سکته مغزی چیست ؟
سکته مغزی به معنی توقف خون رسانی به بخشی از مغز فرد است که میتواند به علت لخته شدن یا پاره شدن رگ خونی در مغز باشد. سکته مغزی بسیار خطرناک است و باید بلافاصله تمهیدات لازم برای پایدار کردن شرایط بیمار فراهم شود. سکته به این معنی است که چیزی جریان خون مغز شما را قطع کرده است. این مسئله ای بسیار مهم و حاد است، زیرا بدون اکسیژن و مواد مغذی خون، بخشی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته است به سرعت شروع به از بین رفتن میکند. بنابراین شما یا کسی که همراه شماست، باید فوراً با ١١٥ تماس بگیرید.
علائم سکته مغزی عبارتند از:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی در یک طرف بدن
- ناتوانی به صحبت کردن
- تاری دید
- سرگیجه یا افتادن ناگهانی
سکته مغزی که گاهی اوقات 'حملات مغزی' نامیده می شود به یکی از دو روش اصلی رخ می دهد:
- یک رگ خونی در مغز فرد پاره شود. پزشکان به این نوع از سکته مغزی که ناشی از پارگی رگ خونی است، سکته 'هموراژیک' می گویند.
- سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون که به آن سکته مغزی ایسکمیک میگویند.
با هر دو نوع سکته ی مغزی، سلول های مغز نمی توانند بیش از چند دقیقه بدون اکسیژن زندگی کنند.
سکته های مغزی ناشی از لخته شدن خون
لخته شدن خون در مغز زمانی است که یک لخته مانع از حرکت خون از طریق عروق مغز یا گردن می شود. اکثر سکته ها یعنی بین 80% تا 90% از این نوع هستند. پزشکان به این سکته های مغزی 'ایسکمیک' می گویند. برخی از لخته ها در داخل رگ خونی تشکیل می شوند و در جای خود باقی می مانند و جریان خون را در مغز مسدود می کنند. پزشکان این را 'ترومبوز مغزی' می نامند. عللت اصلی لخته شدن در مغز معمولاً کلسترول بالا و تنگ یا سفت شدن عروق است که خون را در سراسر بدن پمپاژ می کنند.
نوع دیگری از لخته شدن خون در مغز میتواند رخ دهد که در آن لخته از جایی خارج از مغز حرکت کرده و در مسیر و جریان خون به مغز رسیده و در آنجا گیر افتاده است. به این نوع از لخته خونی در مغز آمبولی مغزی میگویند. آمبولی معمولاً در قلب یا بالای قفسه سینه و گردن ایجاد میشود و در مسیر به سمت بالای گردن و مغز حرکت میکند.
باد سکته یا سکته گذرا یا خفیف نیز اکثر اوقات به علت گرفتگی و انسداد عروق مغز اتفاق می افتد. سکته خفیف مغزی عملا حالتی است که در آن گرفتگی خود به خود بر طرف شده است. با این حال باد سکته بسیار با اهمیت است زیرا بسیاری از افراد بعد از تجربه سکته خفیف دچار سکته مغزی اصلی میگردند. سکته خفیف مغزی چندین اسم مختلف دارد که ممکن است به گوش شما برسد. از نامهای اصلی آن میتوان به باد سکته، سکته خفیف، حمله ایسکمیک گذرا و تیا(TIA) اشاره کرد.
علائم سکته مغزی خفیف قابل تشخیص نیست و فرد نمیتواند از آنها براحتی با خبر شود بهترین راه آن است که هرگاه مشکلاتی در ناحیه سر و گردن و مغز دارید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید یا خود را به یک مرکز درمانی برسانید. TIAهمچنین می تواند به این معنی باشد که شما در معرض خطر سکته مغزی کامل در آینده هستید.
سکته مغزی ناشی از خونریزی
سکته های مغزی ناشی از خونریزی که به دلیل خونریزی در مغز اتفاق می افتد. این سکته های 'هموراژیک' کمتر از نوع ایسکمیک شایع هستند، اما می توانند شدیدتر و کشنده تر باشند.
