روش های درمان اختلال دوقطبی

بیماری دوقطبی، نوعی اختلال روانی است که در آن فرد، دوره ای از خلق و خو و انرژی بالا را سپری می کند و بعد از آن، دوره ای از افسردگی حاد را تجربه می کند. فاصله میان دوره شیدایی تا افسردگی حاد، در افراد مختلف متفاوت می باشد. امروزه روش های مختلفی برای درمان اختلال دوقطبی وجود دارد که دارو درمانی، روان درمانی و شوک الکتریکی، ازجمله آنها است.

درمان دارویی اختلال دوقطبی

به طورکلی، سه گروه اصلی دارویی برای درمان اختلال دوقطبی وجود دارد که عبارت است از:

• داروهای تثبیت کننده خلق و خو
• داروهای ضد روان پریشی
• داروهای ضد افسردگی

معمولا، این داروها مستلزم ترکیب حداقل یک داروی تثبیت کننده خلق و خو یا داروی ضد روان پریشی نامنظم، با روان درمانی است.

داروهای تثبیت کننده خلق و خو

لیتیوم کربنات و والپروئیک اسید پرکاربردترین داروها برای درمان اختلال دوقطبی هستند.

• اگرچه هنوز پزشکان درمورد نحوه تاثیر لیتیوم اطلاعی ندارند، اما، این دارو می تواند تاثیر زیادی در کاهش مانیا داشته باشد. لیتیوم همچنین از عود افسردگی جلوگیری می کند اما، میزان تاثیر آن بر دوره مانیا، بیشتر از دوره افسردگی حاد است. به همین دلیل، اغلب این دارو را همراه با سایر داروهای ضدافسردگی، تجویز می کنند.
• والپروئیک اسید نیز، یک تثبیت کننده خلق و خو است که در درمان فازهای مانیایی یا فازهای مختلط اختلال دوقطبی، همراه با کاربامازپین که یکی از داروهای ضد صرع است، مفید می‌باشد. این داروها ممکن است به تنهایی یا همراه با لیتیوم برای کنترل علائم استفاده شوند. علاوه براین، هنگامی که داروهای سنتی ناکافی باشند، داروهای جدیدتری تجویز می شود. . لاموتریژین، یکی از داروهای ضد صرع است که برای پیشگیری از افسردگی و تا حدی هم برای پیشگیری از مانیا یا هیپومانیا استفاده می شود. سایر داروهای ضد صرع، مانند گاباپنتین، اكسكاربازپین یا توپیرامات، به عنوان درمان‌های تجربی در نظر گرفته می‌شوند كه گاهی اوقات برای علائم اختلال دوقطبی یا سایر شرایطی كه اغلب با این اختلال ایجاد می‌شود، مفید است.

داروهای ضدروان پریشی

هالوپریدول یا سایر داروهای ضد روان پریشی جدیدتر، مانند آریپیپرازول ، آسناپین، اولانزاپین یا رزیپریدون، اغلب به عنوان جایگزین لیتیوم یا divalproex به بیماران تجویز می‌شود. علاوه براین، این داروها ممکن است برای درمان علائم حاد مانیا - به ویژه روان پریشی - قبل از اینکه لیتیوم یا دیوالپروکس اثر کامل داشته باشند، استفاده شود، زیرا، ممکن است یک تا چند هفته طول بکشد تا این داروها اثر کنند.

• لورازیدون، داروی ضد روان پریشی دیگری ((antipsychotic است که برای استفاده در افسردگی دوقطبی نوع 1 و ترکیب با اولانزاپین به علاوه فلوکستین تأیید شده است.
• کوتیاپین ضد روان پریشی (Seroquel) برای درمان افسردگی دو قطبی 1 یا 2 تأیید شده است.
• همچنین مطالعات اولیه نشان می‌دهد که آرامبخش کارایپرازین نیز ممکن است برای درمان افسردگی دوقطبی مفید باشد.

