انواع بیماری های روانی

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• اختلالات روانی چیست؟
• انواع اختلالات روانی و شخصیتی
  • اختلالات رشدی- عصبی
  • طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی
  • اختلالات دوقطبی و اختلالات مرتبط
  • اختلالات افسردگی
  • اختلالات اضطرابی
  • اختلالات دفع
  • اختلال وسواس فکری – عملی
  • اختلالات مرتبط با تروما و استرس
  • اختلالات تجزیه ای
  • اختلالات علائم جسمی
  • اختلالات تغذیه و خوردن
  • اختلالات خواب و بیداری
  • اختلالات جنسی
  • اختلالات مخرب، کنترل تکانه و سلوک
  • اختلالات مرتبط با مواد و اعتیاد
  • اختلالات عصبی-شناختی
  • اختلالات شخصیت
  • اختلالات پارافیلیک
• دلایل ابتلا به بیماری های روانی
• علائم بیماری های روانی
• میزان شیوع اختلالات روانی
• عوارض بیماری های روانی
• درمان بیماری های روانی
• نحوه بردن بیمار روانی به بیمارستان

اختلال روانی یا بیماری روانی، وضعیتی است که نحوه تفکر، احساس، عمل و ارتباط افراد با یکدیگر را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری انواع مختلفی داشته و برخی از آنها آنقدر شایع است که تقریبا اکثر افراد به یکی از آنها مبتلایند. میزان شدت این بیماری در افراد مختلف متفاوت بوده و در برخی موارد ممکن است زندگی روزانه فرد را دشوار کند. با این حال، درصورتیکه بیمار به یک متخصص مراجعه کند، ممکن است درمان شده و روند عادی زندگی او بازگردد. در این مطلب از داروبین، اسم بیماری های روانی شایع را نام برده و علائم کلی آنها را توضیح خواهیم داد.

اختلالات روانی چیست؟

اختلالات روانی که به عنوان بیماری روحی روانی، اختلالات روانشناسی یا روانشناختی نیز شناخته می شود، طیف گسترده ای از الگوهای رفتاری و روانی هستند که بر خلق و خوی افراد تاثیر می گذارند. برخی از بیماری های روانی تا حدودی شایع هستند به طوریکه، افراد می توانند با دارا بودن آن، به زندگی عادی خود ادامه دهند. اما، برخی از بیماری های اعصاب و روان اینگونه نیستند. علائم بیماری های روانی شدید، به گونه ای است که فرد از زندگی عادی خود باز می ماند و حتی ممکن است احساس کند که شخص دیگری او را هدایت می کند. توصیه می کنیم که برای کسب اطلاعات بیشتر، مطلب بیماری های روانی عجیب و خطرناک را در داروبین مطالعه نمایید.

انواع اختلالات روانی و شخصیتی

برای معرفی انواع اختلالات روانی،  از  راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی – دی اس ام (DSM) استفاده شده است. این راهنما، زبان مشترکی میان بیماران اعصاب و روان است که با ارائه علائم بیماری های اعصاب و روان، به عنوان مرجعی مطمئن شناخته می شود. این کتاب که با کمک درمانگران و محققان آمریکایی (APA) تهیه شده است، تمام دسته بندی های اختلالات سلامت و روان در کودکان و بزرگسالان را پوشش داده و تشخیص انواع مشکلات اعصاب و روان را برای روانشناسان و روانپزشکان میسر ساخته است. هریک از  دسته های اختلالات روانی معرفی شده در این کتاب، شامل چندین بیماری مختلف است. انواع اختلالات روانی براساس دی اس ام عبارت است از:

اختلالات رشدی- عصبی

این دسته، ازجمله اختلالات روانی در کودکان است که معمولا در دوران نوزادی، کودکی یا بلوغ تشخیص داده می شوند. ازجمله بیماری های رشدی و عصبی عبارت است از:

