حساسیت به نیش حشرات و روش های درمان آن

افراد زیادی هستند که دچار حساسیت به نیش حشرات می شوند. اگر شما با نیش زنبور عسل دچار حساسیت شوید، احتمالا به نیش سایر زنبورها مانند زنبورهای زرد، زنبورهای بی عسل و زنبورهای سرخ ها نیز حساسیت دارید. میزان شدت علائم نیش حشرات در افراد مختلف متفاوت است. اما به طورکلی، انواع حساسیت به نیش حشرات سه نوع است که عبارت است از:

1. واکنش طبیعی: در این حالت، فرد دچار تحریک پوستی شده و درد، تورم و قرمزی در اطراف محل گزش ایجاد می شود.
2. واکنش موضعی: زمانیکه محل بزرگی از بدن دچار گزش حشرات شود، علائم آلرژی به گزش حشرات فراتر از محل گزش منتشر می شود. به عنوان مثال، اگر مچ پای فردی گزیده شود، ممکن است که سراسر ساق پایش دچار تورم شود. این نوع واکنش ممکن است که در ظاهر نگران کننده باشند، اما درواقع مانند یک واکنش طبیعی هستند. این نوع واکنش ها معمولا در طول 48 ساعت به اوج خود می رسند و سپس به تدریج درطول 5 تا 10 روز بهبود پیدا می کنند.
3. واکنش آلرژیک:  جدیترین نوع حساسیت به نیش حشرات است که نیاز به درمان فوری دارد. در ادامه، واکنش آلرژیک به نیش حشرات را به طور دقیق بررسی می کنیم.

علائم حساسیت به نیش حشرات

علائم حساسیت ناشی از نیش حشرات در افراد مختلف متفاوت است. البته حساسیت به گزش حشرات یک مورد حتمی نیست و ممکن است که فردی با گزیده شدن دچار هیچ نوع واکنشی نشود. برخی افراد نیز ممکن است دچار واکنش آلرژیک خفیف شده و یک یا چند مورد از علائم زیر در محل گزش آنها مشاهده شود.

• درد
• قرمزی
• نقاط شبیه جوش
• تورم خفیف تا متوسط
• احساس گرما در محل نیش
• خارش

برخی دیگر ممکن است دچار واکنش آلرژیک شدید یا واکنش های آنافیلاکتیک شوند که هرچند شایع نیستند، اما اگر فردی به آنها دچار شود، باید تحت مراقبت های پزشکی فوری قرار گیرد. علائم می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکل در تنفس
• کهیرهایی که به صورت بثورات قرمز و خارش دار ظاهر می شوند و در نواحی دورتر از گزش گسترش می یابند.
• تورم صورت، گلو یا هر قسمت از دهان یا زبان
• خس خس سینه یا مشکل در بلع
• بیقراری و اضطراب
• ضربان قلب (نبض) بالا
• سرگیجه یا افت شدید فشار خون
• گرفتگی معده
• تهوع یا اسهال

همانطورکه گفته شد، حساسیت های شدید به نیش حشرات شایع نیستند و افراد کمی دچار آن می شوند، اما اگر در فردی اتفاق بیوفتد، می تواند باعث شوک یا ایست قلبی و بیهوشی در عرض 10 دقیقه یا کمتر، پس از نیش زدن شود. معمولا افرادی که یک حساسیت شدید به نیش حشرات را تجربه کرده اند، احتمال بروز واکنش های مشابه در گزیدگی های بعدی را دارند. بنابراین، باید سریعا تحت درمان اضطراری بعد از گزیدگی قرار بگیرند.

علائم نیش حشرات

زمانی که دچار آلرژی به گزش حشرات می شوید و برای درمان آن به پزشک مراجعه می کنید، ممکن است که پزشک برای درمان بهتر، از شما نوع حشره ای که شما را نیش زده است را بپرسد و شما ندانید. در این صورت، می توانید با ظاهر گزیدگی متوجه نوع حشره شوید. شکل نیش انواع حشرات عبارت است از:

