چه چیزی باعث اسکیزوفرنی می شود؟

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• عوامل موثر در ابتلا به اسکیزوفرنی
• آیا اسکیزوفرنی ژنتیکی است؟
• علل ژنتیکی در ابتلا به اسکیزوفرنی
• محرک های محیطی موثر در ابتلا به اسکیزوفرنی
• نحوه تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی
• تست های تشخیص اسکیزوفرنی

عوامل موثر در ابتلا به اسکیزوفرنی

براساس تحقیقات به عمل آمده، مشخص شده است که ترکیب ژنتیک و شرایط محیطی، می توانند زمینه ساز شروع این بیماری باشند. با دانستن عوامل موثر در افزایش احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی، می توان تصویر بهتری از بیماری اسکیزوفرنی، درصورت ابتلا به آن داشت. در ادامه به بررسی عامل ژنتیک و محیط در ابتلا به اسکیزوفرنی پرداخته و

همانطور که گفته شد، ژنتیک، یکی از علل ابتلا به اسکیوفرنی است. اما آیا می توان گفت که اسکیزوفرنی ژنتیکی است؟

آیا اسکیزوفرنی ژنتیکی است؟

ژن ها، طرحی ثابت در بدن هستند که درصورت تغییر دستورالعمل آنها، احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی بیشتر می شود. ازنظر پزشکان، داشتن یک "ژن اسکیزوفرنی" دلیل کافی برای ابتلا به اسکیزوفرنی نیست، بلکه، درصورت تغییرات ژنتیکی یا جهش های زیاد نیز، احتمال ابتلا به این بیماری روانی افزایش می یابد.  

درصورتیکه، یکی از اعضای خانواده به اسکیزوفرنی مبتلا باشد، احتمال ابتلای اعضای دیگر خانواده افزایش می یابد. به عنوان مثال، اگر پدر، مادر، خواهر یا برادر شما به این بیماری دچار باشند، 10درصد احتمال دارد که شما نیز به آن مبتلا شوید. این میزان، زمانیکه هر دو والدین شما به اسکیزوفرنی مبتلا باشند، 40 درصد افزایش می یابد.

همچنین، زمانیکه یکی از دوقلوهای همسان، دچار شیزوفرنی باشد، احتمال ابتلای قل دیگر، بیشتر از 50درصد می باشد.

اما، باوجود این تفاسیر، برخی از مبتلایان به اسکیزوفرنی، هیچ سابقه خانوادگی ندارند. دانشمندان تصور می کنند که در این موارد، ممکن است ژنی تغییر کرده و این شرایط را بیشتر کرده باشد.

علل ژنتیکی در ابتلا به اسکیزوفرنی

بسیاری از ژن ها در احتمال ابتلای شما به اسکیزوفرنی نقش دارند. تغییر در هر یک از این ژن ها، می تواند علت ابتلا به اسکیزوفرنی باشد. اما، معمولاً، چندین تغییر کوچک، ریسک ابتلا به اسکیزوفرنی را بیشتر می کند. پزشکان مطمئن نیستند که چه نوع تغییر ژنتیکی موجب ابتلا به اسکیزوفرنی می شود، اما، به این موضوع پی برده اند که، افراد مبتلا به این اختلال، در ژن های خود دچار مشکلاتی هستند که موجب اختلال در رشد مغز شده است. برخی از این مشکلات عبارت است از:

• تغییراتی در ساختار مغز
• اختلال در انتقال پیام به مغز، توسط مواد شیمیایی
• تغییر در بافت مغز
• فعالیت بیش از حد شبکه حالت پیش فرض

نقش ترکیب و ساختار مغز در اسکیزوفرنی

دانشمندان در حال بررسی تفاوت های احتمالی ساختار و عملکرد مغز در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و افراد بدون اسکیزوفرنی هستند. آنها دریافتند که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، دارای شرایط زیر هستند:

• فضاهای مغز که بطن نامیده می شوند بزرگتر بودند.
• بخش هایی از مغز که با حافظه سروکار دارند و به نام لوب تمپورال میانی شناخته می شوند، کوچکتر بودند.
• ارتباطات کمتری بین سلول های مغزی وجود داشت.

علاوه براین، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تمایل دارند که در مواد شیمیایی مغز به نام انتقال دهنده های عصبی که ارتباطات درون مغز را کنترل می کنند، تفاوت ایجاد کنند. مطالعات نشان می دهد که این انتقال دهنده های عصبی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، یا بیش از حد فعال هستند یا به اندازه کافی فعال نیستند.

