علت سندرم روده تحریک پذیر و محرک های آن چیست و چه افرادی به آن مبتلا می شوند؟

علت سندرم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر یک بیماری شایع مربوط به گوارش است که معده و روده را درگیر کرده و می تواند فرد را دچار نفخ، شکم درد، اسهال، یبوست یا هر دو مورد کند. این بیماری یک بیماری مزمن است که کنترل و مدیریت آن نیاز به طی یک فرآیند طولانی مدت دارد. تاکنون علت بروز سندروم روده تحریک پذیر مشخص نشده است اما، براساس مطالعاتی که صورت گرفته است، به نظر می رسد که برخی عوامل می توانند در بروز آن نقش داشته باشند. ازجمله عوامل ابتلا به (IBS) عبارت است از:

• انقباضات غیر طبیعی عضلات روده: دیواره های روده پوشیده شده از ماهیچه هایی است که در هنگام حرکت غذا در دستگاه گوارش، سروع به منقبض شدن می کند. زمانی که انقباضات ماهیچه های روده قوی تر و طولانی تر از حالت طبیعی باشد، نفخ، اسهال و گاز روده ایجاد می شود. از طرف دیگر، اگر انقباض ضعیف باشد، می تواند باعث کند شدن حرکت غذا و ایجاد یبوست شود.
• ناهنجاری‌های اعصاب: اگر پیام های عصبی بین مغز و روده ها هماهنگی ضعیفی داشته باشد، می تواند باعث واکنش شدید بدن به تغییرات دستگاه گوارش در حالت عادی شده و درد، اسهال یا یبوست را ایجاد کند.
• عفونت شدید: گاهی ممکن است که علت سندرم روده تحریک پذیر، اسهال شدید ناشی از باکتری یا ویروس عامل گاستروانتریت باشد. در این صورت، با رشد بیش از حد این باکتری در روده، IBS ایجاد می شود.
• استرس مداوم: معمولا افرادی که در معرض عوامل استرس زا قرار دارند، احتمال بروز سندروم روده تحریک پذیر بیشتری دارند. همچنین، می توان گفت، افرادی که مبتلا به این بیماری گوارشی هستند، در زمان هایی که استرس دارند، علائم شدیدتری را تجربه می کنند.
• تغییر در میزان میکروب های روده: در روده ها و سیستم گوارشی، باکتری ها، قارچ ها و ویروس هایی ساکن هستند که نقش مهمی در تعادل سیستم گوارش و سلامت بدن دارند. طبق بررسی های محققان، افرادی که مبتلا به IBS هستند، میزان میکروب های مفید کمتری در دستگاه گوارش خود دارند.

چه افرادی در خطر ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر (IBS) هستند؟

اگرچه هنوز علت بروز سندروم روده تحریک پذیر مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد افرادی که دارای شرایط زیر هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا قرار دارند. ازجمله این افراد عبارتند از:

• جنسیت زن: می توان زن بودن را از علت سندرم روده تحریک پذیر دانست. معمولا، زنان حدودا دو برابر بیشتر از مردان دچار این بیماری می‌شوند. اگرچه دلیل این اتفاق مشخص نیست، اما برخی از محققان فکر می‌کنند که تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی عامل آن است.
• سن: IBS در هر سنی دیده می‌شود، اما شیوع آن در سنین نوجوانی تا 40 سالگی بیشتر است.

