دیابت بی مزه چیست؟
دیابت بی مزه یک بیماری نادر است که باعث تکرر ادرار بی رنگ و بی بو در فرد می شود. اکثر افراد روزانه بین 1 تا 2 کوارت( کوارت واحد اندازه گیری حجم است که هر کوارت تقریبا برابر است با 95/0لیتر) ادرار می کنند. اما افراد مبتلا به دیابت بی مزه می توانند روزانه بین 3 تا 20 کوارت ادرار کنند. از نام های دیگر این بیماری میتوان به دیابت اینسیپیدوس ، central DI، pituitary DI، hypothalamic DI، neurohypophyseal DI، یا neurogenic DI اشاره کرد.
آیا در دیابت بی مزه میزان قند خون بالا است؟
در دیابت اینسیپیدوس میزان قند خون در اندازه نرمال است برخلاف دیابت شیرین که قند خون در آن بیشتر از حد نرمال است در دیابت بی مزه کلیه ها عملکرد درستی ندارند و به صورت کلی این بیماری با قند خون ارتباطی ندارد و بر اثر مشکلات غدد و هورمون وازوپسین ایجاد می شود
تفاوت دیابت بی مزه با دیابت شیرین چیست؟
این دو بیماری دیابت، متفاوت از یکدیگر هستند. باوجود نام های مشابهی که دارند، تنها وجوه اشتراک میان آنها، ایجاد تشنگی و تکرر ادرار در فرد بیمار است.
در افراد مبتلا به دیابت بی مزه، هورمون هایی که به تعادل مایعات در بدن کمک می کنند، به درستی عمل نمی کنند. تنها 1 نفر از 25000 نفر، به دیابت بی مزه مبتلا می شود.
در دیابت شیرین( غالبا این نوع را به اختصار "دیابت" می نامند)، بدن انسان قادر به استفاده صحیح از انرژی موجود در غذا نیست. این نوع دیابت بسیار متداول تر است.
علائم دیابت بی مزه
میتوان به موارد زیر در مورد دیابت بیمزه و علائم آن اشاره کرد:
- تشنگی شدید
- ادرار بیش از 3 لیتر در روز(پزشک ممکن است این مورد را polyuria بنامد)
- بیدارشدن از خواب به دفعات برای دفع ادرار
- شب ادراری
- ادرار بی رنگ
- غلظت اندازه گیری شده پایین ادرار
- ترجیح دادن نوشیدنی های خنک
- کم آبی بدن
- ضعف
- درد عضلانی
- بدخلقی و بی تابی
علائمی که با کم آب شدن بدن ظاهر می شوند
- تشنگی شدید: نوشیدن روزانه حدود 4 لیتر مایعات
- خستگی
- احساس بی حالی و کمبود انرژی
- سرگیجه
- گیجی
- حالت تهوع
- از دست دادن هوشیاری
علائم دیابت بی مزه در نوزادان و کودکان
بسیاری از علائم دیابت بی مزه در قشر جوان مشابه هستند. اما در نوزادان دنبال علائم زیر باشید:
- بدخلقی و بی تابی
- رشد آهسته
- تغذیه ضعیف
- از دست دادن وزن
- تب
- استفراغ
در کودکان علائم شامل موارد زیر هستند:
- نوشیدن زیاد آب
- تکرر ادرار، معمولا هر ساعت یکبار
- شب ادراری یا بیدار شدن از خواب در طول شب برای دفع ادرار
- کم شدن آب بدن
- انرژی کم
علل ابتلا به دیابت بی مزه
بدن انسان هورمونی به نام وازوپرسین در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس تولید می کند. این هورمون در غده هیپوفیز ذخیره میگردد. وازوپرسین به کلیه دستور می دهد تا آب را حفظ و نگهداری کند. این امر باعث می شود که غلظت ادرار بیشتر شود. ( وازوپرسین را همچنین هورمون ضد ادراری ADH می نامند.)
زمانی که شما تشنه هستید یا بدن شما اندکی کم آب شده است، سطح وازوپرسین در بدن شما بالا می رود. در نتیجه، کلیه های شما آب بیشتری را جذب و ادرار با غلظت بالاتری را دفع می کند. اگر شما به اندازه کافی آب نوشیده باشید، سطح وازوپرسین کاهش یافته و ادرار دفع شده شفاف تر و رقیق تر خواهد بود.