پزشکان همچنین معتقدند که مغز به مرور زمان بافت خود را از دست می دهد و ابزارهای تصویربرداری، مانند اسکن PET و MRI، نشان می‌دهند که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، در طول زمان «ماده خاکستری» کمتری دارند .( ماده خاکستری= بخشی از مغز که حاوی سلول‌های عصبی است.)

مطالعات روی بافت مغز بیماران اسکیزوفرنی نشان می دهد که ساختار مغز آنها اغلب با زمان تولدشان متفاوت است.

مواد شیمیایی برای انتقال پیام در مغز

دو ماده شیمیایی در مغز به نام های دوپامین و گلوتامات، در مسیرهای مغزی، پیام‌هایی را به سلول‌ها منتقل کرده و تفکر، ادراک و انگیزه را کنترل می‌کنند.

دوپامین با اعتیاد مرتبط بوده و در سایر اختلالات روانی و حرکتی مانند بیماری پارکینسون نقش دارد.

در اسکیزوفرنی، ممکن است بخشی از نواحی مغزی که با دوپامین کار می کنند، بیش فعال شوند که داروهای ضد روان پریشی این را متوقف می کنند. از اینرو، دوپامین با توهم و هذیان مرتبط است.

گلوتامات یک ماده شیمیایی است که در بخشی از مغز که خاطرات را تشکیل می دهد، نقش دارد و به ما کمک می کند تا چیزهای جدید یاد بگیریم. همچنین، به بخش هایی از مغز می گوید که چه کاری انجام دهند.

یک مطالعه نشان داد، افرادی که در معرض خطر ابتلا به اسکیزوفرنی هستند، ممکن است در ابتدا فعالیت گلوتامات بیش از حد در مناطق خاصی از مغز داشته باشند. با بدتر شدن بیماری، این نواحی مغز ممکن است فعالیت گلوتامات بسیار کمی داشته باشند.

پزشکان در تلاش هستند تا دریابند که چگونه مدارهای مغزی که از این مواد شیمیایی استفاده می کنند با هم کار می کنند یا به یکدیگر مرتبط هستند.

تخریب بافت مغز

به لطف فناوری، پزشکان می توانند تغییرات ایجاد شده در مناطق خاصی از مغز را مشاهده کنند. آنها همچنین می توانند از دست دادن احتمالی بافت مغز را ترسیم کنند.

یک مطالعه نشان داد که از دست دادن بافت مغز، در افراد جوان در معرض خطر ابتلا به اسکیزوفرنی، با علائم روان پریشی مانند توهم مرتبط است.

در مطالعه دیگر، تصاویر MRI از مغز نوجوانان حدوداً 14 ساله که هیچ علائمی از اسکیزوفرنی نداشتند با افراد مبتلا به این بیماری مقایسه شد. این مطالعه نشان داد، نوجوانانی که دارای علائم بودند، بافت مغزی بیشتری را در طول یک دوره 5 ساله نسبت به سایرین از دست دادند. تحقیقات نشان می دهد که بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی نیز ممکن است ماده خاکستری را از دست بدهند.

شبکه حالت پیش فرض

هنگامی که ما پس از انجام کارهای سخت، فقط در حال استراحت هستیم، ذهن ما آزاد شده و فرصتی برای افکار مختلف دارد. این «حالت پیش‌فرض» به ما فرصت می‌دهد تا خیال‌پردازی، تأمل و برنامه‌ریزی کنیم، یا افکار و خاطرات خود را پردازش کنیم. دانشمندان به این حالت "شبکه حالت پیش فرض" می گویند. این شبکه در زمان هایی که مسئولیت های اساسی ما پایان یافته و میتوانیم با آسودگی فکر و خیال کنیم، "فعال" می شود.

به نظر می‌رسد که شبکه حالت پیش‌فرض در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، بیش از حد فعال است. در این حالت ممکن است که نتوانید به اطلاعات توجه کرده یا به خاطر بسپارید.

محرک های محیطی موثر در ابتلا به اسکیزوفرنی

زمانی که تغییرات ژنتیکی با عوامل مختلف محیطی فرد تعامل داشته باشد، احتمال به اسکیزوفرنی بیشتر می شود. براساس یک نظریه، افرادی که قبل از تولد در معرض برخی عفونت های ویروسی قرار گرفته اند، احتمال ابتلای بالاتری دارند. همچنین، براساس نظریه دیگری، تغذیه نامناسب مادر در زمان بارداری، به خصوص در 6 ماه اول بارداری، شانس ابتلا به اسکیزوفرنی را بیشتر می کند. البته این ها فقط نظریه هستند و هیچ مطالعات علمی آنها را ثابت نکرده است.

مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که، مصرف داروهای روان گردان مانند مت آمفتامین یا ال اس دی، عامل مهمی در ابتلا به اسکیزوفرنی است. این موضوع درمورد مصرف ماری جوانا و سایر مواد مخدر نیز صادق است. هرچه مصرف داروهای روانگردان یا مواد مخدر را در سنین جوانی شروع کنید و بسیار زیاد از آنها مصرف کنید، احتمال بروز علائمی مانند توهم، هذیان، احساسات نامناسب و مشکل در تفکر واضح بیشتر می شود.

سایر عوامل خطر در ابتلا به اسکیزوفرنی عبارت است از:

• داشتن پدر پیر
• مشکلات سیستم ایمنی، مانند التهاب یا بیماری خود ایمنی
• مصرف داروهای تغییر دهنده ذهن در نوجوانی
• زندگی در یک منطقه شهری کم درآمد
• مواجهه با عوارض دوران بارداری یا زایمان مانند:
• وزن کم هنگام تولد
• زایمان زودرس
• قرار گرفتن در معرض سموم، باکتری ها یا ویروس ها
• کمبود اکسیژن در هنگام تولد

نحوه تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی

برای تشخیص دقیق ابتلا به اسکیزوفرنی، فرد باید حداقل دو مورد از علائم زیر را در اکثر مواقع به مدت یک ماه و برخی اختلالات روانی را در مدت 6 ماه نشان دهد:

• هذیان ها (باورهای نادرستی که فرد از آن دست نمی کشد، حتی زمانی نادرست بودن آن ثابت می شود)
• توهمات (شنیدن یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند)
• گفتار و رفتار نامنظم
• گیجی کاتاتونیک یا کما مانند
• رفتار عجیب و غریب یا بیش فعال
• چگونه می توان تشخیص داد

درصورتیکه، متوجه داشتن علائم فوق شدید، اولین قدم برای تشخیص قطعی، مراجعه به پزشک یا روانپزشک است. در هنگام مراجعه، هرآنچه درمورد علائم خود متوجه شدید را به آنها بگویید و درمورد اقداماتی که لازم است انجام دهید، سوال بپرسید.

پزشکان در مرحله اول برای تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی، ارزیابی روانشناختی و معاینه کامل پزشکی است. آنها سوالاتی درمورد وجود این علائم در افراد خانواده یا ابتلای یکی از انها به اسکیزوفرنی، از شما سوال می پرسند. همچنین، رفتار اخیر فرد و سابقه ایشان در بستری شدن در بیمارستان روانی به دلیل بیماری های روانی را ارزیابی می کنند.

پزشک با بررسی علائم فرد، احتمال ابتلا به سایر بیماری ها مانند اختلال دوقطبی و سایر علل احتمالی را رد کرده و با انجام تست هایی، ابتلا به اسکیزوفرنی را تشخیص می دهد.

تست های تشخیص اسکیزوفرنی

پزشک همچینین، ممکن است با انجام تست ها و آزمایش هایی، تمامی احتمالات برای ابتلا به سایر بیماری ها را از بین ببرد.

ایشان ممکن است از فرد بخواهد که آزمایش خون یا ادرار انجام دهد، تا مطمئن شود که علائم ایجاد شده در فرد، ناشی از مصرف الکل یا مواد مخدر نیست.

همچنین، با انجام تصویربرداری رزونانس مغناطیسی(MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT اسکن)، احتمال گرفتاری به سایر مشکلات مانند تومور مغزی را رد می کنند.

پس از رد تمامی احتمالات در ابتلا به سایر بیماری ها، آزمایش‌هایی را برای اندازه‌گیری میزان درک فرد انجام می‌دهند. تست های شخصیتی، تست رورشاخ ( تست لکه یا جوهر) ازجمله این تست ها هستند که پزشکان و روانشناسان برای ارزیابی میزان درک و احساس افراد انجام می دهند.

به طورکلی، اطلاع از عوامل ابتلا به اسکیزوفرنی و تشخیص درست و به موقع آن، شانس فرد را در مدیدریت بیماری افزایش می دهد. درصورتیکه فرد، روند درمان بیماری خود را به خوبی پیش ببرد، احتمالا بسیاری از علائم مبتلا به آن را از بین خواهد برد. ازجمله درمان های موثر برای اسگیزوفرنی عبارت است از:

• دارو درمانی
• روان درمانی
• نوعی گفتار درمانی