آنچه در این مطلب می خوانیم:
مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس، بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن، علیه سلول های عصبی خود حمله کرده و به سیستم مغز و نخاع آسیب می رساند. اولین نشانه های ابتلا به بیماری MS اغلب در سنین 20 تا 40 سال بروز کرده و سپس بهبود یافته و بعد از مدتی دوباره ظاهر می شوند. برخی از علائم بیماری MS همیشه با بیمار بوده و او را آزار می دهد و برخی دیگر از علائم بسته به شرایط بهتر و بدتر می شوند.
هیچ یک از بیماران ام اس، علائم مشابهی را تجربه نمی کنند. یک بیمار ممکن است برای ماه ها یا سال ها فقط یکی از نشانه های MS را داشته باشد یا برخی از علائم یا عوارض تنها یکبار در طول بیماری رخ دهد. درمقابل، ممکن است شدت علائم ام اس در برخی بیماران طی چند هفته یا چند ماه بدتر شود.
بنابراین، توصیه می شود که همواره به روند بروز علائم بیماری MS توجه داشته باشید. این کار به پزشک شما کمک می کند تا روند بیماری و میزان تاثیر روش های درمانی خود را بررسی نماید. همچنین توجه داشته باشید که فقط ضعف عضلانی و اشکال در هماهنگی حرکات اندام‌ها جزو علائم اولیه بیماری MS نبوده و این بیماری می تواند علائم گسترده دیگری را در ابتدای مبتلا شدن بیمار، بروز دهد. در این مطلب نشانه های اولیه ابتلا به ام اس را بازگو کرده و سپس به بررسی روند بروز علائم و نشانه های بیماری ام اس می پردازیم.
اولین نشانه‌های ابتلا به MS
بیماری MS در بسیاری از افراد به صورت مجموعه ای از علائم ایجاد می شود که پزشکان به آن سندروم بالینی جدا شده یا (CIS) می گویند. CIS، مجموعه‌ای از علائم عصبی است که درصورت حمله اشتباه سیستم ایمنی بدن به میلین پوشاننده سلول‌های عصبی مغز و نخاع، ایجاد می شود که پزشکان به آن دمیلینه شدن می گویند. دمیلینه شدن با ایجاد ضایعات و اسکارهایی در سیستم عصبی بدن، موجب اختلال در روند پیام رسانی سیستم عصبی می شود.
CIS را می‌توان به دو نوع کلی تقسیم کرد:
- مونوفوکال: در این نوع، بیمار تنها با یک علامت درگیر است.
- مولتی فوکال: در این نوع از CIS، بیمار از درگیر شدن با دسته‌ای از علائم رنج می برد.
از علائم شایع ناشی از CIS، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نوریت اپتیک: به درگیری عصب بینایی و التهاب و آسیب به آن، نوریت اپتیک می‌گویند. درحالت معمول تنها یک چشم درگیر این علامت می‌شود، اما در موارد نادر، ممکن است هر دو چشم با هم درگیر شوند. در اثر نوریت اپتیک، ممکن است بیمار علائم زیر را تجربه کند:
- تاری دید
- کم‌‌رنگ‌تر به نظر رسیدن رنگ‌ها
- درد چشم، مخصوصا هنگام حرکت دادن چشم‌ها
بی‌حسی و سوزن سوزن شدن: این علامت اغلب در پاها احساس می‌شود. اما برخی بیماران ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- احساس برق‌گرفتگی هنگام حرکت دادن سر یا گردن، که ممکن است در طول ستون مهره‌ها، بازوها و یا پاها احساس شود.
- احساس بی‌حسی، معمولا در صورت
- مورمور و سوزن سوزن شدن
ابتلا به CIS به معنی ابتلا به MS در مراحل بعدی نیست. درصورتی که ضایعات و آسیب های ناشی از تخریب میلین در مغز و نخاع بیشتر شود، احتمال ابتلای بیمار به ام اس نیز افزایش می یابد. از آنجاییکه CIS معمولا یکبار اتفاق می افتد، درصورتیکه بیمار دوباره دچار CIS شود یا با علائم مشکوک دیگری مواجه شود، پزشک برای بررسی ضایعات سلول های عصبی در مغز و نخاع، از MRI کمک می گیرد.
درصورتیکه پزشک با بررسی MRI شما، تشخیص به ابتلا به ام اس داد، ممکن است با برخی علائم و نشانه های MS مواجه شوید که ممکن است این علائم سیر صعودی و تشدید شوند داشته باشند.
