قرص متوکلوپرامید

متوکلوپرامید برای چیست؟

داروی متوکلوپرامید از دسته داروهای ضدگیرنده دوپامین است که برای درمان اختلالات گوارشی ازجمله تهوع و استفراغ، گاستروپارزی و حرکات روده آهسته استفاده می شود. در این مطلب به بررسی موارد مصرف داروی متوکلوپرامید پرداخته و نکات مهمی را درمورد عوارض، تداخلات و نحوه مصرف آن بیان می کنیم.

اشکال دارویی و اسامی تجاری متوکلوپرامید

داروی متوکلوپرامید را در اشکال مختلفی مانند سافت ژل، قرص، قطره خوراکی و آمپول در دوزهای زیر موجود است:

• کپسول نرم متوکلوپرامید 10 میلی گرم
• قرص متوکلوپرامید 10 میلی گرم
• آمپول متوکلوپرامید 10 میلی گرم
• قطره خوراکی متوکلوپرامید 4 میلی گرم

برخی از اسامی تجاری متوکلوپرامید عبارتند از:

• آمپول متوپامید
• آمپول دمتیک
• کپسول نرم ژلوپرامید
• آمپول پلادیک
• قطره پلازیلین
• قطره پلامیدگات

قرص متوکلوپرامید ۱۰ برای چیست؟

قرص متوکلوپرامید 10 از جمله داروهای پر کاربرد و شناخته شده در زمینه درمان و پیشگیری از تهوع و استفراغ می باشد  از این دارو برای درمان موارد و مشکلات دیگری مانند :

•  تهوع  ناشی از میگرن
•  تهوع و استفراغ ناشی از عمل جراحی یا شیمی درمانی
•  برگشت محتويات معده به مري
• آهسته بودن تخليه معده
• جلوگيري از پنوموني ناشي از آسپيراسيون
• سردرد عروقي
• سكسكه مقاوم
• فلج معده ديابتيك

 نیز استفاده می شود . همچنین، متوکلوپرامید برای درمان بعضی بیماریهای معده و روده کاربرد دارد به عنوان مثال برای درمان سوزش های سر معده مداوم، در صورتی که داروی هایی که عموما برای این مشکل کاربرد دارند،عملکرد مناسبی نداشته باشند، می توان از متوکلوپرامید به عنوان درمانی کوتاه مدت (بین 4 تا 12 هفته)  استفاده نمود. در سوزش های سر معده که در طول روز یا بعد از خوردن غذا ممکن است رخ دهد، استفاده از قرص یا قطره متوکلوپرامید راه درمانی مفیدی است .  متوکلوپرامید، با کاهش اسید معده موجب بهبود سوزش سر معده می شود. همچنین از داروی متوکلوپرامید  برای  بیماران دیابتی که دارای مشکل تخلیه ضعیف معده  یا گاستروپازیس هستند نیز استفاده می شود و می تواند  علائمی مثل تهوع و استفراغ و پری معده و شکم را کاهش دهد .

آمپول متوکلوپرامید از طریق  مسدود کردن یک ماده طبیعی به نام دوپامین، موجب تخلیه معده و سرعت بخشیدن به حرکات روده فوقانی می شود. استفاده از این دارو به علت افزایش خطر  عوارض جانبی جدی مثل اسپاسم عضلانی و حرکات کنترل نشده عضلانی، برای کودکان  توصیه نمی شود.

متوکلوپرامید برای اسهال

در پاسخ به سوال آیا قرص متوکلوپرامید برای اسهال خوب است؟ باید بگوییم که خیر. این دارو بر گیرنده های دستگاه گوارش تاثیر گذاشته و باعث تحریک حرکات روده و افزایش بیرون روی می شود. درنتیجه، مصرف متوکلوپرامید برای اسهال شدیدا مضر است و باعث بیشتر شدن مشکل می شود.

متوکلوپرامید برای کودکان

متوکلوپرامید به دلیل افزایش خطر حرکات غیر قابل کنترل گوارشی نباید در کودکان زیر یک سال استفاده شود. در بقیه موارد نیز باید از این دارو مطابق دستور پزشک استفاده کرد .

