اپیزودهای روانپریشی

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• علائم روان پریشی
• علل بروز روان پریشی
• تاثیر مصرف دارو در روانپریشی
• تاثیر شرایط پزشکی در روانپریشی
• تاثیر تغییرات هورمونی در روانپریشی
• نحوه تشخیص روانپریشی
• درمان روان پریشی

روانپریشی وضعیتی است که نحوه پردازش اطلاعات در مغز را تحت تاثیر قرار داده و باعث می شود که فرد روان پریش ارتباط با واقعیت را از دست داده و چیزهایی ببیند، بشنود یا باور کند که واقعی نیستند. روان پریشی بیماری نیست، بلکه یکی از علائم بیماری است که به دلایل مختلفی ازجمله: ابتلا به یک بیماری روانی، آسیب جسمی، آسیب ناشی از ابتلا به بیماری، سوء مصرف مواد، استرس شدید یا ضربه ایجاد می شود.

بیماری اسکیزوفرنی، یکی از بیماری های مربوط به اختلالات روان پریشی است که جنون یا روانپریشی، ازجمله علائم آن می باشد. این مشکل تقریبا افرادی را که در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی هستند، تحت تاثیر قرار داده و بیشتر جوانان را درگیر خود می کند اما، هنوز پزشکان علت ابتلا به آن را نمی دانند. گاهی، جنون می تواند قبل از بروز اولین دوره اختلال روانپریشی (FEP)، تغییرات جزئی را در نحوه عملکرد یا تفکر فرد ایجاد کند، که به این دوره، دوره پرودرومال می گویند و ممکن است روزها، هفته ها، ماه ها یا حتی سال ها طول بکشد.

گاهی، برخی افراد، بدون اینکه به بیماری روان پریشی اولیه مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی مبتلا باشند، ارتباط خود با واقعیت را از دست می دهند که به این اتفاق، روان پریشی ثانویه می گویند. عامل روانپریشی ثانویه، چیزی غیر از مشکلات مربوط به سلامت روان است و ممکن است به دلیل مصرف مواد مخدر یا یک وضعیت پزشکی رخ دهد. این اتفاق به هر دلیلی هم رخ داده باشد، معمولا بعد از مدت کوتاهی ناپدید شده و درصورت رفع عامل آن، دیگر اتفاق نمی افتد.

علائم روان پریشی

روان پریشی به طور ناگهانی اتفاق نمی افتد و معمولا از یک الگویی پیروی می کند.

علائم هشدار دهنده قبل از روان پریشی

قبل از شروع روانپریشی، در نحوه تفکر و ادراک فرد از جهان، تغییرات تدریجی ایجاد می شود و ممکن است فرد با موارد زیر مواجه شود:

• کاهش نمرات یا عملکرد شغلی
• مشکل در تفکر واضح یا تمرکز
• بدگمانی یا ناراحت کردن اطرافیان
• عدم مراقبت از خود یا بهداشت شخصی
• گذراندن زمان بیشتر از حد معمول به تنهایی
• احساسات قوی تر از موقعیت ها
• نداشتن احساسات در تمام شرایط

علائم روان پریشی اولیه

• دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارد یا چشیدن مزه هایی که دیگران احساس نمی کنند.
• ادامه دادن باورهای غلط و افکار نامعمول، حتی اگر درست آن ثابت شود
• دور شدن از خانواده و دوستان
• عدم مراقبت از خود
• عدم تفکر و توجه واضح

علائم اختلال روان پریشی

افراد دارای اختلال روان پریشی، علاوه بر علائمی که در بالا ذکر شد، دچار انواع توهمات و هذیان ها می شوند. ازجمله این علائم عبارت است از:

• توهمات

- توهمات شنوایی: شنیدن صداها وقتی کسی در اطراف نیست

- توهمات لمسی: احساس چیزی روی پوست، بدون وجود واقعی آن

- توهمات بصری: دیدن چیزها یا کسانی که نیستند یا تغییر شکل اشیاء

• هذیان ها: باورهایی که با فرهنگ شما همخوانی ندارند و معنایی برای دیگران ندارند، مانند:

- کنترل احساسات و اعمال ما توسط نیروهای بیرونی

- رویدادها یا نظرات کوچک معنای بزرگی دارند.

- شما قدرت های خاصی دارید، در یک ماموریت خاص هستید یا در واقع یک خدا هستید.

علل بروز روان پریشی

پزشکان دقیقاً نمی دانند که چه چیزی باعث روان پریشی می شود، اما برخی از عوامل خطر شناخته شده عبارتند از:

• ژنتیک: شما می توانید ژن های مربوط به روانپریشی را داشته باشید، اما این همیشه به این معنی نیست که شما دچار روان پریشی خواهید شد.
• مواد مخدر: محرک ها شامل برخی از داروهای تجویزی و سوء مصرف الکل یا مواد مخدر مانند ماری جوانا، ال اس دی و آمفتامین ها است.
• تروما: مرگ یکی از عزیزان، تجاوز جنسی یا جنگ می تواند منجر به روان پریشی شود. نوع تروما و سنی که در آن اتفاق افتاده بود نیز، در بروز روان پریشی نقش دارد.
• جراحات و بیماری ها: آسیب های مغزی، تومورهای مغزی، سکته های مغزی، بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر، زوال عقل و اچ آی وی همگی می توانند موجب ایجاد روان پریشی شوند.
• روان پریشی همچنین می تواند نشانه ای از یک بیماری روانی مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی باشد.

