انواع تاکی کاردی (ضربان قلب سریع) چیست؟

قلب چگونه کار می کند؟

قلب بزرگسالان در حالت معمول، زمانی که فرد هیچ فعالیتی ندارد، بین 60 تا 100 بار در دقیقه می تپد. زمانیکه این میزان در حالت استراحت، بالای 100 ضربه در دقیقه باشد، به ان تاکی کاردی می گویند.

قلب انسان دارای چهار حفره شامل دهلیز چپ و راست در بالا و بطن چپ و راست، در پایین است که هرکدام باید برای پمپاژ خون، در لحظه مناسب، منقبض و منبسط شوند. برای زمان بندی درست انبساط و انقباض، قلب از طریق مجموعه ای از سلول ها به نام گره سینوسی دهلیزی یا SA که گاهی به آن ( پیس میکر طبیعی) می گویند، سیگنال های الکتریکی ضعیفی را به هر حفره می فرستد. پیس میکر یا ضربان ساز، بخشی در قلب است که وظیفه ایجاد ضربان و تنظیم ریتم آن را برعهده دارد. گاهی قلب برخی افراد این عمل را به صورت مصنوعی، با کمک دستگاه ضربان ساز انجام می دهد.

هنگامی که تکانه های الکتریکی، گره سینوسی دهلیزی را ترک می کنند، از دهلیز عبور کرده و منجربه انقباض عضلات دهلیزی می شوند. این انقباض، خون را به داخل بطن ها فشار می دهد. تکانه های الکتریکی به سمت گره دهلیزی بطنی (AV) که مجموعه ای از سلول ها است، ادامه می یابد. گره AV، سیگنال های الکتریکی را کند می کند و سپس آنها را به بطن ها می فرستد.

انجام این کار باعث می شود که بطن ها زمان کافی برای پر شدن از خون داشته باشند. هنگامی که ماهیچه های بطنی سیگنال های الکتریکی را دریافت می کنند، منقبض می شوند و خون را به ریه ها یا بقیه بدن پمپاژ می کنند. ایجاد مشکل در سیگنال های الکتریکی می تواند منجر به ضربان قلب سریع تر از حد طبیعی شود که به آن تاکی کاردی می گویند.

وظیفه اصلی قلب این است که خون را در سراسر بدن پمپاژ کند تا اکسیژن و مواد مغذی را به اندام ها منتقل کرده و مواد زائد را از آن اندام ها خارج کند. در تاکی کاردی، به دلیل ضربان سریع، قلب زمان زیادی را برای پر شدن از خون در بین ضربان ها ندارد. این مشکل اگر باعث شود که قلب نتواند به تمام سلول های بدن اکسیژن و مواد مغذی برساند، خطرناک است.

علل تاکی کاردی

تاکی کاردی معمولاً از اختلال تکانه های الکتریکی طبیعی که عملکرد پمپاژ قلب یا سرعت پمپاژ قلب را کنترل می کند، ناشی می شود. بسته به نوع و علت تاکی کاردی، عوامل زیر ممکن است باعث آن شوند:

• واکنش به داروهای خاص
• مشکلات مادرزادی قلب
• مصرف بیش از حد الکل یا کافئین
• استفاده از کوکائین یا سایر مواد مخدر
• عدم تعادل الکترولیت
• کمبود ویتامین B1 به نام بری بری
• خون رسانی ضعیف و آسیب به بافت های قلب به دلیل بیماری قلبی، بیماری عروق کرونر، بیماری دریچه قلب، نارسایی قلبی، بیماری عضله قلب، تومورها یا عفونت ها
• فشار خون بالا
• سیگار کشیدن
• برخی از بیماری های ریوی، مشکلات تیروئید، کم خونی و سایر مشکلات سلامتی
• خستگی
• خونریزی شدید
• استرس جسمی و روانی، از جمله بیماری و اضطراب
• جراحی قلب در گذشته

با این حال، گاهی اوقات ممکن است  هیچ علت دقیقی برای آن مشخص نباشد.

