آبله میمون چیست؟
ام پاکس یا آبله میمون یک بیماری ویروسی نادر است که باعث ایجاد بثورات پوستی همراه با علائم آنفولانزا می شود. این ویروس در سال 1958، زمانی که دو شیوع یک بیماری شبه آبله در کلنی های میمون های نگهداری شده برای تحقیقات رخ داد، کشف شد. اگرچه نام این بیماری آبله میمون است، اما منبع ویروس هنوز ناشناخته است و دانشمندان بر این باورند که جوندگان آفریقایی و میمون ها ممکن است حامل این ویروس باشند و باعث آلوده شدن افراد شوند.
انواع ویروس ام پاکس
ویروس ام پاکس در دو نوع شناخته شده است که یکی از آفریقای مرکزی و دیگری در غرب آفریقا منتشر شده اند.
- کلاد1 (clade I): کلاد یک در آفریقای مرکزی و جمهوری دموکراتیک کنگو شیوع پیدا کرده است. این ویروس تا 10 درصد باعث ازدست رفتن جان بیمار می شود.
- کلاد2 (Clade II): این نوع از ویروس در سال 2022 در جهان شیوع پیدا کرد. عفونت های ناشی از کلاد2 شدیدتر است اما باعث از دست رفتن جان بیمار نمی شود. کلاد2 بومی غرب آفریقا است.
راه های انتقال آبله میمون یا ام پاکس
ام پاکس از طریق تماس مستقیم با حیوان یا فرد آلوده منتقل می شود. جزئیات راه های انتقال آبله میمون شامل:
- چهره به چهره (حرف زدن یا نفس کشیدن)
- پوست به پوست (لمس یا رابطه جنسی)
- دهان به دهان (بوسیدن)
- تماس دهان به پوست
- قطرات تنفسی یا آئروسل های کوتاه برد ناشی از تماس نزدیک طولانی مدت
- از تماس حیوانات آلوده به انسان در اثر گاز گرفتن یا خراش یا در حین فعالیت هایی مانند شکار، پوست انداختن، به دام انداختن، پخت و پز، بازی با لاشه یا خوردن حیوانات
- از تماس اشیاء آلوده مانند لباس یا ملحفه
- از طریق جراحات تیز در پزشکی یا در محیط های اجتماعی مانند سالن های خالکوبی
ام پاکس چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
ویروس ام پاکس می تواند هرکسی را آلوده کند. اما در کشور آفریقا بیشتر در کودکان زیر 15 سال مشاهده شده است. تصور می شود که این ویروس در کشورهای دیگر، در بین مردانی که رابطه (MSM) دارند، شیوع بیشتری دارد.
آیا آبله میمون به ایران آمده است؟
اگرچه دوسال پیش که موج قبلی این ویروس بود، یک مورد ابتلا به ام پاکس که از خارج از کشور آمده بود، گزارش شد، اما، در دوره جدید، خوشبختانه هیچ گزارشی مبنی بر انتقال محلی آبله میمونی در ایران گزارش نشده است. این کشور همچنین، در سازمان بهداشت جهانی، پایین ترین رتبه هشدارها را دارد. این بیماری اکنون بیشتر در کشورهای آفریقایی شایع است و تنها 3 مورد از ابتلا در کشور پاکستان گزارش شده است.
علائم آبله میمون یا ام پاکس
علائم ام پاکس یا آبله میمون اغلب پس از یک تا 21 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، ظاهر می شوند و 2 تا 4 هفته طول می کشد. گاهی ممکن است که علائم این بیماری بیش از حد طول بکشد که این مورد بیشتر در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شایع است.
علائم شایع آبله میمون عبارتند از:
اولین علامت ابتلا به آبله میمون در افراد مختلف، متفاوت است. در برخی ممکن است با جوش شروع شود و در برخی با علائم دیگر.