• ناتوانی های عقلانی: شامل (ناتوانی عقلانی ( اختلال عقلانی رشدی)، تاخیر رشدی کلی، ناتوانی عقلانی نامشخص)
• اختلالات ارتباط: شامل( اختلال زبان، اختلال صدای گفتار، اختلال فصاحت گفتار (لکنت زبان)، اختلال ارتباط اجتماعی(عملی)، اختلال ارتباط نامشخص)
• اختلال طیف اوتیسم
• اختلال کم توجهی_ بیش فعالی
• اختلال یادگیری خاص
• اختلالات حرکتی: شامل( اختلال هماهنگی رشدی، اختلال حرکات قالبی، اختلالات تیک)

طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی

اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن اعصاب و روان است که بر رفتار، تفکر و احساسا فرد تاثیر می گذارد. توهم و هذیان، دو مورد از علائم بارز این بیماری هستند. انواع اسکیزوفرنی عبارت است از:

• اختلال اسکیزوتایپی (شخصیت)
• اختلال هذیانی
• اختلال روانپریشی کوتاه مدت
• اختلال اسکیزوفرنیفرم
• اسکیزوفرنی
• اسکیزوافکتیو
• اختلال روانپریشی ناشی از مواد یا دارو
• اختلال روانپریشی ناشی از بیماری جسمی
• کاتاتونی

اختلالات دوقطبی و اختلالات مرتبط

تغییر ناگهانی خلق و خو به صورت سطح انرژی غیر عادی و سپس افسردگی شدید را اختلال دوقطبی می گویند. مبتلایان به این اختلال، دوره شیدایی و افسردگی دوقطبی را پی در پی تجربه می کنند. ازجمله بیماری های مرتبط با این دسته:

• اختلال دو قطبی نوع 1
• اختلال دو قطبی نوع 2
• اختلال ادواری خو

اختلالات افسردگی

در این بیماری که یکی از بیماری های روانی شایع در ایران نیز هست، فرد احساس پوچی، نا امیدی و غم کرده و از زندگی خود لذت نمی برد. ازجمله بیماری های این دسته عبارت است از:

• اختلال بی نظمی خلق مخرب
• اختلال افسردگی اساسی
• اختلال افسردگی پایدار (مداوم)
• اختلال ملال پیش از قاعدگی
• اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو
• اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماری های جسمی
• اختلال افسردگی مشخص دیگر
• اختلال افسردگی نامشخص

اختلالات اضطرابی

در این اختلال، فرد در پاسخ به شرایط مختلف مانند صحبت در جمع، با واکنش هایی مانند ترس، خشم، حمله عصبی و ... مواجه می شود. ازجمله بیماری های اختلال اضطرابی شامل:

• اختلال اضطراب جدایی
• لالی انتخابی
• فوبی خاص
• فوبی اجتماعی
• اختلال وحشتزدگی یا بیماری پانیک
• آگورافوبیا
• اختلال اضطراب فراگیر

اختلالات دفع

این اختلال معمولا در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می شود و به دو دسته اختلال بی اختیاری ادرار و اختلال بی اختیاری مدفوع تقسیم می شود. در این اختلالات، فرد دچار بی اختیاری در دفع ادرار یا مدفوع شده و در مکان های نامناسب دفع می کند.

اختلال وسواس فکری – عملی و اختلالات مرتبط

در این اختلال، فرد بیمار، افکار یا اعمالی را به طور ناخواسته، تکرار کرده و به نوعی وسواس ازاردهنده منجر می شود.

• اختلال وسواس فکری – عملی
• اختلال بد شکلی بدن
• اختلال احتکار ( ذخیره کردن )
• اختلال کندن مو (تریکوتیلومانیا)
• اختلال کندن پوست

اختلالات مرتبط با تروما و استرس

درگذسته این گروه از بیماری ها در دسته اختلالات اضطرابی قرار داشتند، اما، در آخرین به روزرسانی دی اس ام، این دسته جداشده است.