انواع تاکی کاردی

انواع تاکی کاردی براساس محل شروع تپش، به سه دسته تقسیم می شود که هر کدام از آنها بازهم انواع مختلفی دارند. انواع تاکی کاردی عبارت است از:

تاکی کاردی سینوسی

تاکی کاردی سینوسی، افزایش طبیعی ضربان قلب به دلیل ورزش است. در این شرایط، ضربان‌ساز طبیعی قلب یا گره سینوسی SA، سیگنال‌های الکتریکی را سریع‌تر از حد معمول ارسال می‌کند. این شرایط طبیعی است و جای نگرانی ندارد اما، زمانی که فرد در حالت استراحت دچار ضربان قلب شود، نگران کننده است. برخی از عوامل شایع تاکی کاردی سینوسی عبارت است از:

• اضطراب
• ترس
• ناراحتی عاطفی شدید
• تمرین های ورزشی دشوار
• تب
• برخی داروها و داروهای غیرقانونی
• درد

برخی دیگر از شرایط کمتر شایع عبارتند از:

• کم خونی
• عفونت
• افزایش فعالیت تیروئید
• آسیب عضله قلب در اثر حمله قلبی یا نارسایی قلبی
• خونریزی شدید
• فشار خون بسیار پایین
• بیماری ریه

برای درمان تاکی کاردی سینوسی، پزشک باید علت آن را پیدا کرده و درمان کند. زیرا، اگر ضربان قلب سریع فرد، نشانه یک مشکل جدی تر یا طولانی مدت باشد، کاهش سرعت آن می تواند آسیب بیشتری به همراه داشته باشد.

تاکی کاردی بطنی (VT)

تاکی کاردی بطنی (VT)، ضربان سریع قلب است که از حفره‌های پایینی قلب (بطن‌ها) شروع می‌شود. در این نوع تاکی کاردی، سیگنال های الکتریکی در حفره های پایینی قلب، به طور غیر طبیعی و سریع ارسال می شوند. این اختلال منجر به ضربان قلب سریعتر از حد طبیعی شده و باعث می شود که حفره های قلب در بین انقباضات به طور کامل پر نشوند و عمل خونرسانی به باقی قسمت های بدن با خطر جدی مواجه شود.

ممکن است برخی از VTها، به راحتی قابل تحمل باشند و برخی دیگر، زندگی بیمار را تهدید کنند. شدت VT تا حد زیادی

به ابتلای بیمار به سایر مشکلات قلبی و نوع VT بستگی دارد.

انواع تاکی کاردی بطنی عبارت است از:

• V-Tach پایدار: تاکی کاردی که بیش از 30 ثانیه طول بکشد.
• V-Tach غیر پایدار: ضربان قلب سریعی که کمتر از 30 ثانیه طول بکشد. این نوع تاکی کاردی بطنی، کمتر از نوع تاکی کاردی پایدار، بر توانایی پمپاژ قلب تاثیر می گذارد. همچنین، علائم آن محدودتر بوده و تاثیر کمتری بر عملکرد قلب می گذارند.
• V-Tach ایدیوپاتیک: علت مشخصی ندارد.
• تاکی کاردی بطنی چند شکلی کاتکول آمینرژیک (CPVT): یک بیماری ژنتیکی ارثی که باعث افزایش سرعت بطنی می شود.

تاکی کاردی فوق بطنی SVT

تاکی کاردی دهلیزی یا فوق بطنی (SVT) ضربان قلب سریعی است که از حفره های فوقانی قلب شروع می شود.  SVT تاکی کاردی فوق بطنی حمله ای نیز نامیده می شود. در این نوع تاکی کاردی، ضربان قلب حدود 150 تا 220 بار دقیقه می تپد که این می تواند در هر دوره تندتر یا کندتر شود. این نوع ضربان قلب انواع مختلفی دارد که سه مورد از مهمترین آنها عبارت است از:

• تاکی کاردی ورود مجدد گره دهلیزی بطنی (AVNRT): رایجترین نوع تاکی کاردی فوق بطنی است که در آن، سلول‌های نزدیک گره AV،  تکانه‌های الکتریکی را به درستی از قلب ارسال نمی‌کنند. در این نوع، سلول‌ها به‌جای اینکه تکانه ها را به سادگی در کنار یکدیگر قرار دهند، یک سیگنال دایره‌ای در اطراف گره ایجاد می‌کنند و موجب می شود که سیگنال های تحریک کننده قلب برای تپش، به صورت یک دایره کوچک حرکت کند. این، همان مشکلی است که باعث ضربات اضافی می‌شود.
• تاکی کاردی رفت و برگشتی دهلیزی - بطنی (AVRT): دومین نوع شایع تاکی کاردی فوق بطنی است که بیشتر در افراد جوان تشخیص داده می شود. زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های قلب، در حال ارسال تکانه‌های الکتریکی، در یک دایره اضافی حرکت کنند. درحالت طبیعی، هر سیگنالی که گره سینوسی SA  ارسال می‌کند، پس از عبور از تمام حفره ها، متوقف شده و باعث ایجاد یک ضربان قلب می‌شود. این گره باید یک پالس الکتریکی جدید را شروع کند تا ضربان قلب بعدی ادامه یابد. اما در این نوع تاکی کاردی، سیگنال پس از عبور از بطن‌ها، به جای حرکت در طول آن، به گره بطنی AV بازمی‌گردد. این همان چیزی است که در نهایت باعث ضربان قلب اضافی می‌شود
• تاکی کاردی دهلیزی (AT): به طور معمول، گره SA، تنها جایی است که یک تکانه الکتریکی جدید برای ایجاد ضربان قلب ایجاد می‌کند. در تاکی کاردی دهلیزی (AT)، جرقه‌های الکتریکی توسط یک ناحیه اضافی در دهلیز ایجاد می شود. این نوع SVT بیشتر در افرادی که بیماری قلبی دارند تشخیص داده می شود. تاکی کاردی دهلیزی گره AV را درگیر نمی کند.
• تاکی کاردی دهلیزی چند کانونی (MAT): اگر بیش از یک ناحیه، تکانه های الکتریکی را ارسال می کند، به آن "تاکی کاردی دهلیزی چند کانونی" می‌گویند. این نوع تاکی کاردی فقط در افرادی که یک بیماری عمده قلبی و ریوی دارند، تشخیص داده می‌شود و پس از درمان مشکل زمینه‌ای از بین می‌رود.
• فیبریلاسیون دهلیزی: در فیبریلاسیون، دهلیزها سیگنال‌های الکتریکی سریع و تصادفی زیادی را ارسال می‌کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد حفره های دهلیزی، به جای پمپاژ به طور هماهنگ، دائماً می لرزند که درنتیجه منجر به ضربان قلب بالای 100 ضربه در دقیقه می‌شود.
• فلوتر دهلیزی: دراین مشکل، حفره های قلب به دلیل انقباضات پی در پی، نمی توانند پر از خون شوند و دهلیزها هم زمان کافی برای تخلیه خون خود به بطن ها را ندارند. این نوع تاکی کاردی باعث می شود که قلب، خونی کمتر از میزان طبیعی را به بدن پمپاژ کند.

برخی دیگر از انواع تاکی کاردی فوق بطنی عبارت است از:

• تاکی کاردی سینوسی
• تاکی کاردی نودال سینوسی (SNRT)
• تاکی کاردی سینوسی نامناسب (IST)
• تاکی کاردی نابجای جانکشنال (JET)
• تاکی کاردی پیوندی غیرپاروکسیمال (NPJT)

برای اطلاع بیشتر درمورد انواع تاکی کاردی فوق بطنی، به مطلب موجود در داروبین، مراجعه نمایید.