معمولا بثورات پوستی ناشی از آبله میمون در ابتدا به صورت یک زخم صاف ظاهر می شود و به تدریج به صورت یک تاول پر از مایع که ممکن است دردناک باشد، تبدیل می شود. درطول بهبودی، بثورات خشک شده و به صورت پوسته پوسته می ریزند. ضایعات پوستی آبله میمون می تواند در برخی افراد یک یا چندتا باشد و در برخی دیگر به بیش از صدها تاول برسد. بثورات پوستی ناش از ام پاکس می تواند در تمام نقاط بدن ظاهر شوند. ازجمله این نقاّط عبارتند از:
- کف دست و کف پا
- صورت، دهان و گلو
- کشاله ران و نواحی تناسلی
- مقعد
افرادی که به آبله میمون مبتلا می شوند، تازمانی که زخم های آنها خوب نشده و لایه جدیدی از پوست برای آنها تشکیل نشده، ناقل عفونت هستند و می توانند دیگران را آلوده کنند. کودکان، زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر از سایر افراد در معرض خطر بروز عوارض ناشی از ام پاکس هستند.
تب، دردعضلانی و گلودرد از علائمی هستند که معمولا در ابتدا در آبله میمون ظاهر می شود و سپس بثورات پوستی، که از صورت شروع شده و به سراسر بدن، حتی کف پا و دست منتشر می شود و سپس به تدریج به صورت تاول های پر از چرک در می آیند. این بثورات بعد از مدتی کوچک می شوند و به صورت پوسته پوسته می ریزند.
زمانی که آبله میمون درجهان منتشر شد، علائم ابتدایی متفاوتی را در افراد مختلف به وجود آورد. با این حال، در بیش از نیمی از افراد مبتلا، بثورات پوستی قبل یا همزمان با ظهور سایر علائم ظاهر شدند. اولین ضایعه ناشی از آبله میمون می تواند در کشاله ران، مقعد یا داخل یا اطراف دهان ایجاد شود و ممکن است که همیشه در بدن پیشرفت نکنند.
عوارض آبله میمون یا ام پاکس
گاهی ممکن است که افراد مبتلا به ام پاکس با علائم شدیدتری مواجه شوند که باعث بروز عوارض شدید شود:
- آلوده شدن پوست با باکتری و ایجاد آبسه یا آسیب جدی به پوست
- ذات الریه
- عفونت قرنیه که منجربه از دست دادن بینایی می شود
- درد یا مشکل در بلع
- استفراغ و اسهال که باعث کم آبی شدید یا سوء تغذیه می شود
- سپسیس (عفونت خون با پاسخ التهابی گسترده در بدن)
- التهاب مغز (آنسفالیت)، قلب(میوکاردیت)، رکتوم (پروکتیت)، اندام‌های تناسلی (بالانیت) یا مجاری ادراری (اورتریت)
- از دست دادن جان
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، به دلیل مصرف دارو و شرایط خاص پزشکی، درمعرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری های جدی و از دست دادن جان ناشی از ام پاکس هستند. همچنین، افرادی که مبتلا به HIV هستند و به خوبی درمان یا کنترل نمی شوند نیز، به بیماری های شدید مبتلا می شوند.
نحوه تشخیص آبله میمون یا ام پاکس
ممکن است که تشخیص آبله میمون به دلیل شباهت این بیماری به سایر عفونت ها دشوار باشد. ازجمله عفونت های مشابه با ام پاکس عبارتند از:
- آبله مرغان
- سرخک
- عفونت های باکتریایی پوست
- گال، تبخال تناسلی، سیفلیس، سایر عفونت های مقاربتی
- آلرژی های مرتبط با دارو
گاهی ممکن است که فرد مبتلا به آبله میمون به عفونت مقاربتی مانند تبخال نیز مبتلا باشد یا کودک مشکوک به ویروس ام پاکس، به آبله مرغان هم مبتلا باشد. به همین دلیل تشخیص آبله میمون از سایر بیماری ها دشوار است و انجام آزمایش می تواند به تشخیص دقیق و درمان سریع آن کمک کند. ازجمله آزمایش ها مورد نیاز برای تشخیص آبله میمون عبارتند از:
- PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز): در این آزمایش نمونه ای از مایع و پوسته های بثورات پوستی را جمع آوری می کنند. درصورتیکه فرد مبتلا دارای بثورات نباشد، می توان آزمایش را از بذاق، ترشحات حلق، مقعد یا رکتوم گرفت.
