روش‌های درمان بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS)

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• درمان دارویی بیماری ام اس

- داروهای تعدیل کننده بیماری

-داروهای درمان حملات MS

-داروهای کنترل علائم

• درمان بیماری MS با تغییر سبک زندگی
• درمان‌های جایگزین در درمان بیماری ام اس

ام اس یک بیماری خودایمنی است که در آن سلول های عصبی نواحی مختلف مغز و نخاع مورد حمله قرار گرفته و آسیب می بینند. این بیماری یک بیماری مزمن است که هیچ درمان قطعی نداشته و فقط می توان با مصرف داروها و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، عوارض و حملات ناشی از آن را مدیریت کرد. برای یافتن بهترین روش درمان MS و کنترل یا کاهش عوارض جانبی آن، باید با پزشک مشورت و همراهی کرد. در این مطلب به معرفی برخی از روش های درمان بیماری ام اس می پردازیم.

هرچند که بیماری ام اس درمان قطعی ندارد، اما با انجام کارهایی می توان علائم و حملات آن را درمان کرد. برخی از روش های درمان MS عبارت است از:

• دارو درمانی
• تغییر سبک زندگی
• طب مکمل و درمان‌های جایگزین

درمان دارویی بیماری ام اس

مصرف برخی داروها در مدیریت و کنترل بیماری نقش عمده ای را ایفا می کند. انتخاب نوع داروی درمان ام اس، به وضعیت بیماری و تاثیر بدن شما به دارو بستگی دارد. (توجه داشته باشید که نحوه مصرف هر دارو، باید توسط پزشک متخصص انجام گیرد. روش های زیر یک حالت کلی از مصرف دارو است و ممکن است که شرایط بیماری شما، نیازمند مصرف دارو با روش خاصی باشد. از اینرو، حتما نحوه مصرف دارویتان را با پزشک خود هماهنگ کنید و به نوع مصرف این مطلب اتکا نکنید.) برخی از داروهای موثر در درمان MS عبارتند از:

داروهای تعدیل کننده بیماری

درصورتی که بیمار به نوع عودکننده-بهبودیابنده بیماری MS مبتلا باشد و وضعیت بیماری او روند بهبودی را طی کند، پزشک در ابتدا، درمان بیماری MS را با تجویز داروهای تعدیل کننده بیماری، شروع می کند. مصرف این داروها روند پیشرفت بیماری را کند کرده و از بروز علائم جدید خودداری می کند. داروهای تعدیل کننده، سیستم ایمنی بدن را که یک خط دفاعی در برابر عوامل بیماری‌زا برای بدن است، مهار کرده و از این طریق، مانع از حمله به پوشش محافظ سلول‌های عصبی (میلین) می‌شود.

داروهای تعدیل کننده در شکل های تزریقی و قرص خوراکی تولید و عرضه می شود. شکل تزریقی این داروها به صورت تزریق زیرپوستی یا درون عضلانی تجویز می شوند و ممکن است عوارضی مانند درد، قرمزی، خارش یا فرورفتگی را در محل تزریق ایجاد کنند. برخی از داروهای تزریقی تعدیل کننده در درمان بیماری MS عبارت است از:

• بتا اینترفرون‌ها: این داروها جزو داروهای معمول برای درمان MS هستند که می توانند شدت و تعداد حملات ام اس را کاهش دهند. بیمارانی که این داروها برای آنها تجویز شده باشد، ممکن است با عوارضی شبیه به آنفولانزا، ازجمله درد، خستگی و لرز مواجه شوند که احتمالا بعد از چند ماه برطرف می‌شوند. بتا اینترفرون‌ها، با کاهش گلبول های سفید خون، حساسیت بدن دربرابر بیماری های عفونی مختلف را بیشتر می کند. داروهای دسته بتا اینترفرون شامل:

-  interferon beta-1a

- interferon beta-1b

- peginterferon beta-1a

• Glatiramer( گلاتیرامر): گلاتیرامر یکی دیگر از داروهای تعدیل کننده بیماری است که مصرف آن موجب توقف حمله سیستم ایمنی به میلین پوشاننده سلول های عصبی می شود.

