دختران در طول زندگی، تغییرات طبیعی را در بدن خود تجربه می کنند که این تغییرات زمینه را برای بلوغ آنها و در نهایت توانایی برای بارداری فراهم می کند. قاعدگی، پریودی یا عادت ماهانه، از مهمترین نشانه های بلوغ است که با بروز آن، دختران به بلوغ جنسی می رسند و بدن آنها برای تولید مثل و باروری فراهم می شود. شروع این تغییرات در دختران، سن خاصی نداشته و معمولا براساس شرایط جسمانی و محیطی فرد، تغییر می کند. سیکل قاعدگی درحالت عادی، هر ماه رخ داده و مدت زمان آن از 3 تا 7 روز متغیر است. اگرچه، پریودی یک روند طبیعی در زندگی زنان و دختران است، اما گاهی، بروز تغییراتی، از روند طبیعی خارج شده و به یک مشکل تبدیل می شود. در این مطلب، به معرفی کامل قاعدگی پرداخته و علائمی که با مشاهده آن باید به پزشک مراجعه کرد را بازگو می کنیم.
آنچه در این مطلب می خوانیم:
- خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی
- فقدان قاعدگی یا قاعدگی نامنظم
- پریودهای سنگین (خونریزی شدید قاعدگی)
- عدم وجود دوره های قاعدگی (آمنوره)
قاعدگی یا پریودی چیست؟
بروز برخی تغییرات در بدن دختران که زمینه را برای بارداری آنها فراهم می کند، قاعدگی می نامند. در روند حاملگی، هورمون های موجود در تخمدان که تحت فرمان غده هیپوفیز مغز تولید می شوند، جدار داخلی رحم را ضخیم می کنند تا عمل لانه گزینی تخمک بارور شده در دیواره رحم انجام شود. درصورتیکه باروری موفقیت آمیز نباشد، پوشش ضخیم دیواره رحم، به همراه خون، از رحم و واژن خارج می شود. به این سیکل از تغییرات که درون رحم اتفاق می افتد، قاعدگی یا دوره پریودی گفته می شود.
آنچه که در طی دوره پریودی از واژن خارج می شود، خون، مایع مخاطی و سلول های ضخیم در دیواره رحم می باشد. سن شروع قاعدگی در میان دختران متفاوت بوده و معمولا با توجه به شرایط جسمی و محیطی فرد، از سن 9 تا 16 سالگی اتفاق می افتد. در دوره قاعدگی، اولین روز خونریزی را روز اول در چرخه قاعدگی می گویند که معمولا، یک هفته طول کشیده و هر ماه تکرار می شود. درطول دوره پرویدی، غده هیپوفیز موجود در مغز و تخمدان ها، مراحل مختلف چرخه پریودی را از طریق ترشح هورمون های خاص هدایت می کند.
مراحل چرخه قاعدگی
مدت زمان میان اولین روز خونریزی تا روز قبل از خونریزی بعدی را، سیکل قاعدگی می گویند. مدت زمان سیکل قاعدگی در میان همه زنان و دختران متفاوت است. اما، همه آنها چرخه ای 4 مرحله ای را سپری می کنند که علائم آن نیز یکسان است. با اطلاع از چرخه صحیح قاعدگی، می توانید مشکلات ایجاد شده را تشخیص دهید و سریعا برای درمان آن اقدام کنید. مراحل یک دوره قاعدگی عبارت است از:
- مرحله‌ی قاعدگی
- مرحله‌ی فولیکولار
- مرحله‌ی تخمک‌گذاری
- مرحله‌ی لوتئال
مدت زمان هرکدام از این مراحل در بین زنان متفاوت می باشد. همچنین، الگوی این مراحل در طول زندگی فرد ثابت نبوده و ممکن است تغییر کند.
مرحله قاعدگی یا پریود
این مرحله از قاعدگی که عموما به عنوان پریودی یا عادت ماهیانه از آن یاد می شود، با ریزش پوشش ضخیم داخل رحم و خروج آن از واژن شروع می شود. همانطور که گفته شد، آنچه در این مدت از واژن خارج می شود شامل سلول های ریخته شده از دیواره رحم به همراه خون و مخاط است.