• اختلال دلبستگی واکنشی
• اختلال آمیختگی اجتماعی بازداری نشده
• اختلال استرس پس از سانحه
• اختلال استرس حاد
• اختلالات سازگاری

اختلالات تجزیه ای

در اختلالات تجزیه ای یا گسستی، بیمار خود را از شرایط واقعی جدا می داند. در این بیماری، شخص ممکن است اتفاقات را از بیرون نگاه کند و خود را خارج از آن بداند، انگار که از تلویزیون تماشا می کند. این اختلال معمولا قابل درمان است.

• اختلال هویت تجزیه ای
• فراموشی تجزیه ای
• اختلال مسخ شخصیت/مسخ واقعیت

اختلالات علائم جسمی و اختلالات مرتبط

در این نوع اختلال، بیمار علاوه بر افکار، اعمال و احساسات غیرعادی، دچار علائم فیزیکی غیرقابل توضیح می شوند. به عبارت دیگر، بیمار دچار دردهای فیزیکی می شود که علت پزشکی آن مشخص نیست.

• اختلال علایم جسمانی
• اختلال اضطراب بیماری
• اختلال تبدیلی (اختلال علایم عصب کارکردی)
• اختلال ساختگی

اختلالات تغذیه و خوردن

این اختلال که آمار ابتلا به آن به شدت درحال است، فرد دچار رفتار غیرطبیعی درمورد غذا خوردن می شود. انواع اختلالات تغذیه ای شامل:

• هرزه خواری (پیکا)
• اختلال نشخوار
• اختلال اجتناب یا محدودیت غذا
• بی اشتهایی عصبی Anorexia Nervosa
• پر اشتهایی عصبی Bulimia Nervosa
• اختلال پرخوری

اختلالات خواب و بیداری

در این اختلال، الگوهای خواب و بیداری فرد دچار مشکل شده و زندگی و عملکرد روزانه او را تحت تاثیر قرار می دهد.

• اختلال بی خوابی
• اختلال پرخوابی
• حمله خواب یا نارکولپسی
• اختلالات خواب مرتبط با تنفس: شامل(تنفس سطحی وقفه تنفسی، وقفه تنفس مرکزی در خواب، هیپوونتیلاسیون مرتبط با خواب)

اختلالات جنسی

این اختلال بر عملکرد و رفتار جنسی فرد تاثیر می گذارد.

• کژکاری های جنسی: شامل: تاخیر انزال، اختلال نعوظ، اختلالات ارگاسمی در زن، اختلال علاقه یا برانگیختگی جنسی در زن، اختلالات درد تناسلی – لگنی، اختلال میل جنسی کم کار در مرد، انزال زودرس)
• ملال جنسی

اختلالات مخرب، کنترل تکانه و رفتار

بیماران مبتلا به اختلالات مخرب، کنترل تکانه و سلوک، در کنترل رفتارهای خود ناتوان بوده و بیشتر میل به آسیب رساندن به خود یا دیگران دارند. بیماری های این دسته عبارت است از:

• اختلال نافرمانی و لجبازی
• اختلال انفجاری متناوب
• اختلال آتش افروزی (پیرومانیا)
• دزدی بیمارگون (کلپتومانیا)
• اختلال سلوک

اختلالات مرتبط با مواد و اعتیاد

مصرف مواد مخدر و الکل باعث بروز اختلالاتی در روان شخص می شود که از علائم اصلی آن، هذیان، توهم، اضطراب و روان پریشی است.

اختلالات عصبی-شناختی

این اختلال، عملکرد شناختی فرد را دچار نقص اکتسابی می کند. درصورتیکه این نقص از بدو تولد با نوزاد همراه باشد، جزو این دسته قرار نمی گیرد.

اختلالات شخصیت

افراد دارای اختلالات شخصیتی، با داشتن رفتار، افکار و احساسات غیرعادی، در رفتار با دیگران دچار مشکل شده و زندگی آنها تحت تاثیر قرار می گیرد.