- کشت ویروسی: گاهی ممکن است که محققان ویروس را در آزمایشگاه کشت کنند تا بتوانند تشخیص دهند. این نوع روش علاوه بر زمان بالایی که می گیرد، نیاز به تجهیزات تخصصی نیز دارد.
- آزمایشات سرولوژی: این آزمایش بیشتر به تشخیص وجود آنتی بادی تولید شده در بدن به دلیل ابتلا به عفونت ها در گذشته می پردازد و در مراحل اولیه عفونت کاربرد چندانی ندارد.
تفاوت آبله مرغان با آبله میمون
ازمهمترین سوال هایی که به تشخیص سریع تر آبله میمون کمک می کند، فرق آبله میمون با آبله مرغان است. ازجمله تفاوت های آبله میمون با آبله مرغان عبارتند از:
- اندازه تاول های آبله مرغان کمی بزرگ تر از آبله میمون است.
- افراد مبتلا به آبله میمون دچار تورم غدد لنفاوی می شوند که در آبله مرغان وجود ندارد.
- ویروس عامل ایجاد بثورات پوستی در هردو متفاوت است. عامل mpox ویروس ارتوپاکس است و عامل آبله مرغان ویروس تبخال است.
- قدرت سرایت و تکثیر آبله مرغان بیشتر از آبله میمون است.
- بتورات و ضایعه های آبله مرغان اغلب به صورت امواج و به تدریج ایجاد می شود درحالیکه تاول های آبله میمون همزمان ظاهر می شوند.
- طول درمان آبله مرغان دو هفته است اما، آبله میمونی حدود دو تا 4 هفته زمان می برد تا برطرف شود.
درمان آبله میمون یا ام پاکس
درحال حاظر هیچ درمان قطعی برای آبله میمون وجود ندارد و اکثر پزشکان روی مراقبت از بثورات، مدیریت درد و جلوگیری از بروز عوارض ام پاکس تمرکز می کنند. در بعضی از شرایط می توان با دریافت واکسن ام پاکس تا حدودی از عفونت جلوگیری کرد، اما باید درنظر داشت که این واکسن باید دقیقا تا 4 روز پس از تماس با فرد مبتلا به آبله میمونی تزریق شود. درشرایطی که فرد علائمی در خود مشاهده نکرده باشد، می تواند تا 14 روز تزریق را انجام دهد.
از طرف دیگر، زمانیکه فرد مبتلا به این بیماری می شود، ممکن است که پزشک از داروهای ضد وروسی که برای درمان آبله مرغان استفاده می شود، تجویز کند. برخی از این داروها عبارتند از:
- تکوویریمت (Tecovirimat)
- برینسیدوفوویر (Brincidofovir)
- ویدارابین (Cidofovir)
علاوه براین، ممکن است پزشک برای رفع برخی از علائم مانند درد و تب، کم آبی بدن و زخم و بثورات، داروهای دیگری نیز تجویز کند که شامل:
- استامینوفن و ایبوپروفن برای تسکین دردها و کاهش تب
- داروهای ضدعفونی ملایم برای زخم ها و بثورات پوستی
- داروهای مناسب برای کم آبی بدن درصورت اسهال و استفراغ
اکیدا توصیه می شود که هیچ یک از داروهای ذکر شده را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید. پزشکان با درنظرگرفتن شرایط و علائم، دارو برایتان تجویز می کنند و ممکن است که داروهای تجویز شده برای شما با داروهای اعلام شده متفاوت باشد. لذا، درصورتیکه مشکوک به ابتلا به آبله میمون شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید و درمورد تمامی شرایط پزشکی و محصولات مصرفی خود به ایشان توضیح دهید تا نسخه ای متناسب با شرایط خود دریافت کنید.
راه های پیشگیری از آبله میمون یا ام پاکس
در این مطلب، ابتدا برخی از نکات پیشگیری از آبله میمون را ذکر کرده و بعد از آن نکاتی که باید در صورت ابتلا، برای جلوگیری از آلوده شدن دیگران انجام دهید را نیز ذکر می کنیم.