داروهای زیر، سایر داروهای تعدیل کننده بیماری در درمان MS هستند که به شکل قرص های خوراکی در دسترس قرار می گیرند:

• Cladribine : این دارو را معمولا پزشکان به صورت (یک بار در روز، برای 5 روز در ماه اول، و سپس یک بار در روز برای ماه دوم) تجویز می کنند. (این دستورالعمل یک شیوه کلی برای مصرف این دارو است، اما ممکن است شرایط بیماری شما ایجاب کند که دارو را طور دیگری مصرف کنید. از اینرو، نحوه مصرف دارو را حتما از پزشک خود بپرسید) گاهی پزشکان نیاز می دانند که بیمار در طول یکسال، یک دوره دیگر این دارو را مصرف کند. این دارو در درمان حملات MS کارایی خاصی ندارد و فقط برای درمان نوع عودکننده-بهبود یابنده و نوع پیشرونده ثانویه MS استفاده می‌شود. مصرف این دارو، بر سیستم ایمنی تاثیر گذاشته و حساسیت بیمار نسبت به عفونت های مختلف را بیشتر می کند. همچنین، ممکم است موجب ریزش مو و جوش صورت شود. بنابراین، درطول مصرف این دارو حتما تحت نظر پزشک باشید.
• Dimethyl fumarate : این دارو را در حالت معمول، دوبار در روز تجویز می کنند. مصرف این دارو موجب کاهش سلول های سیستم ایمنی می شود. از این رو، پزشک برای بررسی تاثیر دارو، آزمایشات مختلفی را به طور منظم از بیمار درخواست می کند. این دارو ممکن است بیمار را با عوارضی مانند گرگرفتگی، درد شکم، اسهال، تهوع و استفراغ مواجه کند. ردپای یکی از ترکیبات فعال موجود در ساختار این دارو، در چهار مورد ابتلا به لکوانسفالوپاتی چندکانونی پیش‌رونده یا به اختصار PML، دیده شده است.
• Diroximel fumarate: یک داروی مشابه Tecfidera است. این دارو نیز با تجویز پزشک، روزی دوبار مصرف می شود. این دارو برای درمان انواع عود کننده بیماری MS تجویز می‌شود. گرگرفتگی، قرمزی، خارش، راش و جوش، تهوع، استفراغ، شکم درد و سوءهاضمه، ازجمله عوارض شایع این دارو هستند. با وجود این عوارض، اما تحمل گوارشی Vumerity نسبت به Tecfider بسیار بهتر است.
• قرص Fingolimod: نیز یکی دیگر از داروهای تعدیل کننده بیماری است، که باید یک بار در روز مصرف شود. پیش از مصرف این دارو، لازم است که اگر سابقه ابتلا به آبله مرغان را ندارید، حتما واکسن آن را تزریق کنید. سردرد، اسهال، کمردرد، سرفه و تست‌های کبدی غیرطبیعی، از عوارض شایع ناشی از مصرف این دارو هستند. از آنجایی که این دارو می‌تواند باعث کاهش تعداد ضربان قلب شود، پزشک پس از دوز اول دارو، به دقت شما را تحت نظر می‌گیرد. این دارو، همچنین با ابتلا به یک نوع عفونت نادر مغزی، به نام لکوانسفالوپاتی چندکانونی پیش‌رونده (PML) در ارتباط است.
• Monomethyl fumarate : این دارو به شکل کپسول در دسترس است و باید روزی دو بار مصرف شود. این دارو مشابه dimethyl fumarate است. گرگرفتگی، دردشکمی، اسهال و تهوع از عوارض جانبی شایع آن هستند. همزمان با مصرف این دارو، تست‌های کبدی و تعداد سلول‌های خون، باید ارزیابی شوند.
• قرص Ozanimod:  این دارو را باید یک بار در روز مصرف کرد. مصرف این دارو باید با دوز کم شروع شده و به تدریج در هفته اول مصرف دارو، دوز آن را افزایش داد. از عوارض جانبی شایع آن، می‌توان به گیجی، سردرد، عفونت‌های تنفسی و علائم مشابه سرماخوردگی، اشاره کرد. مصرف این دارو در صورت ابتلا به بیماری‌های قلب و کبد، ممنوع است.
• قرص Siponimod:  را نیز باید ابتدا با دوز کم شروع و سپس در یک دوره 5 روزه به تدریج دوز آن را افزایش داد. پس از رسیدن به دوز موردنظر، باید این قرص را روزانه یک بار مصرف کرد. این دارو بر سیستم ایمنی تاثیر گذاشته و با تشکیل لخته در انتهای اندام‌ها مرتبط است. اسهال، گیجی، التهاب در انتهای اندام‌ها، پرفشاری خون، سردرد، و کاهش تعداد ضربان‌های قلب، از عوارض شایع ناشی از مصرف این دارو هستند. مصرف این دارو در دوران بارداری ممنوع است.
• Teriflunomide : این دارو به شکل قرص خوراکی در دسترس است و باید روزی یک بار آن را مصرف کرد. بیشترین عوارض جانبی ناشی از مصرف این دارو، شامل اسهال، تست‌های غیرنرمال کبدی، تهوع، و ریزش موها است. این دارو در لیست سیاه سازمان غذا و داروی امریکا قرار دارد، زیرا می‌تواند باعث نارسایی کبد و نقایص مادرزادی در جنین شود. پزشک هنگام تجویز این دارو، تست‌های کبدی لازم را برای شما درخواست می‌کند. مصرف این دارو در دوران بارداری ممنوع است.

