اختلال وسواس اجباری (OCD) چیست؟

آنچه در این مطلب می خوانیم:

• انواع OCD و علائم آن
• نمونه هایی از وسواس و اجبار
• علل و پیش زمینه های ابتلا به OCD
• تشخیص  OCD
• درمان  OCD
• اختلالات  مشابه با  OCD

اختلال وسواس اجباری (OCD)نوعی مشکل مربوط به روان است که باعث می شود افکار یا احساسات ناخواسته به صورت مکرر در ذهن انسان جاری شود (وسوسه ها) یا باعث می شود که فرد تمایل زیادی برای انجام کاری بیش از حد معمول (اجبار)، داشته باشد. این حالات در بعضی از افراد به تنهایی و در برخی به صورت همزمان و در کنار هم نمایان می شود.

 شاید تصور کنید که عاداتی مانند جویدن ناخن یا داشتن افکار منفی OCD  است. اما اینطور نیست. افکار وسواسی ممکن است به این صورت باشد که شما برخی رنگ ها یا اعداد را خوب یا بد تلقی کنید. عادت اجباری نیز مانند این است که شما با دست زدن به چیزی که به نظرتان کثیف است، هفت بار دستتان را بشویید. اگرچه ممکن است، افراد دارای اختلال وسواس اجباری تمایلی به فکر کردن یا انجام دادن امور تکراری نداشته باشند، اما، احساس می کنند که توانایی کنترل عادات و وسواس های خود را ندارند.

البته، نمی توان گفت هرکسی که گاهی اوقات، به مسائل تکراری فکر می کند یا عادات تکراری دارد، دچار OCD   است. درحالت کلی، افکار و عادات افراد مبتلا به OCD   دارای ویژگی های زیر است:

• حداقل یک ساعت در روز زمان می برند

•  قابل کنترل نیستند
•  خوشایند نیستند
•  در کار، زندگی اجتماعی یا دیگر مسائل زندگی اختلال ایجاد می­کنند

انواع OCD و علائم آن

اختلال وسواس اجباری دارای انواع مختلفی است اما، اکثر افرادی که به این اختلال دچار می شوند، در یکی از چهار دسته زیر قرار می گیرند:

• چک کردن مداوم: مثلاَ چک کردن قفل درها، سیستم های زنگ هشدار، خاموش بودن اجاق گاز یا کلید لامپ­ها یا فکر کردن مکرر به وضعیت جسمانی مثلاً بارداری یا بیمار بودن

• کثیفی: ترس از چیزهایی که ممکن است کثیف باشد یا اجبار برای تمیز کردن آن­ها، یا احساس می کنید که خودتان خیلی کثیف هستید.
• تقارن و مرتب سازی: نیاز دارید که همه­چیز طبق یک الگوی خاص مرتب شوند.
• درگیری ذهنی و داشتن افکار مزاحم، وسواس با خط فکری خاص. برخی از این افکار ممکن است خشونت آمیز یا آزاردهنده باشند.

نمونه هایی از وسواس و اجبار

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال وسواس جبری، می دانند که افکار و عادات آن ها غیر منطقی است، اما نمی توانند از فکر کردن یا انجام آن دست بکشند. این افراد اگر بتوانند عادات و افکار خود را کنترل کنند، آنقدر احساس بدی پیدا می کنند که مجبور به ادامه دوباره آنها می شوند.

برخی افکار وسواسی عبارتند از:

• نگرانی در مورد آسیب دیدن خود و دیگران
• پلک زدن و نفس کشیدن آگاهانه
• سوء ظن به شریک عاطفی، بدون هیچ دلیل
   

برخی از عادت های اجباری می تواند شامل موارد زیر باشد:

• انجام کارها طبق ترتیب خاص یا تعداد دفعات خاص
• نیاز به شمارش چیزها، مانند شمارش قدم­ها
• ترس از دست زدن به دستگیره­ها، استفاده از توالت های عمومی یا دست دادن با افراد

علل و پیش زمینه­های ابتلا به OCD

پزشکان از علت ابتلا به اختلال وسواس اجباری مطمئن نیستند، اما تقریبا می دانند که استرس می تواند علائم OCD را تشدید کند. میزان شیوع این بیماری در میان زنان، کمی بیشتر از مردان است و علائم آن اغلب در نوجوانان یا جوانان ظاهر می شود.