زمانی که بدن شما وازوپرسین کافی تولید نمی کند، بیماری پیش رو دیابت بی مزه مرکزی(central DI) نامیده می شود. همه افراد مستعد ابتلا به این نوع بیماری هستند، اما این بیماری متداول نیست. تنها 1 نفر از 25000 نفر به این بیماری مبتلا می شود.
اگر بدن شما به اندازه کافی وازوپرسین تولید می کند اما کلیه شما به آن واکنش صحیح نشان نمی دهد، شما مبتلا به نوع nephrogenic diabetes insipidus شده اید.
در هر نوع دیابت بی مزه، نتیجه مشابه است. کلیه توانایی حفظ و نگهداری آب را ندارد. حتی زمانی که بدن کم آب شده باشد نیز کلیه ها ادراری که رنگ اصلی خود را از دست داده است، دفع می کنند.
عوامل ژنتیکی در دیابت بی مزه
تغییر در ژن هایی که از والدین خود به ارث می برید، می تواند شما را در معرض ابتلا به دیابت بی مزه قرار دهد. تنها در 1 تا 2 درصد موارد این اتفاق رخ میدهد.
انواع دیابت بی مزه
دیابت بی مزه براساس نوع پاسخی که بدن به هورمون وازوپرسین نشان می دهد، به انواع مختلفی تقسیم می شود.
دیابت بی مزه مرکزی
زمانی که به غده هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز آسیب وارد می شود، چگونگی تولید و ترشح وازوپرسین تحت تاثیر قرار می گیرد، در این صورت فرد به دیابت بی مزه مرکزی مبتلا خواهد شد. در دیابت بی مزه مرکزی، کلیه ها بیش از اندازه اقدام به دفع مایعات از بدن می کنند، در نتیجه ادرار بیش از حد معمول خواهد بود. این آسیب می تواند از موارد زیر ناشی شود:
- تومور
- آسیب سر
- انسداد و برآمدگی سرخرگ ها(آنوریسم)
- بیماری های همچون( هيستيوسيتوز سلول لانگرهانس) Langerhans cell histiocytosis
- عفونت
- التهاب
- عمل جراحی
دیابت بی مزه نفروژنیک(Nephrogenic diabetes insipidus)
زمانی که کلیه ها واکنشی به هورمون وازوپرسین نشان نمی دهند و در نتیجه کلیه ها مایع زیادی از جریان خون برمیدارند. پزشکان همیشه نمیتوانند تشخیص دهند که دلیل این اتفاق چیست اما برخی از دلایل میتواند به شرح زیر باشد:
- انسداد مجاری ادراری
- بیماری مزمن کلیوی
- مقادیر بالای کلسیم موجود در خون شما
- مقادیر اندک پتاسیم موجود در خون شما
- برخی از داروها مانند لیتیوم
دیابت بی مزه دیسپوژنیک(Dipsogenic diabetes insipidus)
این نوع، همچنین با نام پلی دیپسی اولیه شناخته می شود. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که بدن قادر به کنترل عطش و تشنگی خود نمی باشد. در این شرایط، هنگامی که چیزی می نوشید، آن مایع مقدار وازوپرسینی که بدن شما تولید می کند را کاهش می دهد، که این امر باعث تکرر ادرار در شما می شود. از علل آسیب هایی که به غده هیپوتالاموس و هیپوفیز وارد می شود، میتوان موارد زیر را نام برد:
- تومور
- آسیب ناحیه سر
- عفونت
- التهاب
- عمل جراحی
برخی از داروها یا مشکلات ذهنی میتواند احتمال ابتلا به دیابت بی مزه دیسپوژنیک را در شما افزایش دهند.
دیابت بارداری بی مزه (Gestational diabetes insipidus)
تنها زنان باردار امکان ابتلا به این نوع دیابت را دارند. بعضی اوقات، عضو جفت در زنان( عضوی از بدن مادر که اکسیژن و مواد مغزی را به فرزند می دهد) آنزیمی تولید می کند که وازوپرسین را تجزیه می کند. زنان باردار دیگر پروستاگلاندین(یک ماده شیمیایی شبه هورمون که حساسیت کلیه های زنان را نسبت به وازوپرسین کاهش می دهند) بیشتری تولید می کنند. اکثر موارد دیابت بی مزه بارداری خفیف هستند و علائم مشخصی هم ندارند. این بیماری معمولا بعد از تولد فرزند از بین خواهد رفت، اما احتمال بازگشت آن در دوران بارداری دیگر می باشد.