سیر بروز علائم و نشانه های بیماری MS
بیماری ام اس به دلیل آسیب دیدن پوشش سلول های عصبی (میلین) ایجاد می شود. این بیماری در ابتدای ظهور خود، علائمی را نشان می دهد که می توانند بسیار آزاردهنده باشند اما با استفاده از داروها، بازتوانی و تکنیک های درمانی می توان این علائم را کنترل کرد. برخی بیماران نیز ممکن است درطول زمان، با علائم و عوارض ثانویه و شدیدتری مواجه شوند. برخی از علائم اولیه، ثانویه و تشدید شوند این بیماری عبارت است از:
علائم اولیه بیماری MS
از شایع‌ترین علائم ناشی از MS، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- اختلالات مثانه و روده: ممکن است مجبور شوید تا دفعات بیشتری در طول روز، برای ادرار کردن به دستشویی بروید، دچار شب ادراری شوید یا در تخلیه کامل مثانه به مشکل بخورید. اختلالات گوارشی مانند یبوست نیز بسیار شایع هستند.
- عدم هماهنگی و کاهش مهارت در انجام فعالیت‌ها و حرکات مختلف: بیماری MS، می‌تواند راه‌رفتن را برای بیمار سخت کند. از دیگر علائمی که ممکن است بیمار تجربه کند، می توان به عدم توانایی در حفظ تعادل و تغییر در شکل راه‌رفتن، اشاره کرد.
- گیجی: در ابتدا ممکن است دچار احساس سبکی، گیجی یا حواس پرتی شوید. توجه داشته باشید که سرگیجه ای که باعث ایجاد احساس چرخیدن اتاق دور سرتان شود، جزو علائم شایع بیماری MS نیست.
- تغیرات احساسی و افسردگی: کنار آمدن با مسئله‌ای مانند ابتلا به یک بیماری مزمن که ممکن است باعث عوارض و ناتوانی‌های جدی در آینده شود، بسیار سخت است. ترس از ناشناخته‌ها ممکن است شما را مضطرب کند. به علاوه، آسیب دیدن میلین پوشاننده سلول‌های عصبی، می‌تواند بر احساسات شما تاثیر بگذارد. برخی از داروهایی که در درمان MS استفاده می‌شوند، ماننند کورتیکو استروئیدها نیز، ممکن است باعث تغییرات احساسی و افسردگی شوند.
- خستگی: احساس خستگی شدید و زود خسته شدن، از عوارض شایع MS است. خستگی ناشی از MS اغلب در بعدازظهر آغاز شده و با ضعف عضلانی، کاهش قدرت ذهنی و خواب آلودگی همراه است. خستگی ناشی از بیماری MS، معمولا با میزان فعالیت‌های روزانه شما ارتباط چندانی ندارد. برخی از مبتلایان به بیماری MS، می‌گویند که حتی پس از خواب کافی و خوب شبانه هم احساس خستگی می‌کنند.
- مشکلات مرتبط با گرما و دمای بالا: ممکن است هنگام ورزش کردن متوجه این مشکلات شوید. احساس خستگی و ضعف و مشکل در کنترل حرکات برخی از بخش‌های خاص بدن، مانند: پا یا زانو، از این دسته مشکلات هستند. استراحت و خنک کردن بدن، در بیشتر اوقات باعث رفع این علائم می‌شود.
- اسپاسم عضلانی: عضلات ساق پا بیشتر از سایر قسمت‌های بدن درگیر این عارضه می‌شوند. اسپاسم عضلانی، از اولین علائم MS، در تقریبا نیمی از بیماران است. این عارضه، مبتلایان به MS پیشرونده را نیز درگیر خود می‌کند. ممکن است، احساس گرفتگی خفیف، یا اسپاسم‌های شدید و دردناک عضلانی را تجربه کنید.
- مشکلات جنسی: خشکی واژن در خانم‌ها، و مشکل نعوظ در آقایان، از این دسته مشکلات هستند. کاهش حساسیت به لمس، کاهش میل جنسی، یا ناتوانی در رسیدن به ارگاسم، از عوارضی است که ممکن است در هر دو جنس دیده شود.
- اختلالات گفتاری: وقفه‌های طولانی در گفتار، صحبت نامفهوم و تکلم تودماغی، از عوارض گفتاری به دنبال ابتلا به بیماری MS است. با پیشرفت بیماری، امکان ایجاد اختلالات بلع نیز، در کنار این عوارض وجود دارد.