برخی از داروها را باید از طریق تزریق وریدی دریافت کرد. لازم است برای دریافت این داروها به مطب پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید. پس از گرفتن یک دوز از این داروها، لازم نیست تا چند ماه بعد، برای دریافت دوز بعدی دارو مراجعه کنید. ازجمله این داروها:

• Alemtuzumab  و mitoxantrone  از داروهای مربوط به شیمی درمانی هستند که در درمان سرطان استفاده می‌شوند. می‌توان درصورت عدم پاسخ مناسب به سایر داروها، از این دو دارو، برای درمان بیماری MS استفاده کرد. این داروها، سیستم ایمنی را مهار کرده و از حمله سیستم ایمنی به پوشش سلول‌های عصبی جلوگیری می‌کند. Novantrone از داروهایی است که در لیست سیاه سازمان غذا و داروی آمریکا قرار دارد، زیرا ممکن است باعث مشکلات قلبی شود و با بروز یک نوع لوسمی ارتباط دارد.
• پزشک داروهای Natalizumab و ocrelizumab را در صورتی که بیماری پاسخ مناسبی با درمان با سایر داروها نشان ندهد، تجویز می‌کند. Natalizumab از ورود سلول‌های ایمنی به مغز و نخاع جلوگیری می‌کند. ocrelizumab، به انواعی از گلبول‌های سفید نوع B حمله کرده و از آسیب سیستم ایمنی به میلین پوشاننده اعصاب جلوگیری می کند. این داروها با ابتلا به PML مرتبط هستند. به همین دلیل، پزشک قبل از تجویز و هنگام مصرف این داروها، تست‌های لازم برای شما درخواست می‌کند.

داروهای درمان حملات MS

درصورتیکه حملات ناشی از ام اس، بیمار را اذیت نکند، نیازی به درمان آن نیست. همچنین، مصرف برخی داروها، حملات MS را پس از مدت کوتاهی خود به خود برطرف می کند. ازجمله این داروها:

• استروئیدها: اگر شدت حملات به شکلی باشد که باعث ایجاد مشکل در روند زندگی روزمره بیمار شود، می‌توان از استروئیدهای خوراکی یا وریدی، با دوز بالا، برای کاهش سریع شدت علائم استفاده کرد. این داروها، در درمان حملات MS موثر هستند، اما روند بیماری را کند نمی‌کنند. از استروئیدهایی که در درمان حملات MS استفاده می‌شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• Methylprednisolone
• Prednisone
• ACTH

• تعویض پلاسما: از این روش، برای درمان حملات MS، که پاسخ خوبی به استروئیدها نمی‌دهند، استفاده می‌شود. در تعویض پلاسما، قسمت مایع خون که پلاسما نامیده می‌شود، جدا شده و سپس سلول‌های خونی با یک مایع پروتئینی مخلوط شده و مجدد به بدن برگردانده می‌شوند.

داروهای کنترل علائم

پزشک ممکن است، برای کنترل علائم مختلف ناشی از MS، راه‌های زیر را پیشنهاد دهد:

• اسپاسم و سفتی عضلات: می‌توان برای بهبود اسپاسم عضلات، از شل کننده‌های عضلانی، مانند: baclofen و tizanidine یا آرامبخش‌هایی مانند: clonazepam  و diazepam  استفاده کرد.
• خستگی: Amantadine، armodafinil و modafinil، از داروهایی هستند که در کنترل خستگی ناشی از MS موثر هستند.
• افسردگی: برای کنترل افسردگی ناشی از MS، می‌توان از داروهای ضد افسردگی، مانند: bupropion ، fluoxetine  و sertraline کمک گرفت.
• کنترل مثانه: Oxybutynin یا tolterodine از داروهایی هستند که برای درمان و کنترل اختلالات ادراری در بیماری MS، تجویز می‌شوند.