دیابت بی مزه چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص دیابت بی مزه، پزشک یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. در روند چکاپ ممکن است هیچ نشانه ای به جز مثانه بزرگ شده یا علائم کم آبی بدن که میتوانند نشانه دیابت بی مزه مرکزی باشند، دیده نشود.
پزشکان در مورد سابقه سلامت شما سوالاتی خواهند پرسید، این سوالات شامل وضعیت سلامت خانواده شما نیز خواهد بود. امکان دارد یک سری آزمایش هایی را نیز پشت سر بگذرانید مانند:
- آزمایش ادرار: بعد از نمونه برداری از ادرار خود، پزشکان نمونه شما را برای بررسی رقیق یا غلیظ بودن ادارار به آزمایشگاه می فرستند. همچنین پزشکان می توانند میزان گلوکز را نیز بررسی کنند، که اینکار به آنها کمک خواهد کرد تا ببینند که شما به کدام نوع از دو نوع دیابت شیرین و بی مزه مبتلا شده اید.
- امکان دارد که نیاز باشد در یک بازه 24 ساعته، ادرار خود را جمع آوری کنید تا مشخص شود که روزانه چه مقدار دفع ادرار دارید.
- آزمایش خون: این آزمایش میزان گلوکز و الکترولیت خون شما را مشخص خواهد کرد. این آزمایش به دکتر در تشخیص دیابت شیرین یا دیابت بی مزه کمک میکند. حتی ممکن است در تشخیص دقیق نوع دیابت به آنها کمک کند.
- MRI: این تست تصاویری با جزئیات بالا از اعضای داخلی بدن و بافت های نرم آن می گیرد. دکتر برای تشخیص اینکه آیا مشکلی در غده هیپوتالاموس و هیپوفیز شما وجود دارد یا خیر، از این تست استفاده می کند.
- غربالگری ژنتیکی(Genetic screening): اگر سابقه تکرر ادرار در اعضای خانواده شما وجود داشته باشد، پزشک شما ممکن است این تست را برای شما پیشنهاد کند.
- تست محرومیت از مایعات(Fluid deprivation test): همانطور که از نام آزمایش مشخص است در این آزمایش شما باید برای مدت معینی از مصرف مایعات خودداری کنید و بعد از آن برای نمونه گیری به آزمایشگاه مراجعه کنید. در این آزمایش، وزن بدن، سدیم موجود در خون و غلظت ادرار اندازه گیری می شود. این آزمایش دو نوع دارد:
- تست محرومیت کوتاه مدت از مایعات(Short-form fluid deprivation test). برای مدت زمان کوتاهی از مصرف مایعات خودداری می کنید. شما نمونه آزمایشی خود را جمع آوری میکنید و سپس آن را به پزشک خود تحویل میدهید و در نهایت پزشک نمونه را جهت انجام آزمایش به آزمایشگاه ارسال میکند.
- تست محرومیت از مایعات رسمی(Formal fluid deprivation test). این آزمایش برای اینکه شما در طی آزمایش دچار کم آبی نشوید، در بیمارستان صورت میپذیرد. در این آزمایش وزن شما گرفته می شود و هر 1 یا 2 ساعت یکبار نمونه برداری انجام خواهد شد تا زمانی که :
- فشار خون شما شدیدا افت کند یا زمانی که می ایستید ضربان قلب شما سریع می زند
- شما 5 درصد یا بیشتر از وزن اولیه خود را از دست داده باشید
- غلظت ادرار شما پس از 2 یا 3 بار اندازه گیری و آزمایش اندکی بالا برود
عوارض دیابت بی مزه
اگر دیابت بی مزه تحت کنترل نباشد، بیش از زمانی که تحت کنترل است میتواند به عوارض زیر ختم شود:
- کم آبی بدن: دیابت بی مزه حفظ آب را برای بدن دشوار می سازد و به راحتی بدن افراد دارای دیابت بی مزه دچار کم آبی می شود.
