مهمترین مواردی که در پنل متابولیک چک میشود ؟
زمانی که میخواهیم برای چکاپ یا آزمایش دوره ای برای سلامتی خود اقدام کنیم از آزمایشات خون موسوم به پنل متابولیک جامع (Comprehensive Metabolic Panel, CMP) بهره میبریم. در واقع آزمایش خونی که پزشک برای افراد تجویز میکند معمولا مجموعه‌ای از آزمایشهای خونی است که نمای جامعی از وضعیت شیمیایی بدن و نحوهی مصرف انرژی (متابولیسم) را به پزشک ارائه میدهد. اسم دیگر CMP اسکرین شیمی است و بیشتر افراد CMP را به عنوان چکاپ سالیانه انجام میدهند. پزشک برای بررسی بیماریهای مزمن، و یا اطمینان از سلامت کبد و کلیه پس از مصرف داروهای خاص این آزمایش را درخواست میکند. در برخی موارد طبق نظر پزشک باید ناشتا بود و نباید تا 12 ساعت قبل از انجام این آزمایش چیزی به جز آب مصرف کنید.
در آزمایش خون معمولی معمولا موارد زیر در برگه آزمایش چک میشود:
- نحوه عملکرد کبد و کلیه
- سطح قند خون و دیابت
- سطح الکترولیتها
- میزان پروتئین خون
- تعادل اسید و باز خون
- عملکرد متابولیسم بدن
در برخی از موارد پزشک براساس سابقه بیماری و نیازهای شما به جای CMP، پنل متابولیکی پایه BMP را درخواست میدهد. در BMP آزمایشهای کبد و پروتئین انجام نمیشود.
انواع دیگر آزمایشات چکاپ کامل
بسته به شرایط بدنی شما، پزشکان معمولا آزمایش خون را همراه با سایر آزمایشات و تستها تجویز میکنند. برخی از مهمترین این موارد شامل:
- فشار خون
- پاپ اسمیر در بیماری های مربوط به زنان
- ماموگرافی
- پوکی استخوان
- آنداسکوپی
- تست سلامت دهان و دندان
پنل متابولیک خون چگونه انجام میشود؟
بسیاری از ما در طول زندگی خود حداقل یکبار آزمایش خون داده ایم. پرستار و یا پزشک با سرنگ مخصوص از سیاهرگ بازو نمونه خون گرفته و در لوله آزمایش یا ویال میریزد. کمی احساس سوزش همیشه طبیعی است اما به یاد داشته باشید که خونریزی برای مدت طولانی بعد از انجام آزمایش میتواند خطرناک باشد. میزان کم کبودی در انجام آزمایششات خون طبیعی است با این حال اگر کبودی شما در ناحیه خونگیری زیاد است حتما به پزشک مراجعه کنید. برای آنکه افت فشار خون ناشی از استرس را تجربه نکنید در هنگام آزمایش در حالت مناسبی دراز بکشید و بلافاصله بعد از انجام آزمایش بلند نشوید. این موضوع کاملا طبیعی است که گاهی افت فشار بعد از آزمایش اتفاق بی افتد بنابراین احساس شرم نکنید و بجای آن با موضوع کاملا طبیعی بر خورد کنید و سعی کنید استرس خود را مدیریت کنید.
تفسیر آزمایش پنل متابولیک خون
پزشک برای بررسی الگوی بیماری، تمام آزمایشها را با هم بررسی میکند. نتایج مجموعه آزمایشها، وضعیت سلامتی و یا بیماری کبدی یا کلیوی را مشخص میکند. اگر در بیمارستان بستری هستید، پزشک آزمایشهای روزانه را درخواست میدهد. در غیر این صورت، و در صورت ابتلا به بیماریهایی مانند دیابت یا بیماری کلیوی، باید برای آزمایشهای لازم هر چند ماه یکبار به مطب پزشک و یا کلینیک بروید. بسیاری از افراد با دیدن یک فاکتور خارج از حدود در برگه آزمایش نگران میشوند به یاد داشته باشید که تصمیم گیری در مورد نتایج ؟آزمایش خون فقط برعهده پزشک است.
در برگه نتیجه آزمایش، یک ستون شامل"محدوده مرجع" و ستون دیگر نشان دهنده نتایج خون شما است. اگر مقادیر آزمایش شما در محدوده مرجع باشد، طبیعی بوده و اگر بالا یا پایینتر از آن باشند، غیر طبیعی در نظر گرفته میشوند.