• ساس ها: جای نیش ساس معمولا شبیه یک گازگرفتگی کوچک و قرمز همراه با خارش زیاد است که به صورت نقاط کوچک قرمز با مرکز سیاه دیده می شود.
• زنبورها: نیش زنبور برجستگی قرمز پوستی است که اطراف آن سفید می باشد. ممکن است که علائم نیش ناشی از برخی زنبورها مانند زنبور قرمز شدید تر باشد که در این صورت با علائمی مانند قرمزی، تورم و درد شدید دیده می شود.
• کک ها: علائم گزش کک ها معمولا با خارش، جوش و کهیر روی پوست، به خصوص مچ پا و ساق پا مشاهده می شود.
• پشه ها: جای نیش پشه به صورت برجستگی ها و جوش های خارش دار آزاردهنده روی پوست است. درصورتیکه پشه آلوده باشد، می تواند ناقل بیماری های عفونی مانند مالاریا به انسان شود. تورم جای نیش پشه، از دیگر علائم حساسیت به نیش پشه می باشد.
• عنکبوت: جای نیش عنکبوت به شکل دو سوراخ کوچک همراه با قرمزی پوست، درد و تورم در محل گزش است. اما، نیش ناشی از این حشره ممکن است که باعث ایجاد واکنش های آلرژیک شدید شود که در این صورت نیاز به مراقبت فوری پزشک دارد.
• کنه ها: توجه داشته باشید که کنه ها ناقل بیماری لایم هستند. بنابراین، درصورت گزیده شدن توسط کنه، باید فورا به مراکز درمانی مراجعه کرد. جای نیش کنه می تواند بثوراتی ایجاد کند که درصورت عدم درمان روی پوست پخش می شود. براساس تحقیقات انجام شده، مشخص شده است که امروزه، بیماری و حساسیت ناشی از گزش حشراتی مانند پشه، کنه و کک در حال افزایش است.
• شپش ها: شپش ها حشراتی هستند که در بدن، مو و پوست انسان زندگی کرده و از خون انسان تغذیه می کند. این حشره می تواند با تماس مستقیم فرد آلوده با افراد سالم، به آنها منتقل شود.
• مگس ها: نیش مگس های خانگی معمولا بی خطر است اما، گزش مگس های مناطق جنگلی، زراعی یا مردابی، به خصوص در فصول گرم سال ممکن است نگران کننده باشد. لذا، در هنگام رفتن به این مکان ها دقت کنید.
• جرب یا گال ها: جرب یا گال، نوعی کنه است که نیش آنها با خارش، درد و تاول چرکی مشاهده می شود. معمولا علائم گزش گال ها پس از 4 تا 6 هفته نمایان می شود.

حساسیت به نیش حشرات در کودکان و نوزادان

اکثر کودکان و نوزادان نسبت به گزیده شدن توسط حشرات واکنش خفیفی نشان می دهند. اما، گاهی ممکن است که کودک نسبت به نیش برخی از حشرات آلرژی داشته و علائم واکنش آلرژیک را داشته باشد. زمانی که یک حشره کودک شما را نیش زد، فورا نیش آن را با ناخن یا وسیله ای محکم مانند کارت اعتباری، از پوست خارج کنید. از کشیدن نیش با انگشت و موچین جلوگیری کنید، زیرا باعث ترکیدن کیسه سم شده و وارد بدن کودک می شود. بعد از بیرون آوردن نیش، جای آن را با آب و صابون بشویید.

می توانید برای کاهش التهاب و خارش آن، از کمپرس یخ و خمیر جوش شیرین و آب استفاده کنید. اگر احساس می کنید که حساسیت به نیش حشرات در کودک شما زیاد است، بهتر است که به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. توجه داشته باشید که بدون تجویز پزشک، به کودکتان به خصوص در سنین کمتر از شش ماه یا بزرگتر، داروهای آنتی هیستامین، استفامینوفن و مسکن های مختلف ندهید. همچنین، به هیچ عنوان به او داروی آسپرین ندهید زیرا ممکن است که منجر به ابتلا به یک بیماری نادر اما تهدید کننده زندگی به نام (سندرم ری) شود.

پیشگیری از گزیدگی و حساسیت به نیش حشرات

شما نمی توانید به طور دائم مانع از نیش زدن حشرات به خود شوید. اما با انجام اقدامات زیر، می توانید تعداد دفعات آن را کمتر کنید:

• لانه حشرات را شناسایی و از آن دوری کنید: معمولا پیدا کردن لانه برخی حشرات مانند زنبورها، بسیار راحت است. زنبورهای زرد اکثرا در زمین، تپه های خاکی یا چوب و دیوارهای قدیمی لانه می کنند. زنبورهای عسل نیز در کندوهای خود جمع می شوند. همچنین، زنبورهای قرمز و بی عسل، لانه های خود را در بوته ها، درختان و روی ساختمانها می سازند.
• از نزدیک شدن به آب های راکد جلوگیری کنید.
• هنگام بیرون رفتن از کفش و جوراب استفاده کنید.
• وقتی در مناطق روستایی یا جنگلی قرار دارید، از پیراهن های آستین بلند، شلوارهای بلند، جوراب و کفش استفاده نمایید.
• از به کار بردن عطر یا پوشیدن لباسهای رنگ روشن خودداری کنید. زیرا حشرات را به سمت خود جلب می کنند.
• در صورت داشتن حساسیت شدید، اگر قصد پیاده روی، قایقرانی، شنا، گلف، یا کارهای دیگر در خارج از منزل دارید، در صورت نیاز، شخصی را با خود به همراه داشته باشید.
• روی پنجره ها و درهای خانه را تورهای فلزی نصب کنید. همچنین می توانید زمانی که از منزل خارج می شوید از سموم دفع حشرات استفاده کنید.
• به طور مرتب سطل زباله را با حشره کش اسپری کنید و در قوطی ها را پوشانده نگه دارید.
• از گیاهان و انگورهایی که در داخل و اطراف خانه رشد می کنند و جلب کننده حشرات هستند، بپرهیزید.
• همچنین، در صورت داشتن سابقه حساسیت شدید، همیشه اطلاعات مبنی بر آلرژی را در کیف خود قرار دهید.
• با مشورت پزشک، یک کیت اپی نفرین و برخی داروهای ضد حساسیت را برای موارد اضطراری همراه خود داشته باشید.