در این دوره، از انرژی فرد کاسته می شود و ممکن است عوارض زیر را تجربه کند:
- درد شکم
- درد کمر
- نفخ
- نوسانات خلقی
- حساس و بزرگ شدن سینه ها
- خستگی و بی حالی
مدت زمان این مرحله در بین زنان متفاوت است و بستگی به شرایط فرد، ممکن است بین 3 تا 7 روز ادامه پیدا کند.
فاز فولیکولار در چرخه قاعدگی
این مرحله از چرخه قاعدگی از روز نخست پریودی شروع شده و در حدود 13 تا 14 روز تا زمان تخمک گذاری ادامه پیدا می کند. در نتیجه ترشح هورمون محرک فولیکولی (FSH) از هیپوفیز، حدود پنج تا بیست فولیکول حاوی تخمک نابالغ از تخمدان آزاد می شود. سالم ترین تخمک که معمولا یک عدد است و در موارد نادر می تواند 2 عدد باشد، به مرحله بلوغ می رسند و باقی فولیکول ها جذب بدن می شوند. درطول بلوغ فولیکول، میزان استروزن در بدن افزایش پیدا کرده و علاوه بر ضخیم کردن دیواره رحم، محیطی مغذی برای رشد جنین فراهم می کند. در این مرحله، غده‌ی هیپوفیز، هورمون لوتئینی (LH) ترشح کرده و به دنبال آن سطح استروژن، پروژسترون و تستوسترون بالا رفته و روند تخمک گذاری آغاز می شود.
در این دوران، معمولا زنان علائم زیر را تجربه می کنند:
- افزایش میزان انرژی به دلیل افزایش سطح هورمون های استروژن و پروژسترون
- بهبود خلق و خو
- کاهش اشتها به دنبال ترشح استروژن
مرحله تخمک گذاری در سیکل پریودی
در این مرحله، تخمک بالغی که از تخمدان رها شده است، در مسیر لوله فالوپ، به طرف رحم حرکت می کند تا توسط یک اسپرم بارور شود. آزاد شدن تخمک بالغ از تخمدان، ماهی یکبار، حدود دو هفته پیش از قاعدگی بعدی اتفاق می افتد. تا 24 ساعت پس از آزاد سازی تخمک، اگر اسپرم بتواند خود را به تخمک برساند؛ بارداری اتفاق می افتد. در غیر این صورت، تخمک می میرد. البته، به دلیل اینکه اسپرم می تواند تا 5 روز در بدن زنده بماند، اگر، تا 5 روز پیش از شروع تخمک گذاری، رابطه جنسی صورت گیرد و اسپرم در بدن باقی مانده باشد، احتمال بارداری وجود دارد، اما بیشترین احتمال در سه روز منتهی به تخمک گذاری است. زنان در این مرحله از سیکل قاعدگی، علائم زیر را تجربه می کنند:
- افزایش دمای بدن
- افزایش میل جنسی
- ظهور ترشحات غلیظ شبیه به سفیده خام تخم مرغ
فاز لوتئال در چرخه پریودی
در این مرحله از قاعدگی، پس از آنکه تخمک ازاد شده از فولیکول، به جسم زرد یا کورپوس لوتئوم (Corpus Luteum) تبدیل می شود. جسم زرد، پروژسترون و مقدار کمی استروژن ترشح کرده و در نتیجه دیواره داخلی رحم ضخیم شده و آماده بارداری می شود. اگر بارداری صورت گرفته باشد، بدن هورمون گنادوتروپین جفتی انسان یا (hCG) که در تست بارداری از آن استفاده می شود، تولید می کند. این هورمون درکنار حفاظت از جسم زرد، به ضخیم ماندن دیواره داخلی رحم کمک می کند.
درصورتیکه باروری موفقیت آمیز نباشد، جسم زرد در بدن جذب شده و با کاهش هورمون پروژسترون و استروژن، دیواره رحم شروع به ریزش کرده و دوره قاعدگی از اول شروع خواهد شد.
این مرحله معمولا بین 11 تا 17 روز طول می کشد و علائم آن عبارت است از:
- نفخ
- حساس شدن سینه‌ها و احساس درد در آنها
- نوسانات خلق و خو
- سردرد
- افزایش وزن
- تغییر میل جنسی
- پرخوری
- استرس
بهداشت دوران قاعدگی
دوران قاعدگی بخشی از تغییرات طبیعی در بدن زنان است و نباید نوعی ناتوانی یا بیماری در نظر گرفته شود. علاوه بر این، از نظر پزشکی، در طی دوران قاعدگی هیچ محدودیتی برای انواع فعالیت های بدنی و ورزش یا برقراری رابطه جنسی وجود ندارد.