اغلب، پس از آنوریسم، یک نقطه نازک یا ضعیف شده در شریان که در اثر ترکیدن فشار بالون شده است، اتفاق می‌افتد. مواقع دیگر، دیواره شریان به مرور زمان در اثر پلاک چربی ضعیف می شود و سپس باز می شود.
چگونه ریسک خود را کاهش دهیم
سکته مغزی ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، حتی برای نوزادان در رحم. با این حال، احتمال سکته مغزی پس از میانسالی به سرعت بالا می رود.
راه های پیشگیری از سکته مغزی
برای پیشگیری از سکته مغزی میتوان راه های بسیار ساده ای را انجام داد. موارد زیر در بسیاری از مقالات داروبین تکرار شده است. این موضوع نشان میدهد که تغییر شرایط زندگی چقدر میتواند در پیشگیری از بیماری ها موثر باشد.
کنترل فشار خون و سکته مغزی
فشار خون خود را در محدوده ی سالم نگه دارید. اگر فشار خون بالا دارید (به طور مداوم بیش از 130/80)، این بزرگترین کاری است که می توانید برای کاهش احتمال سکته مغزی انجام دهید.
مصرف دخانیات و سکته مغزی
کشیدن سیگار و جویدن تنباکو حتی دود سیگار دیگران باعث تغییرات فیزیکی در بدن شما می شود. آنها می توانند خون شما را غلیظ کنند و احتمال لخته شدن و تجمع چربی در شریان های شما را افزایش دهند.
سطح کلسترول خود را کنترل کنید.
کلسترول خون و سکته مغزی
سطوح بالای LDL یا کلسترول 'بد' احتمال ایجاد پلاک در شریان‌های شما را افزایش میدهد و شما را در معرض خطر بیشتری برای لخته شدن خون قرار میدهد که باعث حمله قلبی یا سکته میشود.
کنترل دیابت و سکته مغزی
اگر مبتلا به دیابت هستید باید آن را کنترل کنید. درصورتی که بیماری دیابت تحت کنترل نباشد، با آسیب رساندن به رگ های خونی می تواند منجر به سکته شود.
وزن و سایز دور کمر خود را بررسی کنید. پزشک شما می تواند به شما اطلاع دهد که آیا این اعداد در محدوده سالم هستند یا خیر. اگر شکم شما بزرگتر از 101 سانتی متر برای مردان یا بیش از 88 سانتی متر برای زنان است، ممکن است خطرناک باشد.
تشخیص و درمان سکته مغزی
سکته مغزی دارای علائم و نشانه های مخصوص به خود است. سکته مغزی زمانی رخ میدهد که یک رگ خونی در مغز مسدود شده است و خونرسانی را محدود میکند. باید علائم و نشانه های سکته مغزی را شناخت و اگر این علائم برای شما یا هر یک از نزدیکانتان رخ داد بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید و به متخصص مراجعه کنید. در ساعات اولیه بروز علائم سکته مغزی ممکن است متخصص طب اورژانس به شما داروهای ضد لخته خون تجویز کند.
علائم سکته مغزی در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد. آزمون تشخیص سریع یک راه آسان برای به خاطر سپردن آنها است:
- صورت: لبخند بزنید. آیا یک طرف صورت شما آویزان می شود؟
- بازوها: هر دو را بالا بیاورید و ببینید که آیا یکی از آنها ضعیف تر است یا نه.
- گفتار: یک جمله ی ساده بگویید: آیا به نظر عجیب یا نامفهوم می رسد؟
- زمان: در صورت مشاهده هر یک از این علائم فوراً با ١١٥ تماس بگیرید. توجه داشته باشید که چه زمانی علائم آغاز شدند.
در بیمارستان، پزشک شما می خواهد سایر شرایطی را که ممکن است باعث ایجاد این علائم در شما شده اند را رد کند. این شرایط می تواند شامل تشنج، میگرن، قند خون پایین یا مشکل قلبی باشد.
چیزهایی در مورد سکته مغزی باید به آنها توجه کنید :
- شروع علائم چه زمانی رخ داده است.