موارد فوق فقط برای مراقبت از خود در مقابل نیش زدگی است، اما تضمینی برای عدم گزیدگی وجود ندارد. بنابراین، توصیه می شود که با واکسیناسیون، از بروز واکنش آلرژیک و حساسیت به گزش حشرات جلوگیری کنید. تزریق واکسن آلرژی با اثربخشی تقریبا 97 درصدی می تواند در این رابطه کمک کننده باشد.

در تزریق واکسن حساسیت، مقدار کمی از ماده حساسیت زا که به آن سم حشرات گفته می شود را در بدن فرد وارد می کنند. به مرور، بدن فرد به این ماده حساسیت زا عادت کرده و زمانیکه فرد دوباره گزیده شود، دچار واکنش های جدی نمی شود.

برای انجام این واکسیناسیون، پزشک ابتدا شما را آزمایش می کند تا دریابد که به چه حشراتی حساسیت دارید. سپس، معمولا یک یا دو بار در هفته تزریق را انجام می دهد. مقدار دوز تزریقی به مرور افزایش می یابد تا زمانی که به دوز نگهدارنده برسید. معمولا رسیدن به دوز نگهدارنده 3 تا 6 ماه طول می کشد.

تزریق واکسن آلرژی برای اکثر افراد، خطر چندانی ندارد و فقط ممکن است عوارض جانبی مانند قرمزی و احساس گرما در محل تزریق رخ دهد. برخی افراد نیز ممکن است که نسبت به خود واکسن دچار واکنش آلرژیک خفیف تا شدید شوند. معمولا این واکسن برای افرادی که سابقه بیماری قلبی یا ریوی دارند یا از داروهای خاصی استفاده می کنند، خطرناک است. به همین دلیل، اگر سابقه حساسیت به نیش حشرات دارید و می خواهید که با تزریق واکسن از آن پیشگیری کنید، بهتر است که ابتدا یک چکاب کامل انجام دهید و درمورد وضعیت سلامتی خود با پزشکتان صحبت کنید.

درمان حساسیت به نیش حشرات

معمولا برای درمان واکنش های طبیعی و موضعی ناشی از نیش حشرات، استفاده از کمپرس سرد، شست و شوی محل گزیدگی با آب و صابون و مواد ضد عفونی کننده می تواند درمان موثری باشد. گاهی ممکن است که برای درمان خارش ناشی از گزش حشرات، نیاز به استفاده از داروهای موضعی مانند کرم هیدروکورتیزون یا لوسیون کالامین باشد. همچنین، گاهی می توان از آنتی هیستامین خوراکی بدون نسخه برای تسکین خارش، تورم و کهیر استفاده کرد. همچنین می توانید از مسکن های "NSAID" مانند ایبوپروفن استفاده کنید. البته توجه داشته باشید که استفاده از داروها در شرایط خاص مانند بارداری یا کودکان زیر 2 سال ممنوع می باشد. توصیه می شود که در صورت باردار بودن یا گزیده شدن کودکان توسط حشرات، حتما به پزشک مراجعه کنید.

اگر دستتان گزیده شده است، بلافاصله انگشترها را از انگشتانتان خارج کنید. زیرا، ممکن است که دچار تورم شده و انگشترها به انگشتان شما فشار بیاوردند. برخی از حشرات مانند زنبور، زمانی که نیش می زنند، یک کیسه زهر و یک نیش را در پوست شما باقی می گذارند. شما باید در عرض 30 ثانیه نیش را بردارید و با استفاده از ناخن یا یک شی سفت، به آرامی کیسه را خارج کنید. دقت داشته باشید که کیسه را فشار ندهید و آن را نترکانید وگرنه سم بیشتری وارد بدنتان می شود.