• اختلال شخصیت کلی 
• اختلالات شخصیت خوشه A: شامل( پارانویید، اسکیزوئید، اسکیزوتایپی)
• اختلالات شخصیت خوشه B: شامل( اختلال اضطراب اجتماعی، مرزی، نمایشی، خودشیفته)
• اختلالات شخصیت خوشه C: شامل( اجتنابی، وابسته، وسواسی)

اختلالات پارافیلیک

این اختلال نوعی انحرافات جنسی هستند که در ایجاد رفتارهای ناسالم جنسی تاثیر گذاشته و موجب آسیب به شخص یا شریک جنسی می شود. بیماری های موجود در این دسته عبارت است از:

• اختلال تماشاگری جنسی
• اختلال عورت نمایی یا نمایش گرایی
• اختلال مالش دوستی
• اختلال مازوخیسم جنسی
• اختلال سادیسم جنسی
• اختلال مبدل پوشی
• اختلال پدوفیلی یا میل جنسی به کودکان

دلایل ابتلا به بیماری های روانی

علت دقیق ابتلا به مریضی روانی مشخص نیست، اما، محققان معتقدند که عواملی مانند ژن‌ها، بیولوژی و تجارب زندگی می توانند در بروز آن موثر باشند.

اگرچه عامل ژنتیک می تواند در ابتلای افراد به بیماری های روانی دخالت داشته باشد، اما قطعی نیست. در بسیاری از خانواده ها، حداقل یکی از افراد به انواع بیماری های روانی دچار هستند، اما این به معنی ابتلای سایر اعضای خانواده یا ابتلای فرزندان به دلیل مریضی یکی از والدین نمی باشد.

عامل بیولوژی نیز به دلیل موارد زیر می تواند موجب ابتلا به بیماری های روانی شود:

• فعالیت کم یا بیش از حد انتقال‌دهنده‌های عصبی یا مواد شیمیایی مغز در مدارهای دخیل در تفکر و خلق و خو
• ایجاد جراحت‌های مغزی

• آسیب‌های روان‌شناختی که در زمان کودکی یا نوجوانی اتفاق افتاده مانند (آزار شدید عاطفی، جسمی و جنسی- فقدان بزرگ در اوایل زندگی مثل مرگ والدین- مورد غقلت واقع شدن)

تجربه بزرگی از استرس در زندگی (مثل مرگ یا طلاق، مشکلات در روابط خانوادگی، از دست دادن شغل، مدرسه و سوءمصرف مواد) می‌تواند موجب تحریک و تشدید برخی از اختلالات روانی در بعضی از افراد گردد. اما لزوما هرکسی که استرس بزرگی را در زندگی خود تجربه کرده باشد، به بیماری های روانی دچار نمی شود. توجه داشته باشید که عواطفی مانند احساس سوگ، خشم یا ... که در پی شکست‌های بزرگ زندگی رخ می دهند، طبیعی هستند و با بیماری روانی تفاوت دارند.

علائم بیماری های روانی

علائم بیماری اعصاب و روان براساس انواع آن متفاوت است. اما، برخی از علائم رایج و کلی این بیماری ها عبارتند از:

• مشکلات تفکری (گیجی و ناتوانی در تمرکز، مشکوک بودن یا به طور غیرعادی عصبانی یا خشمگین بودن)

• اجتناب از ابراز وجود خود
• احساس ناراحتی و غمگینی
• ترس و نگرانی بیش از حد
• خستگی بیش از حد
• احساس اضطراب، استرس و ترس
• کناره گیری از دوستان و فعالیت ها
• عدم درک موقعیت و افراد
• عدم کنار آمدن با مشکلات
• تغییرات محسوس در عادات غذایی و جنسی
• نوسانات خلقی
• مشکلات ارتباطی
• هذیان (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند)
• توهم
• سوءمصرف الکل یا مواد
• احساس ناامیدی و عدم لذت از کارهای موردعلاقه
• افکار خودکشی و صدمه زدن به خود یا دیگران
• معضلات خواب (خواب بیش از حد یا کم )

در برخی موارد، علائم اختلالات روانی، با ایجاد مشکلات جسمی غیر قابل توضیح مانند درد معده، کمر درد، سردرد و سایر دردهای بدون علت، نمایان می شوند. 