علاوه بر درمان دارویی، می‌توان از سایر روش‌های درمانی برای کنترل علائم MS کمک گرفت.

فیزیوتراپی: یک فیزیوتراپیست ماهر، می‌تواند تمریناتی را به شما بیاموزد تا به هرچه فعال‌تر ماندن شما کمک کند. همچنین، در صورت نیاز، فیزیوتراپیست، می‌تواند به شما، نحوه استفاده صحیح از عصا، واکر یا سایر وسایل کمکی برای راه‌رفتن را، بیاموزد.

درمان بیماری MS با تغییر سبک زندگی

 داروها به تنهایی در کاهش شدت علائم MS موثر نیستند. توجه و مراقبت کافی، به شما کمک می‌کند تا بتوانید بهتر با MS کنار بیایید. از تغییراتی که لازم است در روند زندگی روزمره خود ایجاد کنید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استراحت کافی: برای خواب و استراحت خود، حتما برنامه منظم داشته باشید. بهتر است، اتاق خواب خود را تاریک و خنک نگه داشته و از آن تنها برای خوابیدن استفاده کرده و ابزارهایی مانند: تلویزیون، کامپیوتر و لپ‌تاپ را در اتاق خواب خود قرار ندهید.
• رژیم‌غذایی سالم: هیچ رژیم اختصاصی برای بیماری MS وجود ندارد، اما، بهتر است غذاهایی با شکر کمتر و فیبر بیشتر مصرف کنید.
• کنترل استرس: استرس می‌تواند شدت علائم شما را بدتر کند. بهتر است در موقعیت‌های استرس‌زا، از کارهایی مانند: مدیتیشن، خواندن، یا صحبت کردن با دوستان برای کنترل استرس خود کمک بگیرید.
• خنک نگهداشتن بدن: افزایش دمای بدن با بدتر شدن علائم ارتباط مستقیم دارد. تاجایی که می‌توانید بدن خود را خنک نگه دارید و در بیرون از خانه نیز، از لباس‌های خنک و باز استفاده کنید.

درمان‌های جایگزین در درمان بیماری ام اس

روش‌های درمانی بسیاری ادعا می‌کنند، که می‌توانند در کنترل علائم MS موثر باشند. باید با دقت بیشتری به این روش‌های درمانی توجه کنید. زیرا، پشت برخی از این ادعاها، هیچ مطالعه علمی وجود ندارد. درمورد هر روش درمانی یا دارویی، پیش از استفاده، حتما با پزشک خود مشورت کنید. برخی از مکمل‌ها می‌توانند بر نحوه عملکرد داروهای شما تاثیر بگذارند.

از روش‌هایی که تحقیقات علمی کافی درباره تاثیر احتمالی آن‌ها در درمان MS وجود دارد، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• ویتامین D: سطح پایین ویتامین D، امکان ابتلا به MS را افزایش می‌دهد. تحقیقات درباره تاثیر مکمل‌های ویتامین D در پیشگیری و درمان MS ادامه دارد. می‌توانید از پزشک خود درخواست کنید، تا سطح ویتامین D شما را بررسی کرده و در صورت نیاز، مکمل‌های لازم را برای شما تجویز کند.
• طب سوزنی: این روش درمانی سنتی چینی است که معتقد است، در بدن انسان، انرژی به نام "چی" جریان دارد و درد ها و بیماری های مختلف، در اثر به هم خوردن این انرژی است. در درمان به روش طب سوزنی، از سوزن‌های باریک و بلند، برای تغییر جریان انرژی چی استفاده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند، که طب سوزنی، می‌تواند به کاهش علائم ناشی از MS مانند خستگی، درد، تغییرات خلق و خو، اسپاسم، بی حسی، سوزن سوزن شدن و مشکلات مثانه کمک کند.

به طورکلی، همانطور که گفته شد، ام اس، یک بیماری مادام العمر است و هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد. روش های فوق، تنها برای مدیریت و کنترل حملات ناشی از این بیماری است. توجه داشته باشید که به کارگیری تمام روش های گفته شده ملزم به تجویز و توصیه پزشک بوده و به کارگیری خودسرانه آن، می تواند عوارض بیماری را بیش از پیش کند.