اگر می خواهید برای درمان آلرژی به نیش حشرات از داروهای بدون نسخه استفاده کنید، حتما قبل از مصرف راهنمای مصرف آن را بخوانید. توجه داشته باشید که مصرف هرنوع دارویی درصورت داشتن سابقه بیماری های خاص یا باردارد و کودک بودن، به هیچ عنوان صحیح نیست.

اگر سابقه حساسیت شدید به نیش حشرات دارید، با توصیه های قبلی پزشک می توانید آمپول اپی نفرین را تزریق کنید. و سپس به اورژانس تماس بگیرید. معمولا اپی نفرین از بروز واکنش آلرژیک شدید جلوگیری کرده و گاهی علائم آن را متوقف می کند. اما، با این حال نیز باید تحت نظر پزشک باشد. ممکن است که نیاز به یک شب بیتری شدن در بیمارستان داشته باشید. توصیه می شود که اگر سابقه واکنش به نیش حشرات دارید، با توصیه پزشک همواره داروی اپی نرین به همراه داشته باشید. این دارو به شما کمک می کند که در صورت گزش، قبل از مراجعه به پزشک، از بروز حساسیت به گزش حشرات جلوگیری کنید.

درمان خانگی حساسیت به نیش حشرات

گاهی میتوان درمان گزیدگی حشرات را در خانه انجام داد. این برای افرادی که دچار واکنش های طبیعی یا موضعی می شوند و با علائم شدیدی همراه نیستند، مناسب است. برخی از محصولاتی که می توان برای درمان خانگی حساسیت به نیش حشرات استفاده کرد عبارت است از:

• جوش شیرین: می توان با مالیدن خمیر جوش شیرین یا نمک با آب، التهاب و تحریک ناشی از نیش حشرات را کاهش داد.
• روغن درخت چای: روغن درخت چای علاوه بر خاصیت ضدالتهاب و خارش، خاصیت ضدعفونی کننده داشته و می تواند باکتری های جوش و جای نیش حشرات را از بین ببرد. مصرف این ماده برای پوست های حساس توصیه نمی شود زیرا باعث تحریک پوست می شود.
• قراردادن یخ: سرما خاصیت ضد التهابی و بی حسی کوتاه مدت دارد و می تواند خارش ناشی از گزش را برای مدتی رفع کند. برای اینکار، کیسه را پر از یخ کرد و روی محل گزیدگی قرار داد. اما، توجه داشته باشید که ماندن طولانی مدت یخ روی پوست ممکن است به آن آسیب بزند.
• سرکه سفید: سرکه سفید یک پاک کننده طبیعی است و می تواند جای نیش حشرات را ضدعفونی کرده و خارش آن را تسکین دهد. برای استفاده از آن، پنبه ای را آغشته به سرکه کنید و روی ناحیه گزیده شده بمالید. این روش برای پوست های حساس مناسب نیست.
• عسل: عسل یکی از متداول ترین روش های درمان خانگی و سنتی است که در اکثر مواقع می توان از آن استفاده کرد. با قرار دادن یک قطره عسل روی جای نیش حشرات، می توان خارش ناشی از آن را تسکین داد و از التهاب و باکتری آن کاست.

• پوست موز: پتاسیم و آنتی اکسیدان های مختلف در پوست موز باعث شده است که این میوه برای درمان گزش ناشی از حشرات موثر باشد.
• لیمو: این ماده یک ضدعفونی کننده و ترمیم کننده طبیعی پوست است که علاوه بر رفع خارش، می تواند از ایجاد عفونت جلوگیری کند.
• سیر: استفاده از سیر باعث کاهش تورم و رفع خارش می شود. سیر باعث می شود که پشه و بسیاری از حشرات دیگر نتوانند به شما نزدیک شوند. زیرا، حشرات در برابر بو ضعیف هستند و بیشتر به سمت افرادی جذب می شوند که از غذاهای فرآوری بیشتر استفاده می کنند.
• سرکه سیب: سرکه سیب نیز مانند سرکه سفید، خاصیت ضدالتهاب و آنتی باکتریال داشته و می تواند جای نیش را ضدعفونی کرده و خارش آن را تسکین می دهد.

کلام آخر

گزیدگی توسط حشرات مختلف برای همه افراد در سنین مختلف رخ می دهد و در بیشتر مواقع بدون ایجاد هیچ مشکلی برطرف می شود. اما، گاهی ممکن است که فردی دچار حساسیت به گزش حشرات شده و واکنش جدی نسبت به آن داشته باشد. در این مواقع درصورتیکه فرد به موقع تحت درمان صحیح قرار نگیرد، ممکن است که جان او به خطر بیوفتد. بنابراین، توصیه می شود که درصورت گزیده شدن توسط حشرات مختلف و احساس ناراحتی مانند خس خس سینه، تورم، ضربان قلب سریع و ...، فورا با اورژانس تماس گرفته و درخواست کمک پزشکی کنید.