علاوه بر موارد ذکر شده، دلایل دیگری نیز در بروز روانپریشی نقش دارند که عبارت است از:

• مصرف برخی داروها
• شرایط پزشکی
• تغیرات هورمونی

تاثیر مصرف داروها در روانپریشی

گاهی مصرف برخی داروها، تغییراتی در عملکرد تفکر و تمرکز ایجاد کرده و می توانند موجب بروز اختلالات روانپریشی اولیه شود.

علاوه بر مواد مخدری که سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار می دهند، مانند حشیش (ماری جوانا)، داروهای محرک مانند کوکائین و آمفتامین ها نیز می توانند فعالیت مغز را به شیوه های چشمگیری تحت تأثیر قرار داده و کاری کنند که واقعیت ذهنی فرد مصرف کننده، با دنیا مطابقت نداشته باشد.

در بیشتر مواقع، این مشکل با قطع مصرف دارو از بین می رود. اما، بازهم یک ارتباط قوی بین داروهای مخدر و محرک با بروز روان پریشی اولیه وجود دارد. بیش از 25 درصد کسانی که بعداً مشخص شده است که روان پریشی ناشی از آمفتامین دارند، دچار اختلالات روان پریشی می شوند. حشیش تقریباً در نیمی از این موارد دخیل است.

بیشتر اوقات، با قطع مصرف داروهای مخدر، این مشکل از بین می رود. اما، همیشه یک ارتباط قوی بین همه این داروها و روان پریشی اولیه مانند اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی وجود دارد.

مطالعات نشان می‌دهد که این داروها ممکن است باعث ایجاد روان‌پریشی جدی نشوند، زیرا، این وضعیت، درمیان افرادی که قبلا به اختلال اسکیزوفرنی دچار شده باشند، یا سابقه خانوادگی داشته باشند، آشکار می شود.

همچنین، غیر از مواد مخدر و محرک، داروهای درمان بیماری های روانی نیز، می توانند منجر به مشکلات روانپریشی شوند. اگرچه نادر است، اما اگر شما یک داروی ضد روان پریشی (مانند کلرپرومازین، فلوفنازین، هالوپریدول، پرفنازین و غیره) را برای چندین ماه یا سال مصرف کرده باشید، ممکن است به دلیل اثرات طولانی مدت این دارو روی مغز، دچار اختلال حرکتی شوید که به آن دیسکینزی دیررس می‌گویند.

اگر مصرف داروی ضد روان پریشی را متوقف کنید، ممکن است به روان پریشی فوق العاده حساس مبتلا شوید. پزشکان معتقدند که استفاده مداوم از این نوع داروها، موجب تغییر نحوه واکنش مغز به دوپامین می شود و درنتیجه روان پریشی اتفاق می افتد. برخی از داروهای ضد روان پریشی، مانند آریپیپرازول، خطر ابتلا به روان پریشی را افزایش می دهند.

درحالت کلی، بیشتر علائم ناشی از مصرف دارو، پس از خروج دارو از سیستم بدن برطرف می شود. اما روان پریشی ناشی از کوکائین، PCP (معروف به گرد و غبار فرشته) و آمفتامین ها ممکن است هفته ها ادامه داشته باشد. در حالی که منتظر گذراندن دوره هستید، پزشک می تواند علائم را با یک داروی ضد اضطراب مانند لورازپام یا شاید یک داروی ضد روان پریشی کاهش دهد.

تاثیر شرایط پزشکی در روانپریشی

برخی داروها علاوه بر اثر درمانی که دارند، ممکن است در بلند مدت یا در دوزهای بالا، باعث مشکلات مربوط به سلامت روان شوند. ازجمله مشکلات ناشی از مصرف داروها عبارت است از:

• روان پریشی پستیکتال (PIP) در برخی از افراد مبتلا به صرع که چندین تشنج متوالی داشته اند، اتفاق می افتد. احتمال بروز این مشکل، در افرادی که برای مدت طولانی اختلال تشنجی داشته اند، یا در گذشته به بیماری روانی مبتلا بودند، بیشتری است. مصرف داروهای ضد روان پریشی مانند اولانزاپین و ریسپریدون، می توانند علائم روان پریشی را متوقف کرده و به پیشگیری از حملات بعدی کمک کنند.
• روان پریشی میکسدماتوز: این مشکل ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که غده تیروئید به خوبی کار نمی کند که به عنوان کم کاری تیروئید شناخته می شود. اگر هورمون تیروئید در بدنتان به اندازه کافی نباشد، به دلیل تأثیر هورمون تیروئید بر مغز، ممکن است دچار توهم، هذیان و تغییراتی در حس چشایی یا بویایی خود شوید. پزشک شما می تواند برای تایید سایکوز میکسدم و رد سایر بیماری ها مانند اسکیزوفرنی، سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) را آزمایش کند. میزان متناسب هورمون تیروئید دربدن، می تواند به تعادل فعالیت غده شما و پایان دادن به روان پریشی کمک کند.