برخی از این داروها در صورتی که دوز آنها بیش از حد افزایش یابد، می‌توانند سمی شوند. بنابراین، مصرف کنندگان آنها باید به طور دوره ای با انجام آزمایش خون و ارزیابی بالینی توسط پزشک تحت نظر قرار گیرند. از آنجایی که پیش بینی این که بیمار به چه دارویی واکنش نشان می دهد یا مقدار حداکثر دوز آن برای بیمار چقدر است، دشوار است، روانپزشک اغلب هنگام شروع درمان باید چندین داروی مختلف را آزمایش کند.

داروهای ضدافسردگی

در حالی که داروهای ضد افسردگی به طور گسترده برای افسردگی دوقطبی تجویز می شوند، اما، تعداد زیادی از این دارو ها نیز برای درمان افسردگی دوقطبی، مورد مطالعه قرار نگرفته و اطلاعات کافی درمورد تاثیر آنها بر افسردگی دوقطبی وجود ندارد.

به طور کلی، پزشکان سعی می کنند که استفاده از داروهای ضد افسردگی را محدود کنند زیرا، برخی از داروهای افسردگی (چه به تنهایی چه همراه با سایر داروها) ممکن است یک دوره جنون یا مانیا را ایجاد کنند یا باعث شوند که چرخه‌های بین افسردگی و مانیا سریعتر انجام شود. از اینرو، درمان طولانی مدت اختلال دوقطبی با داروهای ضدافسردگی، تنها زمانی توصیه می‌شود که پاسخ اولیه به داروها مشخص شده باشد و بیمار علائم فعلی یا در حال پیدایش برای مانیا یا هیپومانیا نداشته باشد. با این تفاسیر، اگر یک داروی ضدافسردگی به طور واضح اثر مفید و واضحی در درمان افسردگی دوقطبی نداشته باشد، معمولاً دلیل زیادی برای ادامه آن وجود ندارد.

به طورکلی، حضور و مشارکت خانواده، همسر و اطرافیان بیمار در روند درمانی او، بسیار موثر و مفید است. زیرا، کسب اطلاعات درمورد بیماری و علائم آن می تواند کمک زیادی به نوع واکنش آنها در مواقع ضروری کند.

درمان های غیر دارویی افسردگی

در حالی که داروها معمولاً سنگ بنای درمان اختلال دوقطبی هستند، روان درمانی به بیماران کمک می کند که اختلالات شخصی و اجتماعی خود را درک کنند، بپذیرند و بتوانند در آینده به خوبی با آنها مقابله کنند. علاوه بر این، مشکلی که اکثر بیماران دوقطبی دارند، انکار شرایطشان است. به همین دلیل، این  افراد به خصوص در دوران نوجوانی، برای استفاده از داروهای درمانی مقاومت می کنند. روان درمانی معمول به بیماران کمک می‌کند تا شرایط خود را بپذیرند و داروهای خود را مصرف کنند.

در اختلال دوقطبی، برای تسریع بهبودی و بهتر شدن عملکرد، چندین شکل روان درمانی خاص وجود دارد که، درمان شناختی رفتاری، درمان ریتمی اجتماعی یا بین فردی (IPSRT)، خانواده درمانی و گروه درمانی از جمله آنها هستند.

یکی دیگر از روش های درمانی غیر دارویی، درمان با الکتروشوک (ECT)است. این درمان معمولا برای بیمارانی که دچار مانیای شدید یا افسردگی حاد هستند و به داروها پاسخ نمی دهند، یا برای زنان بارداری که علائم اختلال دوقطبی را تجربه می کنند، استفاده می شود. ازآنجایی که این درمان تاثیر سریعی دارد، برای بیمارانی که دوران افسردگی حاد را سپری می کنند و در معرض خطر اقدام بهخودکشی هستند، مفید می باشد.