- سوابق پزشکی
- تشخیص هوشیاری
- عدم حرکت و تعادل حرکتی در صورت
- احساس ضعف و بی حسی در یک سمت بدن
- مشکل در بینایی و تکلم
- میزان فشار خون و ریتم ضربان قلب
پزشک باید آزمایش خون و آزمایشات تصویربرداری را انجام دهد تا بفهمد چه نوع سکته مغزی ممکن است رخ داده باشد. شایع ترین نوع آن سکته مغزی ایسکمی نام دارد. تقریبا ٩٠ درصد از افرادی که سکته می کنند دچار این مشکل می شوند و زمانی اتفاق می افتد که لخته جریان خون را مسدود کند. سکته هموراژیک زمانی است که شما در مغز خود خونریزی داشته باشید.
- آزمایشات خون در سکته مغزی
- شمارش کامل سلولهای خون
این شامل بررسی سطح پلاکت‌های شماست، که سلول‌هایی هستند که به لخته شدن خون کمک می‌کنند. یک آزمایشگاه همچنین سطوح الکترولیت را در خون شما اندازه گیری می کند تا ببیند کلیه های شما چقدر خوب کار می کنند. آزمایشهای (زمان پروترومبین) و (زمان ترومبوپلاستین جزئی) میتواند سرعت لخته شدن خون شما را بررسی کند. اگر خیلی طول بکشد، می تواند نشانه ای از مشکلات خونریزی باشد.
تست های تصویربرداری
توموگرافی کامپیوتری (CT). پزشک شما چندین پرتو ایکس را از زوایای مختلف می گیرد و آنها را کنار هم قرار می دهد تا نشان دهد آیا خونریزی در مغز شما وجود دارد یا به سلول های مغز آسیب وارد شده است. در این روشها ممکن است ابتدا رنگ را به رگ ها تزریق می کنند تا در صورت وجود آنوریسم، ناحیهی ورم کرده یا نقاط ضعیف شده در سرخرگ تشخیص داده شود.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). این از آهنرباهای قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد تصویری دقیق از مغز شما استفاده می کند. واضح تر از سی تی اسکن است و می تواند جراحات را زودتر از سی تی اسکن سنتی نشان دهد.
سونوگرافی کاروتید. این از امواج صوتی برای یافتن رسوبات چربی استفاده میکند که ممکن است شریان‌هایی را که خون را به مغز شما می‌رسانند، تنگ یا مسدود کرده باشند.
اکوکاردیوگرافی. گاهی اوقات لخته در قسمت دیگری از بدن (اغلب قلب) تشکیل می شود و به مغز می رود. این آزمایش تصویربرداری از قلب می تواند به دنبال لخته شدن در قلب یا قسمت های بزرگ شده قلب باشد.
آنژیوگرافی سر و گردن شما. پزشکتان به رگ شما رنگ تزریق می کند تا بتواند آنها را با اشعه ایکس ببیند. این تست می تواند به یافتن انسداد یا آنوریسم کمک کند.
درمان سکته مغزی ناشی از لخته شدن یا ایسکمیک
پزشک ممکن است یک داروی ضد لخته به نام فعال‌کننده بافتی پلاسمینوژن را در بازوی شما بگذارد. شما باید ظرف ٣ ساعت پس از سکته آن را دریافت کنید. در برخی شرایط، می توانید آن را تا ٤ الی ٥ ساعت بعد نیز دریافت کنید. احتمالاً تا زمانی که هنوز در اورژانس هستید آن را خواهید داشت.
اگر نمی توانید فعال‌کننده بافتی پلاسمینوژن که یک داروی قوی است و می تواند باعث خونریزی شود، مصرف کنید ممکن است آسپرین یا داروی دیگری برای رقیق شدن خون یا جلوگیری از بزرگ شدن لخته ها استفاده کنید.
گزینه دیگر این است که پس از رسیدن به بیمارستان، لخته از بدنتان خارج شود. پزشک دستگاهی به نام استنت را برای بیرون کشیدن لخته از درون سرخرگ استفاده می کند یا آن را با یک لوله مکش خارج می کند. آنها همچنین می توانند از یک لوله کوچک و انعطاف پذیر به نام کاتتر برای ارسال داروها به مغز و مستقیماً به لخته استفاده کنند.
