخصصان سلامت مانند متخصصان تغذیه معرفی کند.
- اگر حالت تهوع صبحگاهی دارید، میان‌وعده‌های کوچک بخورید. قبل از بلند شدن از رختخواب غلات، کراکر، حبوبات بوداده یا چوب شور بخورید. همانطور که روز خود را سپری می‌کنید، اغلب وعده‌های غذایی کوچک میل کنید و از مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده و چرب خودداری کنید.
- اگر انسولین مصرف می‌کنید، حتماً برنامه‌ای برای مقابله با افت قند خون داشته باشید. استفراغ و بالا آوردن، سطح گلوکز شما را کاهش میدهد. اگر مطمئن نیستید که چه کاری باید انجام دهید، با پزشک خود صحبت کنید.
پیشگیری از دیابت بارداری
با انجام کارهای زیر می‌توانید خطر ابتلا به دیابت را قبل از بارداری کاهش دهید:
- رژیم غذایی سالم
- فعالیت بدنی
- کاهش اضافه وزن
آیا دیابت بارداری بر جنین تأثیر می‌گذارد؟
اگر شما با کمک پزشک‌تان بتوانید در آستانۀ ابتلا به دیابت بارداری، قند خون خود را کنترل کنید، احتمالاً کودک شما سالم خواهد بود.
بلافاصله پس از زایمان، پزشکان سطح قند خون نوزاد را بررسی میکنند. اگر پایین باشد، ممکن است لازم باشد که نوزاد تا زمانی که به حالت عادی برگردد، از طریق تزریق سرمی، گلوکز دریافت کند.
دیابت بارداری احتمال داشتن نوزادی بزرگ‌تر از حد طبیعی را افزایش میدهد. همچنین با یرقان که در آن پوست، زرد به نظر می‌رسد نیز مرتبط است. زردی معمولاً با درمان به سرعت از بین می‌رود.
اگرچه احتمال ابتلای فرزند شما به دیابت نوع 2 در آینده بیش از سایر کودکان خواهد بود، اما سبک زندگی سالم (شامل رژیم غذایی خوب و فعالیت بدنی زیاد) میتواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
آیا دیابت بارداری منجر به دیابت نوع 2 خواهد شد؟
از آنجایی که شما دیابت بارداری داشته‌اید، احتمال بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 دارید. اما وقوع این اتفاق قطعی نیست و شما می‌توانید برای پیشگیری از آن اقدام کنید.
احتمالاً سطح قند خون شما حدود 6 هفته پس از زایمان به حالت عادی برمی‌گردد. (پزشک آن را بررسی خواهد کرد.) در صورت انجام آزمایش، باید هر 3 سال یک بار آن را تکرار کنید.
برای کاهش خطر ابتلا به دیابت لازم است:
- وزن خود را در محدودۀ مناسب نگه دارید. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود صحبت کنید.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید این رژیم شامل مقدار زیادی سبزیجات، غلات کامل، میوه‌ها و پروتئین بدون چربی می باشد.
- ورزش را به یک عادت تبدیل کنید.
اگر قصد دارید دوباره بچه‌دار شوید، به خاطر داشته باشید که احتمال ابتلای مجدد به دیابت بارداری در شما بیشتر است. از پزشک خود بپرسید که چه تغییراتی در سبک زندگی لازم است تا به شما در پیشگیری از ابتلا به آن کمک کند.
.jpg)
.jpg)
