نوروپاتی محیطی

درباره نوروپاتی در داروبین میخوانیم:

• نوروپاتی محیطی چیست؟
• انواع نوروپاتی محیطی
• مونونوروپاتی
• پلی نوروپاتی
• چه چیزی باعث نوروپاتی محیطی می شود؟

نوروپاتی محیطی چیست؟

اگر پیامی که باید از طریق مغز و نخاع دریافت شود به درستی وارد سیستم عصبی نگردد نوروپاتی محیطی اتفاق افتاده است. در واقع نوروپاتی محیطی شرایطی است که سیستم دریافت و ارسال پیام دچار مشکل شده است. نام این بیماری برگرفته از 3 کلمه است:

(نورو)Neuro: مربوط به اعصاب

(پاتی)pathy: بیماری

محیطی: فراتر (در این مورد، فراتر از مغز و نخاع.)

شبکه عصبی افراد، بسیار پیچیده است و شامل تعداد بسیار زیادی عصب یا نورون میباشد. این شبکه به تمام اندام های ما از پوست تا ماهیچه و استخوان ها متصل بوده و پیام های حسی، ادراکی و عملیاتی را دریافت و ارسال میکند. اعصاب محیطی از نخاع خارج شده و در امتداد درماتوم(خطوط عصبی) قرار میگیرند. اگر یک عصب اسیب ببیند چند درماتوم را تحت تاثیر قرار میدهد. همچنین آسیب عصبی ارتباط بین مغز با اندام را قطع میکند و در نتیجه توان حرکتی فرد دچار مشکل میگردد. همچنین برخی از پیام ها مانند پیام درد بدون دلیل به مغز ارسال شده و دست و بازو ها و برخی از اندام بدون اینکه صدمه ای را تجربه کرده باشد، درد میگیرد. مهمترین نوع نوروپاتی، نوروپاتی دیابتی است.

در این بیماری ارسال پیام ها چون با مشکل و نارسایی مواجه شده است، فرد بدون برخورد با جسم خارجی احساس درد میکند.

انواع نوروپاتی محیطی

انواع مختلفی از نوروپاتی محیطی وجود دارد که از علل مختلفی ناشی می شود. طیف مختلفی از بیماری ها در این دسته قرار میگیرند، از سندرم تونل کارپال تا آسیب عصبی مرتبط با دیابت(نوروپاتی دیابتی) در دسته بیماری های نوروپاتی محیطی قرار دارد. سندروم تونل کارپال یک بیماری شایع بخصوص در خانم ها است. در این بیماری مچ دست به علت آسیب عصبی ناشی از فعالیت های روزانه در طول مدت زندگی دردناک شده و فرد با شکایت از این درد بدون دلیل به پزشک مراجعه میکند. خوشبختانه این تونل کارپال که نوعی از  نوروپاتی محیطی است با یک جراحی ساده قابل درمان است.

افرادی که در دهه پنجم زندگی خود قرار دارند بیشتر در معرض نوروپاتی محیطی قرار دارند. این بیماری بر اساس نوع عصب و نیز ناحیه ای که درگیر کرده دسته بندی میگردد. با توجه به اینکه این بیماری معمولا با علائم درد همراه است، بیمار معمولا با شکایت از درد به پزشک مراجعه میکند.

مونونوروپاتی یا نوراپاتی تکی

مونو به معنای تک یا کی است. همانطور که از نام آن پیداست مونوروپاتی، آسیب عصبی است که تنها به یک عصب وارد میشود. در تصادفات و ضربه ها بسیار رایج است که عصبی یکتا دچار تروما شده و فرد به مونوروپاتی مبتلا گردد. به همین ترتیب، فشاری که برای مدت زمان طولانی به عصب وارد میشود مانند زمانی که فرد برای مدت زمان طولانی نشسته است(در کارمندان) یا به علت نوع شغل(کارگران) فشار بالایی را در ناحیه ای از عصب تحمل میکنند، احتمال ابتلا به مونوروپاتی افزایش میابد.

همانگونه که پیش‌تر گفته شد سندروم تونل کارپال عصب ناحیه مچ دست را درگیر کرده است. فعالیت هایی مانند تایپ کردن و کارهای روزانه خانم های خانه دار میتواند آسیب به عصب مچ را افزایش دهد. از این رو کسانی که کارهای تکراری و روتین مرتبط با مچ دست دارند احتمال ابتلا به این بیماری بیش از سایرین برای آنها متصور است. از علائم شایع مونوروپاتی تونل کارپال:

• درد ناحیه مچ دست
• گز گز شدن دست
• درد شانه
• درد در بازو
• درد در سه انگشت اول از شست دست
• بی حسی دست در شب
• غیر عادی بودن حرکات انگشتان برای فرد

سایر مونوروپاتی های شایع شامل موارد زیر است:

• فلج عصب اولنار

بی حسی ایجاد شده در انگشتان چهار و پنج ناشی از آسیب عصبی یک عصب در کنار پوست آرنج.