• سابقه خانوادگی: به نظر می‎‌رسد که سابقه فامیلی می تواند یکی از علت های ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر باشد. ممکن است، برخی از ژن‌ها در افزایش شانس ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند.
• مشکلات احساسی: احتمال ابتلا به IBS، در افرادی که دچار استرس شدید یا اختلالات روانی هستند یا وقایع ناگوار و سختی، مانند: تجاوز و خشونت خانگی را تجربه کرده‌اند، بیشتر است. هنوز با اطمینان نمی‌توان گفت، که آیا استرس عامل IBS است، و یا این که علائم IBS، خود باعث ایجاد استرس در بیمار می‌شوند. اما تحقیقات نشان می‌دهند، که روش‌های مدیریت استرس و رفتار درمانی، می‌تواند در کاهش علائم IBS، در برخی از بیماران، موثر باشد.
• حساسیت های غذایی: سیستم گوارش برخی از افراد، نسبت به مواد غذایی مانند: لبنیات، گندم، قند موجود در میوه‌ها، یا همان فروکتوز، و سوربیتول که یک کربوهیدرات جایگزین شکر است، حساسیت شدیدی نشان می‌دهد. غذاهای چرب، نوشیدنی‌های گازدار و الکل هم، می‌توانند در فرآیند هضم غذا اختلال ایجاد کنند. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد که این مواد غذایی علت سندرم روده تحریک پذیر هستند. با این حال، مصرف این غذاها ممکن است در برخی افراد، باعث شدیدتر شدن علائم بیماری شود.
• مصرف وعده‌های حجیم، یا خوردن غذا در حین انجام کارهای استرس‌زا، مانند: رانندگی، می‌تواند علائم بیماری را تشدید کند. باز هم باید توجه داشت، که این مواد غذایی و فعالیت‌ها، عامل ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر نیستند، اما می‌توانند علائم بیماری را، در افرادی که سیستم گوارش حساسی دارند، تشدید کنند.
• داروها: مطالعات، نشان می دهد که میان مصرف داروهای مختلف با IBS ارتباط وجود دارد. برای مثال می‌توان آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضد افسردگی و داروهایی که از سوربیتول ساخته می‌شوند، را نام برد.
• افراد مبتلا به سایر مشکلات گوارشی، مانند آنفولانزای معده، اسهال مسافرتی یا مسمومیت‌های غذایی، در مواردی می‌توانند احتمال ابتلا به IBS را افزایش دهند. برخی از دانشمندان تصور می‌کنند، که این بیماری‌ها ممکن است اولین علائم IBS را در فرد ایجاد کنند. IBS پس از عفونت، در حدود 32 درصد از بیمارانی که مبتلا به آنفولانزای معده حاد می‌شوند، رخ می‌دهد. علائمی مانند: ناراحتی شکمی و اسهال، می‌تواند ۲ تا ۳ سال بیمار را آزار دهند.

اگر یکی از شرایط بالا را دارید و فکر می‌کنید، که ممکن است به سندرم روده تحریک پذیر مبتلا باشید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک علائم شما را بررسی کرده، و در صورت لزوم، آزمایشات لازم را برای شما انجام می‌دهد.

عوامل تشدید کننده سندرم روده تحریک پذیر+ راه های اجتناب از آن

بهتر است علاوه بر اطلاع از علت سندرم روده تحریک پذیر، درمورد عوامل تشدید کننده IBS نیز بدانید. در این صورت، می توانید به راحتی از تشدید آن جلوگیری کنید. برخی از مهمترین علت های تشدید سندروم روده تحریک پذیر و راه های اجتناب از آن عبارت است از:

• غذا خوردن هنگام کار یا رانندگی
• خیلی سریع غذا خوردن
• آدامس جویدن
• ورزش نکردن

برخی از این موارد هستند. سایر عوامل تشدید کننده سندروم روده تحریک پذیر و راه های دوری از آن شامل:

محرک های غذایی در IBS همراه یبوست

یکی از عوامل تشدید IBS همراه با یبوست، مصرف برخی از موادغذایی ازجمله موارد زیر است:

• نان و غلات تهیه شده با غلات تصفیه شده (نه کامل)
• غذاهای فرآوری شده مانند چیپس و کلوچه
• قهوه، نوشابه های گازدار و الکل
• رعایت رژیم های پر پروتئین
• لبنیات به خصوص پنیر

نکات اجتناب از عوامل تشدید IBS همراه با یبوست

• به تدریج میزان مصرف فیبر خود را، به 2 تا 3 گرم در روز افزایش دهید. میزان مناسب مصرف فیبر به طور روزانه، 28 گرم برای خانم ها و 35 گرم برای آقایان است. نان و غلات کامل، حبوبات، میوه ها و سبزیجات ازجمله منابع غنی از فیبر هستند.
• مقدار مناسبی از مواد غذایی حاوی سوربیتول، مانند: آلو خشک و آب آلبالو را به طور روزانه مصرف کنید.
• هر روز مقدار زیادی آب بنوشید.
• مصرف دانه کتان آسیاب شده نیز می تواند تاثیر زیادی داشته باشد. می توانید آن را روی سالاد و سبزیجات پخته بپاشید.