علائم تاکی کاردی

وقتی قلب خیلی سریع می‌زند، ممکن است خون کافی را به بقیه بدن پمپاژ نکند و اندام ها و بافت ها، اکسیژن کافی دریافت نکنند. به طور کلی، بسته به انواع تاکی کاردی و علت آن، ممکن است علائم آن متفاوت باشد. با اینحال، برخی از علائم رایج تاکی کاردی عبارت است از:

• نبض سریع
• درد قفسه سینه
• گیجی
• سرگیجه
• فشار خون پایین
• سبکی سر
• تپش قلب
• تنگی نفس
• ضعف ناگهانی
• غش یا از دست دادن هوشیاری
• ایست قلبی در برخی موارد

با این وجود، برخی از افراد مبتلا به تاکی کاردی، هیچ علامتی ندارند و فقط در زمان معاینه یا ازمایش به دلیل دیگری، متوجه آن می شوند.

عوارض انواع تاکی کاردی

عوارض تاکی کاردی به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع تاکی کاردی
• میزان تپش قلب
• مدت زمان ضربان قلب سریع
• ابتلا به بیماری های قلبی دیگر

برخی از افراد مبتلا به تاکی کاردی، در معرض خطر افزایش لخته خون هستند که می تواند باعث سکته مغزی حمله قلبی شود. احتمال بروز این خطر درصورت ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی بیشتر است.

سایر عوارض احتمالی تاکی کاردی عبارتند از:

• غش یا بیهوشی مکرر
• ناتوانی قلب در پمپاژ خون کافی (نارسایی قلبی)
• مرگ ناگهانی: معمولاً، درصورت ابتلا به تاکی کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی اتفاق می افتد.

نحوه تشخیص تاکی کاردی

اگر فردی مشکوک به ریتم ناکنظم قلب باشد و برای آن به پزشک مراجعه کند، پزشک برای تشخیص تاکی کاردی، ابتدا علائم او را می پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. سپس برای تشخیص دقیق تر، انجام تست ها و آزمایشات زیر را توصیه خواهد کرد:

• الکتروکاردیوگرام (EKG): الکترودهای متصل به پوست می توانند تکانه های الکتریکی را که قلب تولید می کند اندازه گیری کنند.
• اکوکاردیوگرام: این یک نوع سونوگرافی است که تصویر متحرکی از قلب تولید می کند.
• دستگاه های پوشیدنی: فرد می تواند مانیتور هولتر یا ضبط کننده رویداد را حمل کند. این دستگاه ها می توانند ریتم قلب یا تکانه های الکتریکی را برای روزها یا هفته ها کنترل کنند.
• آزمایشات خون: این آزمایشات کمک می کنند تا تعیین شود که آیا تیروئید یا سایر مشکلات منجر به تاکی کاردی شده اند یا خیر.
• تست ورزش درجه بندی شده: این تست می تواند به شناسایی تاثیر ورزش بر قلب و ریتم قلب کمک کند.
• ضبط حلقه قابل کاشت: ضبط حلقه وسیله ای است که پزشک می تواند آن را زیر پوست قرار دهد. آنها می توانند این کار را در مطب انجام دهند. این وسیله، فعالیت قلب را به طور مداوم ثبت می کند و می تواند چندین سال در بدن بماند. می تواند به تشخیص یا نظارت بر آریتمی های قلبی که به طور متناوب رخ می دهند، کمک کند.
• مطالعه الکتروفیزیولوژی: این‌ها آزمایش‌های تهاجمی هستند که به پزشکان کمک می‌کنند تا بفهمند که چرا آریتمی رخ می‌دهد و از کجا منشأ می‌گیرد.