درصورتیکه حتی یکی از این علائم را در خود احساس می کنید، به پزشک مراجعه کرده و از ابتلا یا عدم ابتلا به اختلالات روانی اطمینان حاصل کنید. همچنین، برای درمان نیز از ایشان کمک بگیرید.

میزان شیوع اختلالات روانی

میزان شیوع بیماری‌های اعصاب و روان، از سرطان، بیماری های قلبی و دیابت نیز بیشتر است. براساس تحقیقات صورت گرفته، احتمال وجود حداقل یک فرد مبتلا به اختلالات روانی در هر خانواده وجود دارد. حتی، برخی از آنها می توانند به بیمای های اساسی و مهم روحی روانی، مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا افسردگی مبتلا باشند. این شرایط می تواند افراد را از هر سن، درآمد، سطح تحصیلات، نژاد و پیشینه فرهنگی تحت تاثیر قرار دهد.

عوارض بیماری های روانی

اختلالات روانی در صورتیکه به موقع تشخیص و درمان نشوند، می توانند مشکلات زیادی را برای سلامت جسمی، عاطفی و رفتاری افراد ایجاد کنند. برخی از بیماری های روانی شدید، علاوه بر اینکه زندگی بیمار دارای اختلال روحی روانی را تحت تاثیر قرار می دهد، منجر به اختلال در زندگی اطرافیان بیمار نیز می شود. برخی از عوارض مشکلات روانی درمان نشده عبارت است از:

• نا امیدی از ادامه زندگی
• کاهش لذت از زندگی
• ایجاد درگیری های خانوادگی
• ایجاد مشکل در روابط دوستانه و عاطفی
• کاهش میل جنسی یا تشدید غیرمنطقی آن
• اعتیاد به مواد مخدر یا الکل
• از دست دادن جایگاه اجتماعی (مدرسه یا کار)
• ایجاد مشکلات مالی و حقوقی
• تنهایی و بی خانمانی
• میل به خودآزاری یا آسیب زدن به دیگران
• افزایش زمینه ابتلا به بیماری های قلبی
• افزایش عفونت های جسمی ناشی از ضعف سیستم ایمنی

درمان بیماری های روانی

درمان انواع بیماری های روانی بسته به شرایط متغیر می باشد. بسیاری از این بیماری ها را می توان با به کارگیری یک یا چند مورد از موارد زیر، درمان کرد.

• دارو درمانی: داروهای اعصاب و روان به کنترل علائم افسردگی، اضطراب یا روان‌پریشی کمک می‌کنند.
• روان‌درمانی: این نوع درمان می‌تواند بصورت فرد به فرد با مشاور انجام شود یا در یک گروه اجرا گردد. معمولا شامل آموزش روش‌های مختلف برای پاسخ به موقعیت‌های چالش‌برانگیز است.
• تغییر سبک زندگی: تغییر عادت‌ها در بسیاری از موارد تفاوت ایجاد می‌کند. به عنوان مثال ورزش یکی از روش‌های درمان افسردگی خفیف است. در برخی موارد، درمان ممکن است شامل درمان‌های خلاقانه (مانند هنر درمانی، موسیقی درمانی یا بازی درمانی)، ذهن‌آگاهی و مراقبه و انجام درمان‌های تحریک مغز باشد. برخی از درمان های تحریک کننده مغز عبارتد از:

• شوک درمانی (ECT): شما تحت بیهوشی عمومی خواب هستید و پزشکان الکترودهایی را در نقاط خاصی از سر شما قرار می‌دهند تا مغز را تحریک کنند. این روش معمولا در افسردگی اساسی کاربرد دارد اما ممکن است پزشکان از آن در شرایط خاص و شدید دیگر نیز استفاده کنند. اکثر افراد چندبار در هفته، به مدت چندین هفته و فقط در صورت جواب نگرفتن از سایر روش‌های درمانی آن را انجام می‌دهند.
• تحریک عصب واگ: پزشکان دستگاه تحریک عصب واگ را که پیام‌ها را به مناطق درگیر در امور فکری و خلق و خو ارسال می‌کند، در مغز جایگذاری می‌نمایند. ثابت شده است که این روش در درمان افسردگی‌های شدید که به دو یا چند درمان ضد افسردگی پاسخ نداده‌اند، موثر بوده است.
• تحریک مغناطیسی ترنس‌کرانیال: با استفاده از آهن‌رباهایی (خارج از بدن) به تحریک مغز می‌پردازند. ثابت شده است که این روش قادر به درمان افسردگی اساسی در صورت عدم دریافت پاسخ از سایر درمان‌هاست. تحقیقات انجام گرفته در میزان اثرگذاری آن ترکیبی است.

برخی از بیماران ممکن است  در صورت شدید بودن بیماری به درمان روزانه یا بستری شدن به مدت کوتاه نیاز داشته باشند.

نحوه بردن بیمار روانی به بیمارستان

زمانی که علائم اختلالات روانی در یک فرد به گونه ای شدید شود که با مصرف دارو و سایر روش ها درمان نشود، ناگزیر باید تحت مراقبت مستقیم پزشک متخصص در بیمارستان روانی قرار گیرد. در بیشتر مواقع، انتقال بیمار به بیمارستان کار آسانی نیست، زیرا، در جامعه ما، دیدگاه مردم و خود بیمار درمورد مراجعه به روانپزشک و بیمارستان روانی، دیدگاه خوبی نیست و اکثر افراد از انجام این کار اجتناب می کنند. همچنین، در مرحله ای که پزشک تصمیم به بستری شدن بیمار در بیمارستان می گیرد، بیمار مشکل خود را انکار کرده و معتقد است که از سلامت کامل برخوردار است و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. در این شرایط، می توان با دریافت مشاوره از روانپزشک، راهکارهایی برای متقاعد کردن بیمار درمورد بیماری خود دریافت کرد.

احتمالا پزشک توصیه می کند که درهنگام صحبت با بیمار درمورد بیماری خود، بسیار واضح و با محبت صحبت کنید و حس طعنه زدن به او را برایش القا نکنید. در طول صحبت از بیمار تعریف و تمجید کرده و سعی در درک او داشته باشید. اعتماد او را جلب کرده و او را از حضور و حمایت همیشگی خود نسبت به او مطئن کنید.

جمع بندی

درنهایت، اگر بیمار شرایط خود را قبول نکرد، می توانید از کمک های تیم فوریت های پزشکی کمک بگیرید. امروزه، آمبولانس های مخصوصی برای بیماران دارای اختلالات روانی وجود دارد که از تجهیزات و امکانات مناسبی برای بردن بیمار روانی به بیمارستان برخوردار هستند. همچنین، تکنسین های مراجعه کننده برای بردن بیمار، دارای مهارت های روانشناختی و پزشکی لازم برای متقاعد کردن بیمار هستند.

به طورکلی، تشخیص درست و آغاز به موقع درمان، در بهبود یا کنترل علائم بیماری های روانی بسیار موثر هستند. اگرچه توانایی برخی از افراد در اثر ابتلا به بیماری های روانی کاهش می یابد، اما بسیاری دیگر درصورت شروع زودهنگام درمان، می توانند با کنترل علائم آن زندگی پربار و کاملی داشته باشند.