درمان های سکته مغزی ناشی از خون ریزی یا هموراژیک
هدف اول یافتن و کنترل خونریزی است. اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف کنید، پزشکتان حتماً می خواهد که مصرف آن ها رل متوقف کنید. مرحله بعدی بستگی به این دارد که چه چیزی باعث سکته مغزی شما شده است.
اولین دلیل سکته مغزی هموراژیک فشار خون بالا کنترل نشده است. اگر علت سکته ی شما این بود، احتمالاً باید برای کاهش آن دارو مصرف کنید.
اگر یک آنوریسم باعث سکته مغزی شما شده باشد، پزشک ممکن است رگ آسیب دیده را ببندد یا یک سیم پیچ کوچک از آن عبور دهد که به جلوگیری از ترکیدن مجدد رگ خونی کمک می کند.
در هر دو روش برای به خواب رفتن دارو مصرف خواهید کرد و در بیمارستان می مانید تا به هوش بیایید.
رگ های خونی درهم پیچ خورده می تواند باعث سکته شود. (برخی افراد این مشکل را به صورت مادرزادی دارند.) در این صورت، پزشک ممکن است آنها را با جراحی خارج کند، از اشعه برای کوچک کردن آنها استفاده کند، یا از ماده خاصی برای جلوگیری از رسیدن جریان خون به آنها استفاده کند.
هنگامی که آنها علت سکته مغزی شما را درمان کردند، پزشک با شما همکاری خواهد کرد تا احتمال سکته ی بعدی را کاهش دهد. به عنوان مثال، به شما کمک می کنند فشار خون خود را در محدوده سالم نگه دارید.
علائم و نشانه های سکته مغزی
علائم و نشانه های سکته مغزی در مردان و زنان عبارتند از:
- ضعف یا بی حسی ناگهانی در یک طرف صورت یا یک دست یا پا
- از دست دادن بینایی، قدرت، هماهنگی، احساس، یا گفتار، یا مشکل در درک گفتار. این علائم ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند.
- تاری دید ناگهانی، به خصوص در یک چشم
- از دست دادن ناگهانی تعادل، گاهی همراه با استفراغ، حالت تهوع، تب، سکسکه، یا مشکل در بلع
- سردرد ناگهانی و شدید بدون علت دیگر و به دنبال آن بیمار به سرعت از حال می رود.
- غش کردن خفیف
- سرگیجه یا زمین خوردن ناگهانی بدون علت مشخص
تشخیص سریع سکته مغزی
سعی کنید این موارد را به خاطر بسپارید تا علائم سکته مغزی را تشخیص و اقدانات لازم را انجام دهید:
صورت
به فرد بگویید لبخند بزند. نگاه کنید که آیا صورت آنها افتاده است یا خیر.
بازوها
از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا بیاورد. مراقب باشید تا ببینید آیا یکی از آنها ضعیف یا افتاده است.
تکلم، گفتار
از فرد بخواهید یک عبارت ساده را بیان کند. به کلمات نامفهوم یا عجیب گوش کنید.
زمان
هر دقیقه مهم است به هیچ عنوان زمان را از دست ندهید و فوراً با ١١٥ تماس بگیرید.
چه زمانی برای سکته مغزی مراقبت های اورژانسی دریافت کنید.
اگر شما یا کسی که همراه شماست علائم سکته مغزی را نشان داد، منتظر نمانید. درمان سریع برای زنده ماندن و بهبودی بسیار مهم است.
برای خدمات اضطراری تماس بگیرید. اگر علائم به سرعت از بین بروند، ممکن است یک حمله ایسکمی گذرا (TIA) داشته باشید، یک انسداد مختصر جریان خون در مغز شما که اغلب قبل از سکته اتفاق می افتد. این علامت هشدار را نادیده نگیرید.
فورا به بیمارستان بروید. برخی از درمان ها باید ظرف چند ساعت پس از علائم شروع شوند. درمان زودهنگام اغلب می تواند به جلوگیری از مرگ یا ناتوانی کمک کند.