روش های درمان تاکی کاردی

درمان انواع تاکی کاردی باهم متفاوت هستند اما در حالت کلی، هدف از درمان تاکی کاردی، کاهش ضربان قلب سریع در هنگام بروز آن و جلوگیری از بروز حملات بعدی است. درصورتیکه وضعیت پزشکی دیگری باعث تاکی کاردی شود، درمان مشکل زمینه ای، ممکن است باعث کاهش یا جلوگیری از حمله های ضربان قلب سریع شود

کاهش ضربان قلب سریع

ضربان قلب سریع ممکن است خود به خود اصلاح شود. اما، گاهی اوقات برای کاهش ضربان قلب به دارو یا سایر درمان‌های پزشکی نیاز است. راه های کاهش ضربان قلب سریع عبارتند از:

• مانورهای واگال: مانورهای واگال شامل سرفه کردن، پایین امدن، مانند حالت عمل دفع و قرار دادن کیسه یخ روی صورت است. پزشک ممکن است از شما بخواهد که در طول یک دوره تاکی کاردی، این اقدامات خاص را انجام دهید. این اعمال بر عصب واگ تأثیر می گذارد و به کنترل ضربان قلب کمک می کند.
• داروها: اگر مانورهای واگال موجب توقف تپش قلب نشود، ممکن است برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب، نیاز به دارو باشد.
• کاردیوورژن: این روش پزشکی معمولاً با ارسال شوک الکتریکی به قلب از طریق حسگرهایی (الکترودهایی) که روی قفسه سینه قرار می گیرد، انجام می شود. در این نوع، شوک بر سیگنال های الکتریکی قلب تأثیر می گذارد و ضربان قلب را به حالت عادی باز می گرداند. کاردیوورژن معمولاً در مواقعی که به مراقبت های اورژانسی نیاز است یا زمانی که مانورهای واگال و داروها جواب نمی دهند، استفاده می شود. انجام کاردیوورژن با داروها نیز امکان پذیر است.

جلوگیری از بروز حملات بعدی

از دیگر اقدامات موثر برای درمان تاکی کاردی، جلوگیری از بروز تپش قلب در دفعات بعد است. در این راستا ممکن است پزشک از دارو، جراحی یا دستگاه های قابل کاشت استفاده کند. ازجمله روش های درمانی و پیشگیری از تاکی کاردی عبارت است از:

• داروها: معمولاً برای اکثر افراد مبتلا به تاکی کاردی، داروهای ضد آریتمی را به صورت خوراکی یا داخل وریدی برای کنترل ضربان قلب و بازگرداندن ریتم طبیعی قلب، تجویز می کنند. برخی از این داروها: آدنوزین، دیلتیازم، متروپول، آمیودارون، سوتالول، مکزیلتین
• ابلیشن کاتتر: در این روش، یک متخصص یک یا چند لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را از طریق شریان، معمولاً در کشاله ران، عبور می دهد و آنها را به سمت قلب هدایت می کند. حسگرها (الکترودها) روی نوک کاتتر از گرما یا انرژی سرد برای ایجاد زخم های کوچک در قلب استفاده می کنند تا سیگنال های الکتریکی نامنظم را مسدود کرده و ریتم قلب را بازیابی کنند. این روش، اغلب زمانی انجام می شود که یک مسیر سیگنالینگ اضافی مسئول افزایش ضربان قلب باشد. ابلیشن کاتتر برای دسترسی به قلب نیازی به جراحی ندارد، اما ممکن است همزمان با سایر جراحی های قلب انجام شود.
• ضربان ساز: ضربان ساز یا پیس میکر دستگاه کوچکی است که با جراحی در زیر پوست در ناحیه قفسه سینه کاشته می شود. هنگامی که دستگاه، ضربان قلب نامنظم را حس می کند، یک پالس الکتریکی می فرستد که به قلب کمک می کند تا ریتم صحیح خود را از سر بگیرد.
• دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD): اگر در معرض خطر بالای ابتلا به تاکی کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی باشید، ممکن است پزشک این دستگاه را برایتان توصیه کند.ICD واحدی است که با باتری کار می کند و در زیر پوست، نزدیک استخوان ترقوه کاشته می شود - شبیه به یک ضربان ساز. ICD به طور مداوم بر ریتم قلب نظارت می کند. اگر دستگاه، ضربان قلب نامنظم را تشخیص دهد، شوک هایی با انرژی کم یا زیاد برای تنظیم مجدد ریتم قلب ارسال می کند.
• رویه ماز: در این روش، جراح برش‌های کوچکی را در نیمه بالایی قلب (دهلیز) ایجاد می‌کند تا یک الگو (یا ماز) از بافت اسکار ایجاد کند. سیگنال های قلب نمی توانند از بافت اسکار عبور کنند. بنابراین ماز می تواند سیگنال های الکتریکی سرگردان قلب را که باعث برخی از انواع تاکی کاردی می شود، مسدود کند.
• عمل جراحی: گاهی اوقات ممکن است برای از بین بردن یک مسیر الکتریکی اضافی که باعث تاکی کاردی می شود، جراحی قلب باز لازم باشد. جراحی معمولاً تنها زمانی انجام می‌شود که دیگر گزینه‌های درمانی مؤثر نباشند یا زمانی که برای درمان اختلال قلبی دیگری نیاز به جراحی باشد.