2. محرک های غذایی در IBS همراه اسهال

مصرف برخی از مواد غذایی، می تواند باعث بروز اسهال ناشی از سندرم روده تحریک پذیر شود. برخی از عوامل تشدید IBS عبارت است از:

• فیبر بیش از حد، به خصوص نوع نامحلولی که در پوست میوه ها و سبزیجات یافت می شود
• غذاها و نوشیدنی های حاوی شکلات، الکل، کافئین، فروکتوز، یا سوربیتول
• نوشیدنی های گازدار
• وعده های غذایی بزرگ
• غذاهای سرخ شده و چرب
• محصولات لبنی، به ویژه در افرادی که نمی توانند لاکتوز یا همان قند شیر را هضم کنند. به این شرایط، عدم تحمل لاکتوز می گویند.
• گندم و غلات، برای افرادی که به گلوتن حساسیت دارند یا واکنش بدی به گلوتن نشان می دهند.

راه های اجتناب از عوامل تشدید سندرم روده تحریک پذیر همراه با اسهال

• روزانه مقادیر کافی از فیبرهای محلول را مصرف کنید. فیبرها به مدفوع حجم داده و دفع آن را آسان تر می کنند. از منابع غنی فیبر، می توان به نان گندم کامل، جو، جو دو سر، برنج قهوه ای، ماکارونی تولید شده از غلات کامل، میوه (بدون پوست میوه ها) و میوه های خشک اشاره کرد.
• غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد را در یک وعده غذایی باهم نخورید. برای مثال، سوپ داغ را با آب یخ مصرف نکنید.
• از مصرف کلم بروکلی، پیاز و کلم دوری کنید. این مواد باعث ایجاد گاز و نفخ می شوند و می توانند علائم شما را بدتر کنند.
• وعده های خود را کوچکتر کنید.
• از نوشیدن آب در حین غذاخوردن اجتناب کرده و یک ساعت قبل یا بعد از غذا آب بنوشید.
• اگر فکر می کنید ممکن است به گندم و غلات حساسیت داشته باشید، با پزشک یا متخصص تغذیه خود صحبت کنید.
• برای کاهش علائمی مانند نفخ و دفع زیاد گاز، سعی کنید ازمصرف غذاهای نفاخ، مانند لوبیا، کلم بروکسل، جوانه گندم، کشمش و کرفس خودداری کنید.

3. تاثیر استرس و اضطراب در تشدید سندرم روده تحریک پذیر

شرایط روانی، ازجمله مواردی هستند که درصورت بروز اختلال در آن می تواند باعث بروز انواع بیماری ها شود. اضطراب و استرس ازجمله اختلالاتی هستند که می توانند گوارش فرد را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز IBS شود. برخی از دلایل بروز استرس و اضطراب که می توانند باعث تشدید علائم سندرم روده تحریک پذیر شوند، عبارتند از:

• محیط کار
• اختلال در ارتباطات
• مشکلات در خانه
• مشکلات مالی
• احساس فرد مبنی بر عدم کنترل بر زندگی خود

نحوه اجتناب از عوامل تشدید IBS ناشی از استرس

• عادات سالم را انتخاب کنید. یک رژیم غذایی متعادل مفید برای IBS داشته باشید. ورزش منظم و خواب کافی داشته باشید.
• کارهایی که از آن لذت می برید را انجام دهید. به موسیقی گوش دهید، کتاب بخوانید، خرید کنید یا قدم بزنید.
• رفتاردرمانی می تواند به کاهش استرس و اضطراب شما کمک کند. از انواع رفتاردرمانی، می توان به: آرامش درمانی، بیوفیدبک، هیپنوتیزم درمانی، روان درمان شناختی رفتاری و مشاوره اشاره کرد.
• اگر احساس راحتی می کنید، با اعضای خانواده، دوستان نزدیک، رئیس یا همکاران خود، در مورد IBS خود صحبت کنید. وقتی آن ها درمورد مشکل شما بدانند، می توانند از شما حمایت کنند و بهتر مشکلات شما را درک کنند.

