تشخیص اختلال دوقطبی چگونه است؟

امروزه، پزشکان در درک کامل حالات مختلف اختلال دوقطبی و تشخیص دقیق آن، پیشرفت زیادی کرده‌اند. تا چند وقت پیش، اختلال دوقطبی با اختلالات دیگر مانند افسردگی تک قطبی یا اسکیزوفرنی (یک بیماری روانی جدی با علائم گفتار بی ربط، توهم و خیالپردازی) اشتباه گرفته می‌شد، اما، اکنون، پزشکان با درک بیشتری که از اختلالات روانی به دست آورده اند، می‌توانند علائم و نشانه‌های افسردگی دو قطبی، هیپومانیا و مانیا را شناسایی کرده و در بیشتر موارد، این اختلال را به طور موثر و ایمن با داروهای دوقطبی درمان کنند.

بسیاری از ما عادت کرده ایم که برای کمک به تشخیص دقیق پزشکان، آزمایشات تخصصی خون و ادرار یا سایر روش های تشخیصی را انجام دهیم. اما، بسیاری از بیماری ها مانند اختلال دوقطبی، با آزمایش آزمایشگاهی و آزمایش های تصویر برداری قابل تشخیص نیستند و برای تشخیص آنها نیاز به استفاده از مهمترین ابزار، یعنی، صحبت با پزشک درمورد تغییرات خلقی، رفتارها و عادات در شیوه زندگی می باشد. درواقع، همان طور که برای اطلاع از سلامت کلی بیمار، از معاینات فیزیکی استفاده می شود، برای تشخیص اختلال دوقطبی، پزشک باید علائم و نشانه های بیمار را با صحبت با او متوجه شده و اقدام به درمان آن کند.

نکات مهم در تشخیص اختلال دوقطبی

برای تشخیص اختلال دوقطبی، نیاز است که به علائم آن، ازجمله شدت، طول و تناوب آنها دقت شود. اما، باید بدانید که نوسانات و تغییرات خلقی روزانه یا لحظه به لحظه، لزوما به معنی تشخیص ابتلا به اختلال دوقطبی نیست. تشخیص این بیماری به دوره های سرخوشی غیرعادی یا تحریک پذیری در خلق و خو، همراه با افزایش انرژی، بی خوابی و تسریع در تفکر یا گفتار بستگی دارد.

برای تشخیص بیماری دوقطبی، روانپزشک یا سایر متخصصان سلامت روان، ابتدا، سوالاتی در مورد سابقه شخصی و خانوادگی ابتلا به بیماری روانی و اختلال دوقطبی یا سایر اختلالات خلقی می‌پرسند. زیرا، ژنتیک یکی از مولفه های اختلال دوقطبی بوده و اطلاع از سابقه خانوادگی می تواند در تشخیص این بیماری کمک کننده باشد. البته سابقه خانوادگی، یکی از مولفه ها و دلایل احتمالی در ابتلا به این بیماری بوده و برای همه بیماران صدق نمی کند. اکثر بیماران اختلال دوقطبی، هیچ سابقه خانوادگی ندارند.

همچنین، پزشک سوالات زیادی در مورد علائم دوقطبی بیمار می‌پرسد. ایشان ممکن است سوالات دیگری درمورد استدلال، حافظه، توانایی بیان و توانایی حفظ روابط بپرسد.

بهتر است بیماران قبل از ملاقات با پزشک، علائمی که متوجه می شوند را نوشته و به ایشان نشان دهند. زیرا، ممکن است این علائم برای افسردگی، هیپومانیا یا مانیا باشد. این بیماران باید درکنار توجه به خلق و خو، بر تغییرات خواب، انرژی، تفکر، گفتار و رفتار نیز توجه کنند. همچنین، قبل از مراجعه به پزشک، با اطلاع از سابقه عمیق خانوادگی، میتوان علائم مشکوک ناشی از سابقه خانوادگی را با قطعیت تشخیص داده و درمان های مناسب با آن را پیدا کرد.

علاوه بر این موارد، صحبت پزشک با همسر یا سایر عضای خانواه بیمار، می تواند تشخیص اختلال دوقطبی را راحت تر کند. زیرا، ممکن است، نزدیکان بیمار از رفتارهای غیرمنطقی و نامعمول فرد آگاهی داشته و بتوانند آنها را با جزئیات برای پزشک شرح دهند.

با این تفاسیر، به طورکلی، مواردی که باید قبل از مراجعه به پزشک، توجه کرد، عبارتند از:

• نگرانی‌های سلامت روحی و جسمی بیمار
• علائمی که متوجه شده اند
• رفتارهای غیر معمول
• بیماریهای قبلی
• سابقه خانوادگی بیماری روانی (اختلال دوقطبی، افسردگی، مانیا، اختلال عاطفی فصلی یا SAD یا سایر موارد)
• داروهای مصرفی در گذشته و اکنون (همه داروها را پیش پزشک ببرید)
• مکمل‌های غذایی طبیعی که مصرف می شوند (مکمل های خود را پیش پزشک ببرید)
• عادات سبک زندگی (ورزش، رژیم غذایی، سیگار کشیدن، مصرف الکل، مصرف تفریحی مواد)
• عادات خواب
• علل استرس در زندگی (ازدواج، کار، روابط)
• سوالاتی که ممکن است در مورد اختلال دوقطبی وجود داشته باشد

بیماری های مشابه با علائم اختلال دوقطبی

گاهی اوقات، نوسانات خلقی و رفتارهای تکانشی، می تواند نشان دهنده ابتلا به مشکلات دیگری غیر از اختلال دوقطبی باشد. ازجمله این مشکلات شامل:

• اختلالات مصرف مواد
• اختلال شخصیت مرزی
• اختلالات رفتاری
• اختلالات کنترل تکانه
• اختلالات رشدی
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی
• برخی اختلالات اضطرابی مانند اختلال استرس پس از حادثه

روان پریشی (هذیان و توهم) نه تنها در اختلال دوقطبی، بلکه در سایر بیماریها مانند اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو نیز اتفاق می افتد. علاوه بر این، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، اغلب دچار مشکلات روانی دیگری مانند اختلالات اضطرابی (از جمله اختلال ترس، اختلال اضطراب فراگیر (GAD) و اختلال اضطراب اجتماعی)، اختلالات مصرف مواد یا اختلالات شخصیتی می شوند که ممکن است تشخیص بیماری را پیچیده کرده و نیاز به درمان مستقل باشد.