- عدم تعادل الکترولیت: الکترولیت ها مواد معدنی در بدن هستند که دارای بار الکتریکی اندکی هستند. زمانی که مقدار زیادی آب بدن از دست می رود، سطح الکترولیت بدن بالا برود. این امر می تواند باعث بروز عوارض زیر گردد:
- سر درد
- احساس خستگی همیشگی
- احساس کلافگی و زودرنجی
- درد عضلانی
- خواب ناکافی. دیابت بی مزه میتواند منجر به nocturia ( یک اصطلاح پزشکی است برای حالتی که فرد برای دفع ادرار در شب از خواب برمی خیزد) شود. در نتیجه استراحت فرد مختل خواهد شد و آرامش کمتری را تجربه خواهد کرد.
درمان دیابت بی مزه
برای درمان دیابت بی مزه، در ابتدا، پزشک مصرف زیاد مایعات را به شما توصیه خواهد کرد. مصرف زیاد مایعات باعث جبران آب از دست رفته بدن می شود. درمان های دیگری که ممکن است از طرف پزشک تجویز شوند عبارتند از:
درمان دیابت بی مزه مرکزی
مصرف داروهایی چون دسموپرسین(DDAVP) یا وازوپرسین(Pitressin). دسموپرسین دفع ادرار را کنترل، تعادل مایعات در بدن را حفظ و از کم آب شدن بدن جلوگیری می کند.
درمان دیابت بی مزه نفروژنیک(Nephrogenic diabetes insipidus)
درمان این نوع از دیابت بی مزه می تواند سخت تر باشد. اگر این نوع دیابت ناشی از مصرف داروی خاصی باشد، توقف مصرف آن دارو میتواند به بهبود فرد کمک کند. مصرف برخی داروها میتوانند علائم دیابت بی مزه نفروژنیک را کاهش دهند، مانند:
- ایندومتاسین(Indocin)
- دیورتیک ها یا همان ادرارآورها(Moduretic5-50)
- هیدروکلروتیازید(Microzide)
اگرچه داروهای دیورتیک(ادرارآور) باعث افزایش دفع ادرار می شوند، اما در این مورد، این داروها کمک میکنند که بدن ادرار کمتری تولید کند. در برخی موارد اگر عامل ایجاد این بیماری درمان شود، بیماری از بین خواهد رفت.
درمان دیابت بی مزه دیسپوژنیک(Dipsogenic diabetes insipidus)
هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. اما انجام برخی کارها می تواند در کاهش علائم آن کمک کننده باشند. برای کمک به مرطوب شدن دهان، افزایش جریان بزاق دهان و کاهش میل به نوشیدن مایعات، میتوانید قطعه های نازک یخ(مانند ورقه های نازک چیپس) و آبنبات ترش را در دهان خود نگه دارید و مزه مزه کنید. اگر در شب بارها برای دفع ادرار از خواب بلند می شوید، مصرف دوز کوچکی از دسموپرسین قبل از خواب می تواند کمک کننده باشد.
درمان دیابت بی مزه بارداری(Gestational diabetes insipidus)
میتوانید در زمان بارداری از دسموپرسین استفاده کنید. مشکلات و بیماری شما پس از تولد کودک برطرف خواهد شد.
*دقت داشته باشید که تمامی راه های درمانی فوق باید زیر نظر پزشک متخصص صورت پذیرد.
چشم انداز دیابت بی مزه
دیابت بی مزه منجر به از کار افتادن کلیه یا دیالیز نمی شود و کلیه ها همچنان کارهای اصلی خود که همان فیلتر کردن خون است را انجام میدهند.
اما شما مستعد بروز کم آبی بدن خواهید بود. اطمینان حاصل کنید که همواره چیزی برای نوشیدن در نزدیکی خود داشته باشید. مخصوصا زمانی که هوا گرم است یا زمانی که ورزش میکنید. همواره داروهای خود را همراه داشته باشید و از موقعیت هایی که توانایی دسترسی به آب را ندارید جدا بپرهیزید. همچنین ایده خوبی است که از لوازم هشدار پزشکی(گردنبند و دستبند که علائم و نوع بیماری شما در آنها حک شده است) استفاده کنید، یا یادداشتی در مورد شرایط خود به همراه داشته باشید، تا کارکنان مراقبت از سلامت، از وضعیت سلامت شما مطلع شوند.
.jpg)
.jpg)