برخی از علت های ابتلا به OCD عبارتند از:

• داشتن پدر و مادر، خواهر و برادر یا کودک مبتلا به  OCD
• وجود تفاوت های فیزیکی در بخش های خاصی از مغز
• داشتن افسردگی، اضطراب یا تیک
• سابقه­ی ضربه­ی روحی
• تجربه­ مورد سوء استفاده فیزیکی یا جنسی قرار گرفتن در کودکی

گاهی ممکن است یک کودک پس از ابتلا به عفونت استرپتوکوک، دچار اختلال وسواس اجباری شود. این حالت، عنوان اختلال  عصبی خودایمنی در کودکان مرتبط با عفونت های استرپتوکوک یا پانداها شناخته می شود. 

تشخیص  OCD

برای تشخیص اختلال وسواس اجباری، پزشک ممکن است یک تست فیزیکی و آزمایش خون از بیمار بگیرد تا مطمئن شود که شرایط ایجاد شده به علت ابتلا به بیماری خاصی نیست. علاوه براین، درمورد احساسات، افکار و عاداتتان نیز صحبت خواهند کرد.

درمان  OCD

هیچ درمانی برای OCD وجود ندارد. اما، ممکن است بتوانید با کمک داروها، روان درمانی یا ترکیبی از هر دو روش، افکار و احساسات خود را کنترل کنید.

برخی از روش های درمان وسواس اجباری عبارت است از:

• روان درمانی: درمان رفتاری-شناختی می تواند به تغییر الگوهای تفکر شما کمک کند. یکی از روش های درمان رفتاری، قرار گرفتن در معرض عامل محرک و پیشگیری از عکس­العمل است. در این روش، پزشک بیمار را در موقعیتی طراحی شده قرار می دهد تا دچار اضطراب یا عادات اجباری شود. بیماران از این طریق می آموزند که افکار یا اقدامات OCD خود را کنترل کنند.

• ریلکس کردن: انجام کارهای ساده مانند مدیتیشن، یوگا و ماساژ می توانند به کاهش علائم استرس­زای OCD کمک کنند.
• دارو درمانی: داروهای روانپزشکی به نام مهارکننده های بازجذب سروتونین انتخابی، کمک می کنند تا بسیاری از افراد وسواس ها و اجبارهای خود را کنترل کنند. ممکن است 2 تا 4 ماه طول بکشد تا این داروها اثرگذار شوند. این داروها شامل (سیتالوپرام، اس سیتالوپرام، فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین و سرترالین) است. اگر با مصرف این داروها بازهم علائم OCD وجود داشته باشد، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی مانند آریپیپرازولیا ریسپریدون را برای شما تجویز کند. (تمامی داروهای نام برده شده جزو داروهای مربوط به اعصاب و روان هستند و فقط با تجویز پزشک، قابل مصرف می باشند. لذا، از مصرف خودسرانه این داروها اکیدا خودداری کنید)
• تحریک عصبی: در موارد نادر، زمانی که درمان و دارو به اندازه کافی مؤثر نباشد، پزشک ممکن است تصمیم به استفاده از دستگاه هایی کند که فعالیت های الکتریکی را در یک منطقه خاص از مغز تغییر می دهند. یکی از این دستگاه ها، تحریک مغناطیسی سطحی است که از سوی سازمان غذا و دارو برای درمان OCD تایید شده است. در این نوع درمان، از میدان های مغناطیسی برای تحریک سلول های عصبی استفاده می شود. یک روش پیچیده تر، تحریک مغز عمقی است که در آن از الکترود هایی که در سر شما کار گذاشته می شوند، استفاده می شود.

TMS(تحریک مغناطیسی سطحی): دستگاه TMS یک دستگاه غیر تهاجمی است که در بالای سر، برای ایجاد میدان مغناطیسی قرار داده می شود و بخش خاصی از مغز را  برای کاهش علائم OCD را هدف قرار می دهد.

اختلالات  مشابه با  OCD

برخی از شرایط روانی هستند که شبیه به OCD هستند و شامل وسواس هایی ازجمله موارد زیر می شوند:

• اختلال خودزشت­انگاری (اختلال دیسمورفیک بدن)
• جمع آوری، دسته­ بندی یا به ترتیب چیدن چیزها (اختلال ذخیره سازی)
•  کندن یا خوردن موهای خود (تریکوتیلومانیا)
•  اختلال کندن پوست (دراماتولومانیا)
•  اختلال خودبیمارانگاری (هیپوکندریا)
• احساس تان نسبت به بوی بدن خود (سندرم مرجع بویایی)