البته به دلیل خونریزی های دوره پریودی، انجام برخی اقدامات، در جهت مدیریت و حفظ بهداشت در این شرایط لازم است. محصولات متعددی برای این منظور تهیه شده است که زنان و دختران، هرکدام از آنها را باتوجه به راحتیشان انتخاب می کنند. آنچه که درمورد محصولات بهداشتی برای دوران قاعدگی مهم است، تعویض مرتب این محصولات و پرهیز از مصرف نوع معطر آنهاست. زیرا، این دو مورد می توانند عاملی برای بروز حساسیت و حتی عفونت شوند.
بسیاری از زنان تصور می کنند که استفاده از دوش های واژینال در بهداشت دوران قاعدگی مفید هستند، درصورتیکه، شست و شوی مکرر ترشحات با استفاده از دوش واژینال می تواند باکتری های خوب واژن را از بین برده و احتمال بروز عفونت را افزایش دهد که در این صورت باید به پزشک مراجعه کرد. پزشک با بررسی بیمار و تشخیص نوع عفونت، درصورتیکه عامل عفونت باکتری های بی هوازی باشند، احتمالا داروی مترونیدازول را در اشکال مختلف، بسته به نیاز بیمار تجویز می کند. گاهی ممکن است شدت عفونت به حدی باشد که پزشک مصرف دو نوع مختلف مانند قرص خوراکی و ژل واژینال مترونیدازول را درکنار هم تجویز کند. توجه داشته باشید که این دارو فقط باید با تجویز پزشک مصرف شود، لذا، درصورت احساس خارش یا ترشحات واژینال غیرعادی، به پزشک مراجعه کنید تا نوع عفونت شما تشخیص داده شده و دارویی متناسب با آن تجویز شود.
نوار بهداشتی و تامپون، از جمله محصولات پرطرفداری هستند که زنان و دختران برای جذب خون و ترشحات دوران قاعدگی از آنها استفاده می کنند. البته، مصرف تامپون تنها برای زنانی که ازدواج کرده اند، مجاز می باشد. امکان دسترسی به محصولات پریودی بسیار راحت بوده و می توان انواع آنها را از داروخانه و سوپرمارکت ها تهیه کرد. نحوه مصرف این محصولات معمولا روی بسته بندی یا در برگه راهنمای آنها می شوند.
درحالت کلی، پدها یا نوارهای بهداشتی، با استفاده از چسب تعبیه شده زیر آنها، به لباس زیر می چسبند. این محصولات معمولا در انواع ضخامت، مخصوص شب و روز تولید شده میزان جذب هرکدام بسته به برند و نوع محصول متفاوت است. توجه داشته باشید که این پدها را باید هرچند ساعت یکبارف بسته به میزان خونریزی تعویض کرد.
تامپون ها نیز به دلیل نوع مصرفی که دارند، فقط برای زنانی که ازدواج کرده اند، مناسب می باشد. این محصولات مستقیما وارد واژن شده و ترشحات را جذب می کند. معمولا از تامپون ها بیشتر در زمان شنا یا پوشیدن لباس های تنگ استفاده می شود. مانند پدهای بهداشتی، تامپون ها نیز هر سه تا چهار ساعت باید تعویض شوند.
فراموش نکنید که پدها و تامپون های استفاده شده نباید در فاضلاب ریخته شوند. این محصولات را می توان در پوشش خود یا در دستمال توالت پیچانده و در سطل زباله قرار داد.
مشکلات رایج دوران قاعدگی
برخی از علائم و تغییراتی که در اثر تغییرات قاعدگی در زنان ایجاد می شود، در برخی افراد با چنین شدتی همراه می شود که باید برای کنترل آنها با پزشک مشورت نمود. ازجمله مشکلات رایج در ایم دوره عبارت است از:
- قاعدگی دردناک یا دیسمنوره (Dysmenorrhea)
- خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی (Menorrhagia)
- پریودهای نامنظم یا الیگومنوره (Oligomenorrhea)
- فقدان قاعدگی یا آمنوره (Amenorrhea)
قاعدگی دردناک (دیسمنوره)
اکثر زنان، به دلیل حرکات انقباض رحمی، احساس درد در دوران قاعدگی را تجربه می کنند. تغییرات هورمونی در این دوره، ماهیچه های رحم را تحریک به کرامپ و انقباض می کنند تا سبب ریزش پوشش داخلی شوند. بروز درد در اثر چنین فرایندی معمولا بیشتر از سه روز طول نمی کشد.