تاثیر تغییرات هورمونی زنانه در روان پریشی

اگرچه بسیار نادر است، اما برخی از زنان دچار روان پریشی چرخه قاعدگی می شوند. هورمون های نامتعادل در نقاط مختلف چرخه قاعدگی، می توانند بر تفکر و خلق و خوی شما تأثیر بگذارند. این نوع روان پریشی می تواند در ابتدا، حوالی زمان تخمک گذاری یا چند روز قبل از شروع قاعدگی ظاهر شود.

روانپریشی قاعدگی می تواند به سرعت خود را نشان داده و به همان سرعت ناپدید شود. در طول قاعدگی، ممکن است در مورد واقعی بودن برخی چیزها گیج شوید، دچار توهم شوید و چیزهایی را باور کنید که واقعیت ندارند.

رفتار درمانی شناختی (CBT) و داروهای ضد روان پریشی می توانند به دفع علائم شما، حتی با سطوح هورمونی که پیش بینی آن دشوار است، کمک کنند.

نحوه تشخیص روانپریشی

برای تشخیص روانپریشی، می توانید به روانشناس، روانپزشک یا مددکار اجتماعی مراجعه کنید. آنها متوجه می شوند که عامل ایجاد علائم شما چه بوده و شرایط مرتبط با آن چیست. پزشکان پس از رد سایر مواردی که می توانند باعث علائم روان پریشی شوند، تشخیص به بیماری های روانی می دهند.

درمان روان پریشی

درمان به موقع افراد پس از بروز اولین دوره روان پریشی، بسیار مهم است. این امر به شما کمک می کند که علائم روان پریشی، روی روابط، کار یا مدرسه شما تأثیر نگذارد. همچنین ممکن است به شما کمک کند از مشکلات بیشتری که در مسیر وجود دارد، جلوگیری کنید. درمان پزشکی و روان درمانی، دو نوع درمان برای روان پریشی هستند که انتخاب نوع مناسب آن، بسته به شرایی بیمار و علائم او دارد.

 درمان پزشکی روان پریشی

پزشک شما ممکن است مراقبت های تخصصی هماهنگ (CSC) را توصیه کند. این موضوع یک رویکرد تیمی برای درمان اسکیزوفرنی بوده و زمانی توصیه می شود که اولین علائم ظاهر شوند. در این درمان، دارو و درمان، با خدمات اجتماعی و حمایت از کار و تحصیل تلفیق می شود. همچنین، خانواده تا حد امکان درگیر هستند.

به طورکلی، آنچه پزشک شما برای درمان توصیه می کند، به علت بروز روان پریشی شما بستگی دارد.

پزشک داروهای ضد روان پریشی را - به صورت قرص، مایعات یا تزریق - برای کاهش علائم شما تجویز می کند. آنها همچنین به شما توصیه می کنند که از مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کنید.

اگر در خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران هستید، یا نمی توانید رفتار خود را کنترل کنید، یا فعالیت های روزانه خود را انجام دهید، ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان داشته باشید. پزشک علائم شما را بررسی می کند، علل را جستجو می کند و بهترین درمان را به شما پیشنهاد می دهد.

روان درمانی در روان پریشی

مشاوره همراه با مصرف داروها، می تواند به مدیریت روان پریشی نیز کمک کند. در این مشاوره ها، پزشک از روش های مختلفی برای درمان استفاده می کند.

• رفتار درمانی شناختی (CBT): این درمان می تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید که چه زمانی دوره های روان پریشی اتفاق می افتد. همچنین به شما کمک می کند که بفهمید آنچه می بینید و می شنوید واقعی است یا خیالی. این نوع درمان همچنین بر اهمیت داروهای ضد روان پریشی و پایبندی به درمان شما تأکید می کند.
• روان درمانی حمایتی: به شما کمک می کند تا زندگی با روان پریشی و مدیریت آن را بیاموزید. همچنین روش های تفکر سالم را آموزش می دهد.
• درمان تقویت شناختی (CET): از تمرینات کامپیوتری و کار گروهی استفاده می کند تا به شما کمک کند بهتر فکر کنید و درک کنید.
• آموزش روانی و حمایت خانواده شامل عزیزان شما می شود. این امر به شما کمک می کند تا با هم ارتباط برقرار کنید و راه حل مشکلات را بهبود می بخشد.
• مراقبت های تخصصی هماهنگ (CSC): یک رویکرد تیمی در درمان روان پریشی در اولین تشخیص ایجاد می کند. CSC دارو و روان درمانی را با خدمات اجتماعی و پشتیبانی کار و تحصیل تلفیق می کند.