راه های پیشگیری از ابتلا به ام پاکس:
- دریافت واکسن: واکسن هایی که برای آبله ساخته شده اند نیز، انسان را در برابر ویروس ام پاکس محافظت می کند.
- اجتناب از تماس با حیوانات آلوده به ویژه حیوانات بیمار یا مرده
- اجتناب از تماس با ملحفه و سایر مواد آلوده به ویروس
- پختن کامل گوشت ها
- شستن مکرر دست ها با آب و صابون
- اجتناب از تماس با افراد مشکوک به ویروس
- انجام رابطه جنسی ایمن، از جمله استفاده از کاندوم
- استفاده از ماسکی که دهان و بینی را بپوشاند
- تمیز کردن و ضد عفونی کردن سطوحی که زیاد لمس می شوند
- استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) هنگام مراقبت از افراد آلوده به ویروس
- جلوگیری از برقراری رابطه جنسی پرخطر
راه های پیشگیری از آلوده شدن دیگران به ام پاکس:
اگر خودتان یا اطرافیانتان آلوده به ام پاکس شدید، ازجمله کارهایی که می توان برای جلوگیری از سرایت آن به دیگران انجام داد عبارتند از:
- تا حد ممکن در خانه و در اتاقتان بمانید
- دست های خود را با آب و صابون و ضدعفونی کننده دست بشویید. به خصوص قبل یا بعد از دست زدن به زخم ها
- تا زمانی که بثورات بهبود پیدا کنند، ماسک بزنید و ضایعات پوستی خود را در اطراف افراد دیگر بپوشانید
- پوست خود را خشک و بدون پوشش نگه دارید. مگر در زمانیکه درکنار شخص دیگری هستید
- از دست زدن به وسایل در مکان های عمومی بپرهیزید و درصورت انجام، مکان ها را با الکل ضدعفونی کنید
- برای زخم های دهان، از آب نمک استفاده کنید و برای زخم های بدن از حمام گرم با جوش شیرین
- استفاده از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن با توصیه پزشک
- اجتناب از خراشیدن تاول و زخم ها برای داشتن پوست جدید. این کار می تواند به سایر قسمت های بدن گسترش دهد و درصورت ریختن ترشحات به سطوح دیگر، ممکن است به دیگران سرایت کند.
- عدم رابطه جنسی درطول بیماری
به طورکلی، برای جلوگیری از انتشار آبله میمون به دیگران، باید افراد مبتلا به ام پاکس را از زمان شروع علائم تا زمان بهبود ضایعات و افتادن بثورات در خانه یا محیط بیمارستانی ایزوله کرد. همچنین، پوشاندن ضایعات و استفاده از ماسک پزشکی در حضور دیگران، می تواند تاحدودی از گسترش آن به دیگران جلوگیری کند. علاوه براین، استفاده از کاندوم در رابطه جنسی می تواند خطر ابتلا به ام پاکس را کاهش دهد اما، نمی تواند از تماس پوست به پوست یا دهان به پوست به طور کامل جلوگیری کند.
کلام آخر
مطرح شدن شیوع ویروس در جهان، تمام مردم را یاد دوران همه گیری ویروس کرونا می اندازد که تا چندسال گذشته، بسیار چالش برانگیز بوده است. همه ما به عینه لمس کردیم که شیوع این ویروس چکونه کار و زندگی ما و اطرافیان را تحت تاثیر قرار داد. از اینرو، طبیعی است که صحبت درمورد شیوع هر ویروسی باعث نگرانی تمامی مردم جهان شود زیرا، اکنون، زمانی است که مردم تازه به زندگی عادی خود برگشته اند و می شوند که ویروس های مختلفی ازجمله آبله میمون یا تب دنگی می تواند یک تهدید دوباره برای جهان باشد. اما بدانید که آبله میمون یک بیماری نادر است و با رعایت نکات گفته شده می توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد. با افزایش اطلاعات در رابطه با بیماری ها و ویروس هایی مانند ام پاکس که مجددا شیوع پیدا کرده اند، می توان به حفظ سلامت خود و اطرافیان کمک کرد.