درمان های خانگی ساده از قبیل کیسه های آب گرم، دمنوش های گیاهی یا استفاده از داروهای بدون نسخه مانند مفنامیک اسید، ناپروکسن یا ایبوپروفن، می توانند در کاهش این دردها موثر واقع شوند. در برخی موارد می توان از قرص های ضد بارداری خوراکی نیز برای تسکین این دردهای شکمی استفاده نمود.
درصورتی که هیچ کدام از این راه حل ها کمکی در کاهش دردهای دوران پریودی نکرد، می توان به بروز بیماری هایی از قبیل آندومتریوز شک کرد. در چنین مواقعی برای تشخیص و مشاوره باید به پزشک مراجعه نمایید.
اندومتریوز چیست؟
در برخی موارد، احتمال رشد پوشش داخلی رحم به بیرون از رحم وجود دارد که این وضعیت باعث بروز درد بسیار شدید، در طول دوره قاعدگی یا قبل از شروع آن می شود. شیوع بیماری اندومتریوز به گونه ای است که از هر 10 نفر، یک نفر احتمالا به این عارضه دچار می شود. رشد پوشش داخلی رحم به بخشهای بیرونی، عامل اصلی پریود های سنگینی است که علاوه بر درد فراوان، با خونریزی های شدیدی نیز همراه خواهد بود.
از جمله مشکلات ناشی از بروز بیماری اندومتریوز که اندو نیز نامیده می شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد هنگام رابطه جنسی
- احساس خستگی
- اختلالات باروری
برای این عارضه، درمان های مختلفی از جمله استفاده از روش های پیشگیری از بارداری هورمونی توصیه می شود. چنانچه استفاده از این روشها ( قرص یا IUD هورمونی) موثر نبود، در برخی موارد ممکن است انجام عمل جراحی توسط پزشک به عنوان روش درمان انتخاب شود.
خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی (Menorrhagia)
به قاعدگی های سنگین همراه با خونریزی شدید، منوراژی گفته می شود. در این وضعیت، خونریزی فرد بیش از 8 روز طول می کشد یا خونریزی او به قدری شدید است که نیاز به تعویض پد یا تامپون، در فواصل زمانی کم دارند.
معمولا، خونریزی های شدیدی که گاهی اوقات رخ می دهند، طبیعی بوده و موضوع نگران کننده ای نیست. اما، اگر این خونریزی ها همیشگی باشد، ممکن است نشان دهنده داشتن یک مشکل اساسی باشد. برخی از مشکلاتی که منجر به منوراژی می شوند عبارت اند از:
- چاقی
- پولیپ و فیبروم رحم
- بیماری التهابی لگن
- کم‌کاری تیروئید
- اختلالات خونریزی (مانند فون ویلبراند)
- بیماری کلیوی یا کبدی
- داروهای رقیق کننده
- دستگاه‌های داخل رحمی (IUD) مسی
فقدان قاعدگی یا قاعدگی نامنظم
زمانی که سیکل قاعدگی بیش از 35 روز ادامه پیدا کند، به معنی قاعدگی نامنظم است که معمولا در دوران بلوغ، دوران پس از زایمان، دوران شیردهی یا پیش از یائسگی، وضعیتی شایع است. علاوه براین، مصرف داروهای ضد بارداری هورمونی، داروهای اضطراب یا صرع و انجام تمرینات استقامتی نیز، در بروز قاعدگی نامنظم نقش دارند.
به عدم بروز قاعدگی در 3 ماه متوالی، فقدان قاعدگی می گویند. برخی مشکلات روحی و جسمی زیر، می توانند در بروز فقدان قاعدگی یا پریودی نامنظم نقش داشته باشند.