4. داروهای محرک سندرم روده تحریک پذیر

مصرف برخی از داروها می توانند بیماری IBS را تشدید کرده و باعث بروز اسهال یا یبوست شوند. برخی از داروهای تشدیدکننده سندرم روده تحریک پذیر عبارت است از:

• آنتی بیوتیک ها
• برخی از داروهای ضد افسردگی
• داروهای ساخته شده با سوربیتول، مانند شربت سرفه

نحوه انتخاب داروهای مناسب با IBS

• اگر احساس می کنید که داروهای مصرفیتان باعث بروز اسهال، یبوست یا نفخ می شوند، با پزشک خود صحبت کنید و یک داروی جایگزین درخواست کنید. توجه داشته باشید که به هیچ عنوان مصرف داروهای خود را بدون مشورت با پزشک قطع یا جایگزین نکنید.
• اگر پزشک شما را نیازمند مصرف داروهای افسردگی می داند، از ایشان بخواهید که داروها را با حساسیت بیشتری تجویز کند. به عنوان مثال، داروهای ضد افسردگی قدیمی تر که به ضد افسردگی های سه حلقه ای نامیده می شوند، می توانند باعث یبوست شوند. درعوض، اروهای جدیدتر، که مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین نامیده می شوند، ممکن است باعث اسهال شوند. داروهای فلوکستین و سرترالین، از جمله این داروها هستند. بنابراینف درمورد نوع IBS خود به پزشک بگویید و برای یافتن مناسب ترین دارو با شرایط خود، با ایشان همکاری کنید.

5. قاعدگی و تاثیر آن بر تشدید IBS

معمولا، قاعدگی در زنان، یکی از دیگر از عوامل تشدید کننده IBS است که نمی توان از آن اجتناب کرد. اما، با انجام اقداماتی می توان شدت علائم در دوران قاعدگی را کم کرد.

چگونه در دوران قاعدگی احساس بهتری داشته باشیم:

• در برخی موارد می توانید با مصرف قرص های ضدبارداری، دوره های قاعدگی خود را منظم تر کنید. البته توجه داشته باشید که این داروها می توانند عوارضی مانند: ناراحتی معده، استفراغ، نفخ، اسهال و یبوست داشته باشند. بنابراین، بهتر است که برای یافتن بهترین دارو با کمترین عوارض ممکن با پزشک صحبت کنید.
• داروهای ضد افسردگی، مانند: fluoxetine، paroxetineو sertraline، می توانند به درمان سندروم پیش از قاعدگی، یا PMS کمک کنند. البته این داروها باید توسط پزشک متخصص تجویز شود. بنابراین، حتما به پزشک مراجعه کنید و از مصرف داروها به صورت خودسرانه بپرهیزید.

کلام آخر

اجتناب از عوامل تشدید کننده سندرم روده تحریک پذیر می تواند در روند درمان آن تاثیر بسزایی داشته باشد. بنابراین، باتوجه به محرکات نام برده شده در این مطلب، عوامل تشدید IBS خود را بشناسید و با اجتناب از انها اقدام بزرگی در جهت رفع ان انجام دهید. سعی کنید حین غذا خوردن، عواملی که حواس شما را پرت می کنند را حذف کنید، با حداقل 30 دقیقه ورزش در روز، استرس خود را کاهش داده و باعث بهبود یبوست شوید. همچنین، حتما به پزشک مراجعه کرده و درمورد گزینه های درمان خود برای IBS با یبوست و IBS با اسهال مشورت کنید.