موارد موثر بر نتیجه آزمایش خون شامل موارد زیر است:
- داروهایی مانند استروئیدها، انواع انسولین ها و داروهای هورمونی
- خوردن و آشامیدن قبل از انجام آزمایش
- ورزش قبل از انجام آزمایش
- آسیب گلبولهای قرمز در هنگام جمع آوری خون یا انجام آزمایشهای مربوطه
اگر نتایج شما دور از انتظار باشد، ممکن است پزشک آزمایشهای بیشتری را برای بررسی وجود بیماری درخواست دهد.
نتایج طبیعی آزمایش پنل متابولیک
محدوده طبیعی آزمایش خون دارای پارامترها ی مختلف در آزمایشگاههای مختلف است. چون هر آزمایشگاه از دستگاههای خاص خود و روشهای آنالیز مختلف استفاده میکند. محدودههای طبیعی معمول در زیر فهرست شده است. با این حال، همیشه از محدوده‌هایی که در نتیجه آزمایش شما نوشته شده است استفاده کنید. زیرا پزشک بر اساس آنها آزمایش را تفسیر میکند. بیش از دوازده نوع آزمایش در CMP وجود دارد، اما ممکن است پزشک بسته به نیاز تعدادی از آنها را تغییر دهد. در زیر، آزمایشهای اصلی که به طور معمول در CMP یا آزمایش خون وجود دارند، فهرست شده‌اند و همینطور محدوده یا رنج طبیعی هر یک از آزمایشها نیز برای هر قسمت از آزمایش خون آورده شده است:
فاکتورهای کبدی در آزمایش پنل متابولیک
این پنل، سه ماده تولید شده در بدن شما ALP، ALT و AST و همچنین بیلی روبین (ماده دفعی تولید شده توسط کبد) را اندازه میگیرد:
- ALP (آلکالین فسفاتاز): 147-44 واحد بین المللی بر لیتر (IU/L)
- ALT (آلانین آمینوترنسفراز): 40-7 IU/L
- AST (آسپارتات آمینوترانسفراز): 34-10 IU/L
- بیلیروبین: 9/1-3/0میلی گرم بر لیتر (mg/dL)
فاکتورهای کلیوی در آزمایش پنل متابولیک
در آزمایش خون دو ماده دفعی کلیه ها را بررسی میکند این موضوع میتواند به بیماری های ک: نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتینین. محدوده طبیعی این دو ماده شامل موارد زیر است:
- نیتروژن اوره خون :(BUN)20-6 mg/dL
- کراتینین: 3/1- 6/0 mg/dL
فاکتورهای الکترولیتی در آزمایش پنل متابولیک
الکترولیتها به حفظ تعادل مایعات بدن کمک میکنند. همچنین در کنترل ضربان قلب و نحوه عملکرد عضلات و مغز موثراند. نتایج غیرطبیعی الکترولیتها میتواند نشان دهندهی ابتلا به بیماری قلبی یا کلیوی، و کاهش میزان آب بدن باشد. محدودههای نرمال عبارتند از:
- سدیم: 145-136 میلی اکی والان بر لیتر (meq/L)
- پتاسیم: 1/5- 5/3 meq/L
- کلرید: 106-96 meq/L
- کربن دی اکسید (CO2): 23-29 meq/L
فاکتورهای پروتئینی در آزمایش پنل متابولیک
شامل اندازه گیری آلبومین (پروتئین اصلی تولید شده توسط کبد) و پروتئنهای موجود در خون است. پروتئینها نقش موثری در سلامت عضلات، استخوانها، خون و ارگانهای بدن دارند. کاهش سطح پروتئین میتواند نشان دهنده بیماری کلیوی، کبدی و مشکلات تغذیهای باشد. محدوده نرمال پروتئین شامل موارد زیر است:
- آلبومین: 4/5- 4/3 گرم بر دسی لیتر (g/dL)
- پروتئین تام: 3/8-6 g/dl
فاکتورهای گلوکز یا قند خون در آزمایش پنل متابولیک
این آزمایش، آزمایش قندخون هم نامیده میشود. بالا بودن قند خون ممکن است نشان دهنده ابتلا به دیابت باشد. همچنین پایین بودن قند خون از میزان طبیعی، هیپوگلیسمی نامیده میشود. محدوده طبیعی قند خون 99-70 mg/dL است.
فاکتورهای کلسیم در آزمایش پنل متابولیک
میزان نرمال کلسیم در سلامت عضلات، اعصاب و هورمونها موثر است. در صورتی که مقدار کلسیم بدن شما غیر طبیعی باشد ممکن است دچار عدم تعادل هورمونی، مشکلات مرتبط با کلیه، استخوان، و یا پانکراس شوید. میزان نرمال کلسیم 2/10- 6/8 mg/dL است.