- استرس عاطفی
- اختلالات خوردن (بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی)
- پرکاری تیروئی
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- دیابت
- بیماری های التهابی لگن
- هیپرپرولاکتینمی (Hyperprolactinemia)
- نارسایی اولیه‌ی تخمدان
سندرم پیش از قاعدگی
تغییرات هورمونی ناشی از پریودی در سیکل قاعدگی، موجب بروز علائم متعدد جسمی و روحی در بدن می شود. در بسیاری از زنان، این علائم چند روز قبل از شروع دوره آغاز شده و در طول قاعدگی ادامه پیدا می کند. به این تغییرات جسمی و خلقی، سندرم پیش از قاعدگی می گویند. سطح بروز این تغییرات در زنان متفاوت می باشد. برخی ممکن است علائم جسمانی و روانی اندگی را تجربه کنند و درمقابل برخی با علائم شدید آن مواجه شوند.
از جمله مهمترین علائم سندرم پیش قاعدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوسانات خلقی: برخی زنان ممکن است، چند روز مانده به شروع دوره قاعدگی، تغییراتی مانند احساسی و زود رنج شدن، کم حوصلگی و اخلاق تند را تجربه کنند.
- درد پریودی: قبل از شروع پریودی و در مدت دوره، احتمال بروز درد و گرفتگی در قسمت پایین شکم وجود دارد. بروز این دردها به دلیل انقباضات رحم ایجاد می شود. به منظور تسکین شدت این دردها می توان از کیسه آب گرم یا داروهای مسکن ساده غیر استروئیدی، مانند مفنامیک اسید استفاده کرد. انجام ورزش های سبک یا مصرف داروهای گیاهی مانند دمنوش آویشن نیز می توانند مفید باشند.
از دیگر علائمی که ممکن است در طول دوره قاعدگی رخ دهد می توان به موارد زیر اشاره کرد. درصورتیکه شدت این علائم غیرقابل تحمل باشد، می توان به پزشک مراجعه کرد.
- حساس شدن سینه ها قبل از پریودی
- نفخ
- خستگی
- آکنه
- سردرد
استرس، کشیدن سیگار، سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی و سابقه افسردگی پس از زایمان، ازجمله عوامل بروز سندروم پیش از قاعدگی می باشد.
در دوران قاعدگی، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
هرچند وجود درد از عوارض طبیعی دوره قاعدگی است، اما شدت بیش از حد این دردها می تواند نشانه برخی مشکلات داخلی دیگر باشد که برای تشخیص دلیل قطعی آن باید به پزشک مراجعه کرد؛
از جمله مواردی که با دردهای پریودی مرتبط بوده و نیاز به مراجعه به پزشک دارد، عبارت است از:
- اختلال در انجام فعالیت های روزمره از قبیل کار، تحصیل یا تفریح به دلیل قاعدگی
- بی تاثیر بودن داروهای بدون نسخه و مسکن ها در کاهش دردهای پریودی
- شدت یافتن علائم قاعدگی و تاثیر آن بر ابعاد مختلف زندگی از جمله روابط اجتماعی و سلامت روانی
برخی دیگر از شرایطی که نیاز به مراجعه به پزشک دارند، عبارت است از:
پریودهای سنگین (خونریزی شدید قاعدگی)
در صورتی که دوره قاعدگی همراه با شدت درد فراوان و خونریزی زیاد همراه باشد، از آن به عنوان قاعدگی سنگین نام برده می شود. بروز چنین حالتی می تواند موجب اختلال در سلامت جسمی، اجتماعی و روانی فرد شود. به همین علت، باید اقدامات کنترل کننده مناسبی در جهت کاهش شدت این علائم انجام شود. در صورت ادامه دار بودن قاعدگی های سنگین، مشکلاتی از قبیل کم خونی در فرد ایجاد می شود. از جمله مهمترین دلایل داشتن پریودهای سنگین در زنان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم تعادل هورمونی
- اندومتریوز
- رشد بافت رحمی مانند پولیپ و فیبروم
در بیشتر موارد، استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی می تواند در تنظیم جریان قاعدگی موثر واقع شود . با این حال، باید با کمک پزشک علت اصلی خونریزی های شدید قاعدگی تشخیص داده شود.