• فلج عصب رادیال

درد و بی حسی در بالای بازوها به علت شکستگی قبلی و آسیب به علت تروما در ناحیه عصبی بازو ها

• فلج عصب پرونئال

عدم توانایی در بلند کردن پاها یا دشوار بودن این حرکت، به علت آسیب عصبی یک عصب در قسمت بیرونی و بالای ساق پا

اعصاب حرکتی و اعصاب حسی که به ترتیب وظیف ارسال پایم های حرکتی و حسی(سرما و گرما) را بر عهده دارند اگر تحت تاثیر قرار بگیرند این پیام ها بصورت کاذب دریافت و ارسال میگردد. مثلا فرد در گرما احساس یخ شدن انگشتان دست را دارد یا بدون اینکه بخواهد حرکت در اندام هایش اتفاق می افتد. در شرایط حاد اعصاب اندام های مهم مانند قلب، روده یا مثانه نیز تحت تاثیر قرار میگرد و بی اختیاری ادرار یا مدفوع میتواند رخ دهد یا حتی کاهش فشار خون یا نارسایی در خون رسانی اتفاق بی افتد. این نوع از نوروپاتی که در اندام های داخلی روی میدهد، نوروپاتی اتونومیک نام دارد که البته این نوع از آسیب عصبی اصلا شایع نیست.

پلی نوروپاتی یا نوروپاتی چندتایی

برخلاف مونوروپاتی، پلی نوروپاتی آسی به چنیدین عصب را شامل میشود و این نوع آسیب عصبی موارد بیشتری از نورپاتی محیطی را شامل میود. دلایل پلی نوروپاتی مختلف بوده و میتواند موارد زیر را شامل شود:

• قرار گرفتن در معرض سموم
• سوء مصرف الکل
• تغذیه نامناسب (به ویژه کمبود ویتامین B)
•  عوارض ناشی از سرطان
• نارسایی کلیه

نوروپاتی دیابتی از انواع پلی نوروپاتی است که در آن فرد مبتلا به دیابت علائم متفاوتی مانند بی حسی شدید در برخی از اندام ها مانند پا را نجربه میکند. هرچه شدت بیماری قندی فرد بیشتر باشد، شدت علائم نیز افزایش میابد.

شایع ترین علائم پلی نوروپاتی عبارتند از:

• مور مور شدن
• بی حسی
• از دست دادن حس در بازوها و پاها
• احساس سوزش در پاها یا دست ها

نوع مزمن نوروپاتی محیطی دارای علائمی است که در آن فرد مبتلا احساس گرما و سرما از دست میدهد. در واقع در این نوع از نوروپاتی سیگنالهای دریافتی مغز پیام سرما ارسال میکنند در صورتی که اینگونه نیست! نوروپاتی مزمن میتواند عوارضی نظیر اسهال یا یوبوست نیز در پی داشته باشد. بی اختیاری ادارا و مدفوع از عوارض دیگر انواع مزمن نوروپاتی میباشد. اگر اعصاب دستگاه تناسلی آسیب ببیند عملکرد جنسی فرد دچار مشکل میشود این مشکل بر حدود فشار خون افزایش و کاهش میابد.

سندروم گیلن باره نیز یکی از انواع پلی نوروپاتی است. این سندروم که یک بیماری نادر است به سیستم عصبی حمله میکند و از این جهت میتواند جزو دسته بیماری های خود ایمنی قرار گیرد. سرعت رشد این بیماری نگران کننده است به یکباره ظاهر شده و در نهایت سبب فلج شدن فرد میگردد. علائم سندروم گیلن باره نوروپاتی شامل موارد زیر است:

• ضعف عضلانی
• و سوزن سوزن شدن بازوها
• فشار خون،
• اریتمی قلب
•   مشکل تنفس

پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن، شکل مزمن گیلن باره است که علائم آن ماه ها و حتی سال ها ادامه می یابد. تشخیص و درمان زودهنگام برای بیماران CIDP بسیار مهم است، که 30٪ از آنها نهایتا در معرض خطر قرار گرفتن روی صندلی چرخدار هستند.

چه چیزی باعث نوروپاتی محیطی می شود؟

عوامل زیادی وجود دارد که می تواند باعث نوروپاتی محیطی شود، بنابراین تعیین منشأ آن اغلب دشوار است. نوروپاتی ها با یکی از سه روش زیر رخ می دهند:

نوروپاتی های اکتسابی توسط عوامل محیطی مانند سموم، ضربه، بیماری یا عفونت ایجاد می شوند. علل شناخته شده نوروپاتی های اکتسابی عبارتند از:

• دیابت
• چندین بیماری ارثی نادر
• اعتیاد به الکل
• تغذیه نامناسب یا کمبود ویتامین
• انواع خاصی از سرطان ها و شیمی درمانی که برای درمان آنها استفاده می شود
• شرایطی که در آن اعصاب به اشتباه توسط سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می گیرند یا در اثر واکنش بیش از حد تهاجمی به آسیب، صدمه می بینند.
• داروهای خاص
• بیماری کلیوی یا تیروئید
• عفونت هایی مانند بیماری لایم، زونا یا ایدز

نوروپاتی های ارثی چندان رایج نیستند. نوروپاتی های ارثی بیماری های اعصاب محیطی هستند که به طور ژنتیکی از والدین به فرزند منتقل می شوند. شایع ترین آنها بیماری شارکو ماری توث نوع 1 است.

این بیماری با ضعف در پاها و تا حدی بازوها مشخص می شود. علائمی که معمولاً بین اواسط کودکی تا 30 سالگی ظاهر می شوند. این بیماری در اثر تخریب عایقی ایجاد می شود که به طور معمول اعصاب را احاطه کرده و به آنها کمک می کند تا تکانه های الکتریکی مورد نیاز برای تحریک حرکت عضلات را هدایت کنند.

نوروپاتی ایدیوپاتیک از یک علت ناشناخته است. تقریباً یک سوم از تمام نوروپاتی ها به این ترتیب طبقه بندی می شوند.