برخی از بیماری های غیر روانپزشکی مانند بیماری تیروئید، لوپوس، HIV، سفلیس و سایر عفونت‌ها نیز، ممکن است دارای علائمی مشابه با اختلال دوقطبی باشند. این موضوع می‌تواند چالش‌های بیشتری را در تشخیص بیماری و تعیین درمان آن ایجاد کند.

همچنین، مشکلات دیگری وجود دارد که شبیه مانیا هستند، اما علت دیگری غیر از اختلال دوقطبی دارد. به عنوان مثال، تغییرات خلقی یا رفتاری ناشی از مصرف داروهای استروئیدی مانند پردنیزون که برای درمان بیماری های التهابی مانند آرتریت روماتوئید و آسم، آسیب های اسکلتی عضلانی یا سایر مشکلات پزشکی استفاده می شود.

آزمایشات تشخیص اختلال دوقطبی

پزشک ممکن است برای ارزیابی علائم خلقی، پرسشنامه یا چک لیستی مبنی بر خلق و خو را به عنوان راهنمای مصاحبه بالینی، به بیمار بدهد. علاوه براین، ایشان ممکن است برای رد احتمالات ابتلا به سایر مشکلات، انجام آزمایش خون و ادرار را تجویز کند. همچنین، با انجام غربالگری سم شناسی، خون، ادرار یا مو نیز از نظر وجود داروها مورد بررسی قرار می‌گیرد. از آنجایی که افسردگی گاهی با عملکرد تیروئید در ارتباط است، در آزمایش خون، سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) نیز بررسی می شود.

آزمایشات تصویربرداری در تشخیص بیماری دوقطبی

با وجود این که پزشکان برای تشخیص بیماری دوقطبی به اسکن مغز یا آزمایشات تصویربرداری متکی نیستند، اما، ممکن است برخی از آزمایشات تصویربرداری عصبی با تکنولوژی بالا، به پزشکان در تشخیص اختلالات عصبی خاص که می‌تواند علائم روانپزشکی را درگیر کند، کمک کننده باشد. بنابراین، گاهی اوقات در بیمارانی که دچار تغییر ناگهانی در تفکر، خلق و خو یا رفتار شده اند، MRI یا سی تی اسکن تجویز می شود تا اطمینان حاصل شود که بیماری عصبی علت اصلی این مشکل نیست.

درحال حاضر، مطالعاتی در حال انجام است تا بررسی شود که آیا مطالعات الکتروانسفالوگرام (EEGs) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) در مغز، می‌تواند تفاوت‌هایی بین اختلال دوقطبی و سندرم‌های رفتاری مرتبط با آنها را آشکار کند.

با همه اینها، اختلال دوقطبی یک تشخیص بالینی است و هنوز هیچ مطالعه تصویربرداری یا آزمایش آزمایشگاهی دیگری برای تأیید تشخیص یا راهنمای درمان آن ایجاد نشده است.

نحوه مواجهه با نزدیکان مشکوک به اختلال دوقطبی

اگر مشکوک هستید که یکی از عزیزانتان دچار اختلال دوقطبی شده است، در مورد نگرانی‌های خود با آن فرد صحبت کنید. بپرسید که آیا می‌توانید برای فرد وقت ویزیت پزشک بگیرید و پیشنهاد دهید که وی را برای ویزیت همراهی کنید. در اینجا چند نکته وجود دارد:

1. به پزشک هشدار دهید که این یک مشکل جدید است و پزشک باید زمان کافی را برای معاینه اختصاص دهد.

2. نگرانی‌های خود را بر روی یک ورق کاغذ بنویسید تا مطمئن شوید همه حوزه‌ها را درنظر گرفته‌اید.

3. در مورد مشکلات افسردگی دو قطبی، هیپومانیا یا مانیا آگاه باشید.

4. جزئیات علائم و رفتارهای خلقی را به پزشک بگویید.

5- هرگونه تغییر شدید خلق و خو، به ویژه عصبانیت، افسردگی و پرخاشگری را شرح دهید.

6. تغییرات شخصیتی، به ویژه موارد سرخوشی، پارانویا، توهم و خیالپردازی را شرح دهید.

7. در مورد هرگونه استفاده از الکل یا مواد مخدر دیگر (مانند ماری جوانا، کوکائین یا آمفتامین) که شخص ممکن است از آن استفاده کند، صحبت کنید زیرا اغلب می‌تواند باعث تغییر در خلق و خو شود، که ممکن است با علائم اختلال دوقطبی اشتباه گرفته شود.

۸- خلاصه‌ای از تمام داروهایی  که مصرف می‌کنید (اعم از روانپزشکی و غیر روانپزشکی) به همراه داشته باشید. برخی از داروها می‌توانند تأثیرات منفی بر خلق و خوی داشته باشند و می‌توانند در تشخیص علائم بیماری نقش داشته باشند.