عوامل هشدار دهنده تاکی کاردی

عوامل زیر می توانند خطر ابتلا به انواع تاکی کاردی را افزایش دهند:

• سن، زیرا برخی از انواع تاکی کاردی، بر گروه های سنی خاصی تاثیر می گذارد
• عوامل ژنتیکی
• سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری قلبی
• اضطراب
• مصرف زیاد کافئین و الکل
• فشار خون بالا
• دیابت
• استرس روانی
• سیگار کشیدن
• استفاده از مواد مخدر
• بیماری تیرویید

روش های پیشگیری از تاکی کاردی

شما می توانید با انجام روش های زیر، خطر تاکی کاردی را کاهش دهید:

• فشار خون و کلسترول بالا خود را مدیریت کنید.
• سیگار کشیدن یا استفاده از محصولات تنباکو را متوقف کنید.
• به وزن متناسب خود برسید.
• یک رژیم غذایی مغذی داشته باشید.
• از مصرف الکل و کافئین خودداری کنید.
• استرس خود را مدیریت کنید.

آیا تاکی کاردی همان آریتمی است؟

بله، تاکی کاردی نوعی آریتمی است که در آن، ضربان قلب بسیار سریعتر از حد طبیعی است. برادی کاردی نوع دیگری از آریتمی است که در آن ضربان قلب به اندازه کافی سریع نیست. برخی از انواع تاکی کاردی ها، به خصوص فیبریلاسیون بطنی خطرناک بوده و برخی دیگر خفیف هستند. برخی از تاکی کاردی ها مانند تاکی کاردی سینوسی که دراثر ترس، اضطراب یا سایر عوامل احساساتی ایجاد می شوند، با پایان عوامل آن ازبین می روند. اما، بسیاری از انواع دیگر تاکی کاردی، به دارو یا حتی روشی برای جلوگیری از عود علائم نیاز دارند.

سخن پایانی از تاکی کاردی

همانطور که گفته شد، تاکی کاردی، نوعی آریتمی است که در آن ضربان قلب به دلایل مختلف، بیش از حد طبیعی می تپد. تاکی کاردی انواع مختلفی داشته و شدت آن از خفیف تا شدید، متفاوت است. برخی از انواع تاکی کاردی ها طبیعی بوده و به مرور از بین می روند، درحالی که برخی دیگر، برای درمان نیاز به مصرف دارو، کاشت دستگاه یا عمل جراحی دارند. همچنین، علائم تاکی کاردی بسته به نوع آن می تواند شدید یا خفیف باشد. داروبین توصیه می کند برای آرامش خاطر خودتان، اگر برخی از علائم تاکی کاردی را در خود مشاهده کردید، به پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه کرده و تحت نظر ایشان قرار گیرید تا درصورت ابتلا، هرچه سریع تر اقدامات لازم برای درمان انجام شود. برای اطلاعات بیشتر درمورد سایر بیماری های قلبی، به درمان گیت قلب و عروق مراجعه نمایید.