در دهه 1960، استفاده از الکتروشوک ECT به دلیل تصورات منفی که در رسانه ها منتشر شد، از بین رفت. در این روش درمانی، ابتدا بیمار بیهوش می شود و یک شل کننده عضلانی برای او تجویز می شود. . سپس، در حالی که بیمار در خواب است، یک جریان الکتریکی کوچک از طریق الکترودهایی که روی پوست سر قرار گرفته است، عبور می‌کند و یک شک بزرگ کوتاه مدت (کمتر از یک دقیقه) ایجاد می کند. دوره درمان با الکتروشوک معمولا 6- 12 بار است که معمولاً سه بار در هفته انجام می شود. گاهی اوقات، درطول دوره درمان با الکتروشوک که معمولا 2 تا 4 هفته طول می کشد، برای به حداقل رساندن عوارض جانبی، مصرف لیتیوم و سایر تثبیت کننده‌های خلق و خو قطع شده و سپس، بعد از اتمام درمان، دوباره مصرف می شوند.

سایر درمان‌های غیر دارویی جدید برای افسردگی دوقطبی عبارتند از:

• VNS (تحریک عصبی واگوس یا واگال): شامل کاشت دستگاهی است که سیگنال های الکتریکی را برای درمان افسردگی به عصب واگ می‌فرستد.
• TMS (تحریک مغناطیسی جمجمه ای): روشی برای درمان افسردگی است که شامل استفاده از سیم پیچ الکترومغناطیسی برای ایجاد جریانهای الکتریکی و تحریک سلولهای عصبی در مراکز خلقی مغز می‌شود.
• هنگامی که اختلال دوقطبی با اختلال عاطفی فصلی ارتباط دارد، نور درمانی در کنار سایر روش‌های درمانی موثر واقع می شود. برای افرادی که معمولاً در زمستان دچار افسردگی می شوند، نشستن روزانه 20 دقیقه تا 30 دقیقه در مقابل یک جعبه نوری مخصوص با طیف نوری کامل می تواند به درمان افسردگی کمک کند.

نحوه برخورد با فرد دارای اختلال دوقطبی

اگر فردی که با او زندگی می کنید دارای اختلال دوقطبی است، محیط خانه را به ویژه در هنگامی که شخص در مرحله مانیا است، آرام نگهدارید. همچنین، بیماران می توانند با انجام برخی کارهای ساده، دوره های مانیا یا افسردگی را با کمترین سختی پشت سر بگذارند.

• در انجام کارهای روزانه مانند خوابیدن، غذا خوردن و ورزش کردن یک روال عادی داشته باشید. داشتن خواب کافی، تاثیر زیادی در جلوگیری از شروع دوره ها دارد.
• از تحریک زیاد خودداری کنید: مهمانی ها، مکالمات تحریک کننده و دوره های طولانی تماشای تلویزیون یا فیلم‌ها می توانند علائم مانیا را تشدید کنند.
• مصرف الکل یا مواد مخدر نیز می‌تواند علائم تغییرات خلقی را ایجاد یا آنها را بدتر کند. همچنین ممکن است، باعث تاثیر کمتر داروهای تجویزی شوند.

گاهی ممکن است بیمار دارای اختلال دوقطبی، در مرحله مانیا، درگیر فعالیت‌های پرخطری مانند رانندگی سریع یا برخی ورزش‌های پرخطر باشند. این افراد باید همیشه تحت نظارت بوده و از انجام رفتارهای ریسکیشان، به ویژه در ماشین جلوگیری شود.

این افراد باید مصرف . نوشیدنی ها و غذاهای حاوی کافئین- چای، قهوه و کولا را به حد اعتدال برسانند و از مصرف الکل خودداری کنند.

برای بیمارانی که علائم مانیا را تجربه می کنند، خیلی مهم است که سریعا تحت ارزیابی روانپزشک قرار بگیرند. اما، از آنجایی که اغلب بیماران در یک دوره مانیا یا هیپومانیا ادراک کمی در مورد بیماری خود دارند و ممکن است از درمان خودداری کنند، ممکن است نیاز باشد که اطرافیان و اعضای خانواده با پزشک تماس بگیرند. زیرا، مداخله سریع پزشک، مانند اصلاح داروها، می تواند از بروز مشکلات بیشتر و نیاز به بستری شدن بیمار جلوگیری کند.