عدم وجود دوره های قاعدگی (آمنوره)
از برخی مشکلات نادر در بین زنان شرایطی است که به دلیل برخی نواقص ژنتیکی یا ناهنجاری های فیزیولوژیکی بدن، دوره های پریودی هرگز رخ نمی دهد. عدم شروع دوره های قاعدگی تا بعد از 16 سالگی برای دخترانی می توان نگران کننده باشد و برای بررسی های بیشتر باید به پزشک مراجعه شود.
نوع خاصی از این بیماری که آمنوره ثانویه نامیده می شود، در برخی افراد به دلیل اختلالات هورمونی رخ می دهد. در این افراد، اغلب برای مدت کوتاهی دورهای پریودی قطع می شود؛ از مهمترین دلایل آمنوره ثانویه می توان موارد زیر را نام برد:
- استرس
- تغییرات وزن
- ورزش بیش از حد
- سفر
- ناراحتی های عاطفی
در برخی موارد علت قطع دوره های قاعدگی می تواند یائسگی زودرس باشد؛ همچنین گاهی اوقات فواصل بین دوره های قاعدگی بیش از حد طولانی می شود که به این وضعیت الیگومنوره گفته می شود. در صورت بروز فاصله چندین ماهه بین دوره های پریودی، برای بررسی های بیشتر باید به پزشک مراجعه کنید.
خونریزی غیر معمول واژن
خونریزی در دوره قاعدگی امری طبیعی است. اما، وجود خونریزی بین دوره های قاعدگی، خون ریزی بعد از رابطه های جنسی (در صورتی که ارتباطی با پرده بکارت نداشته باشد) و خونریزی های بعد از یائسگی نگران کننده بوده و ممکن است نشانه عوارض دیگری باشد.
وجود عفونت های داخلی یا اختلالات هورمونی از عمده ترین دلایل این خونریزی های غیر معمول است. البته، استفاده از برخی روش های پیشگیری از بارداری می تواند باعث لکه بینی خفیف شود که معمولا پیش از تجویز این روش ها، پزشک به شما در مورد احتمال این لکه بینی ها هشدار خواهد داد.
لکه بینی بعد از دوره قاعدگی
مشاهده میزان کمی لکه خون صورتی روشن یا قهوه ای تیره، پس از دوره قاعدگی معمولا امری طبیعی است و جای نگرانی ندارد. اغلب این لکه ها به دلیل کاهش سطح استروژن رخ می دهند و حجم آنها در حدی نیست که نیاز به تامپون یا نوار بهداشتی داشته باشد. این لکه بینی تنها در برخی زنان دیده می شود.
چنانچه پس از دوره پریودی، خونریزی با رنگ قرمز روشن یا با حجم بیشتر دیده شود، احتمالا نشانه مشکلاتی از قبیل سقط جنین یا اختلالات هورمونی است. همچنین، در صورتی که این خونریزی همراه با ترشحات واژن باشد، احتمالا نشانه وجود عفونت است.
برخی تغییرات هورمونی در بدن زنان، از جمله مهمترین دلایل این گونه خونریزی ها در بین دوره های قاعدگی است. این تغییرات می تواند شامل عواملی مانند استفاده از روشهای جلوگیری از بارداری یا برخی بیماریهای تیروئید باشد. هرچند، در چنین مواردی خطر جدی فرد را تهدید نمی کند، اما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت نمایید.
علاوه بر این دلایل، در برخی موارد علل خونریزی هایی شدیدی که در بین دو دوره قاعدگی رخ می دهد، ممکن است وجود شرایط التهابی در اندام های داخلی بدن یا رشد توده های خوش خیم یا سرطانی در بافت های بدن باشد. سهل انگاری در مراجعه به پزشک و تشخیص دیر هنگام این مشکلات می تواند موجب بروز عارضه های بسیار جدی برای فرد شود.
تاثیر شیردهی زنان بر قاعدگی
تاثیر شیردهی زنان بر عدم قاعدگی از سالیان دور شناخته شده بود و بعدها بررسی های علمی نیز آن را تایید کرد. البته این تاثیر با توجه به عواملی مانند سن کودک و میزان تغذیه با شیر مادر، در بین زنان متفاوت است. هر چه میزان تغذیه کودک از شیر مادر کمتر باشد، دوره های قاعدگی مادر زودتر شروع خواهد شد.