- مشکلات ذهنی: ممکن است در برخی اوقات، در تمرکز کردن بر کارهای مختلف به مشکل بخورید. کاهش سرعت تفکر، ایجاد مشکل در توجه یا اختلال حافظه از عوارضی هستند که ممکن است در اثر ابتلا به MS دچار آن‌ها شوید. در موارد نادر، شدت این علائم آنچنان زیاد می‌شود که فرد در انجام کارهای روزانه خود به مشکل می‌خورد. اما این موارد بسیار نادر هستند. MS معمولا بر آگاهی و توانایی خواندن و درک صحبت‌های دیگران تاثیری نمی‌گذارد.
- ترمور: این علامت در 50 درصد مبتلایان به MS دیده می‌شود. شدت آن می‌تواند از لرزش‌های خفیف تا بسیار شدید متفاوت باشد. در برخی موارد، شدت لرزش‌ها آنقدر زیاد می‌شود که فرد در انجام کارهای روزانه به مشکل می‌خورد.
- مشکل در راه رفتن: اسپاسم و ضعف عضلانی ناشی از MS می‌تواند راه رفتن را سخت کند. مشکل در حفظ تعادل، احساس بی‌حسی در پاها و خستگی، از دیگر عوارض شایع ناشی از MS هستند که می‌توانند توانایی راه رفتن بیمار را تحت تاثیر قرار دهند.
- محرک‌های حسی غیرمعمول: علاوه بر احساس مورمور و سوزن سوزن شدن که بخشی از علائم ناشی از CIS است، ممکن است دچار احساس خارش شدید، سوزش و احساس درد شبیه به خنجر شوید. ممکن است در قسمت دنده‌ها و بالای شکم، احساس گرفتگی کنید که به این علامت "آغوش MS" می‌گویند. پزشکان به مجموعه این علائم آزاردهنده، دیستزیا می‌گویند.
علائم ثانویه بیماری ام اس
این دسته از علائم، در اثر تاثیرات ناشی از علائم اولیه ایجاد می‌شوند و مستقیما، در نتیجه آسیب به میلین سلول‌های عصبی نیستند.
- ناتوانی در تخلیه کامل مثانه که ممکن است منجر به عفونت مثانه شود.
- خستگی ناشی از MS و اشکال در راه رفتن، می‌توانند باعث کاهش فعالیت شوند کاهش سطح فعالیت، می‌تواند به عوارضی مانند: کاهش تون عضلانی، تنفس سطحی و کاهش تراکم استخوان‌ها ختم شود.
پزشکان می‌توانند با روش‌های مختلف، علائم ثانویه ناشی از MS را درمان کنند. با این حال، یکی از اهداف اصلی در درمان بیماری MS، پیشگیری از ایجاد علائم ثانویه، با درمان مناسب علائم اولیه بیماری است.
علائم ثالثیه بیماری ام اس
مواجهه با مشکلات اجتماعی، روانی و مشکلات مربوط به کار، که بیمار در طول زندگی با MS با آن‌ها روبرو می شود، در این دسته علائم قرار می‌گیرند.
- اگر MS باعث شود که نتوانید به راحتی راه بروید یا رانندگی کنید، ممکن است، عملکرد شغلی شما تحت تاثیر قرار بگیرد.
- از آنجایی که ممکن است رفت و آمد برای شما سخت شود و همچنین، صحبت کردن با مردم درباره سختی‌های زندگی با MS مشکل است، ممکن است پس از ابتلا به MS، دیگر مانند قبل اجتماعی نباشید.
- ممکن است در طول بیماری دچار افسردگی شوید، افسردگی، نتیجه تغییراتی است که MS در سیستم عصبی و زندگی شما ایجاد می‌کند.
همانطور که گفته شد، هیچ یک از بیماران مبتلا به ام اس، علائم مشابه هم ندارند. به همین دلیل، هیچگاه بیماری خود را با دیگر بیماران MS مقایسه نکنید زیرا، تجربیات شما از ام اس با بیماران دیگر متفاوت و منحصر به خود شما است. به طورحتم، بسیاری از بیماران باوجود علائم و عوارضی که بیماری MS ایجاد می کند، با گذر زمان می توانند، نحوه مدیریت و کنترل علائم خود را بیاموزند و به زندگی تقریبا عادی و فعال خود ادامه دهند.