البته، همانطور که گفته شد، تفاوت های فردی در مورد زمان آغاز مجدد دوره های پریودی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در برخی افراد شروع دوباره سیکل های قاعدگی، مدت کوتاهی پس از زایمان است؛ در حالی که برخی مادران تا پایان مدت زمان شیردهی پریود نمی شوند.
تفاوت های فیزیولوژیک و هورمون ها عامل اصلی در زمان بروز مجدد قاعدگی پس از زایمان است. ضمن آنکه تعداد دفعات شیردهی به نوزاد در طول روز نیز، در به تاخیر افتادن دوره پریودی نقش دارد. طبق نتایج برخی تحقیقات، شیردهی کامل به کودک باعث می شود که حداقل 3 تا 6 ماه قاعدگی رخ ندهد که به این وضعیت آمنوره شیردهی نیز گفته می شود.
شیر دهی کامل به شرایطی گفته می شود که تغذیه کودک به طور کامل به شیر مادر وابسته باشد که این مکیدن شیر سبب ترشح هورمون هایی می شود که از بروز قاعدگی جلوگیری می کنند.
شروع دوره های قاعدگی در بیشتر مادران، معمولا بین 9 تا 18 ماه بعد از تولد کودک، رخ می دهد. گرفتن کودک از شیر مادر باعث برگشت کامل دوره های پریودی می شود؛ مگر آنکه مشکلات دیگری مانع از قاعدگی شده باشد. در چنینی مواردی برای تشخیص صحیح علت عدم از سرگیری پریودی و بررسی عوامل خطر احتمالی باید با پزشک خود مشورت نمایید.
تغییرات قاعدگی در سنین مختلف
معمولا اولین دوره قاعدگی از سنین 9 تا 16 سالگی در دختران نوجوان اتفاق افتاده و در طول دوره جوانی تا سن 40 تا 50 سالگی که دوران یائسگی فرا می رسد، دستخوش تغییرات مختلفی قرار می گیرد.
در ابتدای شروع پریودی تا حدود سه سال بعد از آن، معمولا قاعدگی همراه با درد فراوان و دوره های طولانی و خونریزی های شدید خواهد بود. پس از گذشت چند سال، به مرور این موارد خفیف تر و منظم تر می شود.
معمولا شکل طبیعی سیکل قاعدگی بین 21 تا 31 روز بوده و مدت زمان خونریزی نیز اغلب 3 تا 7 روز به طول می انجامد.
از سن 20 سالگی به بعد، دوره های قاعدگی منظم می شوند و این نظم تا سالهای نزدیک به یائسگی ادامه پیدا می کند. در سالهای آخر باروری زنان، در این نظم اخلال ایجاد شده و سر انجام پس از یائسگی به صورت کامل قطع می شود.
علاوه بر این دوره های سنی، برخی موارد مانند زایمان و دوران شیردهی، ابتلا به برخی بیماری ها و شرایط روانی نیز در نظم و مدت زمان دوره های قاعدگی تاثیر گذار خواهند بود.
همانطور که گفته شد، قاعدگی فرایندی طبیعی است که بدن زنان را برای باروری آماده می کند. وجود درد و خونریزی درطول این دوره طبیعی بوده و نیاز به هیچ گونه اقدام درمانی ندارد. اما، گاهی اتفاقاتی رخ می دهد که نیاز به مراجعه به پزشک دارند. از مهمترین این شرایط عبارتند از:
- تاخیر در شروع اولین پریودی دختران بعد از 16 سالگی
- خونریزی های شدید یا بسیار کم و ناگهانی در دوران قاعدگی
- قطع قاعدگی به مدت سه ماه یا بیشتر از آن
- احساس بیماری با استفاده از تامپون
- خونریزی بین دوره های قاعدگی
- دردهای شدید در روزهای قاعدگی
- به تاخیر افتادن پریودی در زمانی که احتمال حاملگی وجود ندارد
- عدم بازگشت قاعدگی با وجود باردار نبودن و قطع مصرف داروهای ضد بارداری
در چنین مواردی برای بررسی های دقیق تر و تشخیص بروز این مشکلات، باید حتما به پزشک مراجعه کرد. پزشک با بررسی شرایط و انجام برخی آزمایش ها و سونوگرافی ها، ممکن است داروهایی را برای درمان شرایط بیمار تجویز کند یا تشخیص دهد که بیمار باید تحت مراقبت های درمانی قرار گیرد.