 نحوه مصرف متوکلوپرامید 

 معمولا پزشکان، قرص متوکلوپرامید را حداکثر تا چهار مرتبه در روز یا هر 8 ساعت یکبار، 30 دقیقه  قبل از غذا و خواب تجویز می کنند. درصورتیکه پزشک قطره خوراکی متوکلوپرامید را برای شما تجویز کرد، بهتر است برای استفاده از آن، از یک وسیله اندازه گیری استفاده کنید تا اشتباهی در میزان دوز مصرفی ایجاد نشود. با استفاده از قاشق معمولی ممکن است میزان دوز این دارو اشتباه شود. پیش از شروع مصرف داروی متوکلوپرامید باید راهنمای همراه دارو را با دقت مطالعه کنید.

توجه داشته باشید که قرص ضد تهوع متوکلوپرامید، باید به صورت کامل، همراه با آب بلعیده شود. بنابراین از خرد کردن یا جویدن آن خودداری نمایید.

میزان دوز مصرفی دارو با توجه به سابقه پزشکی فرد و نوع پاسخ او به درمان و همچنین دیگر داروهای مصرفی، توسط پزشک مشخص می شود. در زمان تجویز متوکلوپرامید برای حالت تهوع، باید نام تمامی داروهای مصرفی بیمار که شامل داروهای با نسخه، بدون نسخه و حتی محصولات گیاهی و مکمل ها نیز به پزشک اطلاع داده شود. 

نحوه مصرف قطره متوکلوپرامید

قطره متوکلوپرامید بیشتر برای کودکان تجویز می شود. مراقب باشید که دوز تجویز شده را به میزان دقیق به کودک بدهید. زیرا، مصرف قطره متوکلوپرامید در کودکان احتمال بروز عوارض جانبی را بیشتر می کند. برای دریافت دوز دقیق از این دارو، آن را با استفاده از یک قطره چکان اندازه گیری کنید.

بهترین زمان مصرف متوکلوپرامید 

بهترین زمان مصرف متوکلوپرامید، حدود نیم ساعت قبل از غذا یا قبل از خواب می باشد. معمولا پزشکان این دارو را 4 بار در روز، هر 8 ساعت یکبار تجویز می کنند. برای دریافت بیشترین اثرگذاری، این دارو را روزانه در ساعت مشخص مصرف کنید.

موارد احتیاطی در مصرف داروی متوکلوپرامید

پیش از مصرف داروی متوکلوپرامید در صورتی که به داروهای دیگری مانند: آنتی بیوتیک هایی از قبیل سیپروفلوکساسین، لووفلوكساسين، افلوكساسين، داروهاي آرام بخش و داروهاي تضعيف كننده اعصاب، حساسیت دارید یا هرنوع آلرژی دیگری دارید، به پزشک اطلاع دهید. زیرا، مواد غیر فعال این دارو ممکن است باعث ایجاد واکنش های آلرژیک یا دیگر مشکلات برای شما گردد. 

همچنین،پیش از مصرف داروی متوکلوپرامید، سابقه پزشکی خود را در بخصوص در موارد زیر به پزشک اطلاع دهید:

• اختلالات حرکتی، عضلانی (مانند دیسکینزی تاخیری، دیستونی) ناشی از مصرف دارو
• خونریزی یا انسداد و سوراخ در روده و معده
•  سرطان سینه
•  فشار خون بالا
•  مشکلات کلیوی
•  نارسایی قلبی
•  مشکلات روحی روانی مانند افسردگی و افکار خودکشی
•  بیماری پارکینسون
•  مشکلات کبدی مانند سیروز و پورفیری
• فئوکروموسیتوم
• تشنج
• نوعی خاص از  مشکل آنزیمی خون (کمبود آنزیم کاهنده NADH-cytochrome b5 )

هشدار: 

• مصرف متوکلوپرامید  ممکن است باعث یک اختلال حرکتی جدی به نام دیسکینزی تاخیری شود که در برخی موارد ماندگار می شود. استفاده طولانی مدت از این دارو و مصرف بیش از اندازه آن، می تواند خطر ابتلا به دیسکیزینی تأخیری را افزایش دهد. همچنین، احتمال بروز این عارضه در افراد مسن به ویژه زنان و مبتلایان به دیابت بیشتر از دیگران می باشد. از این روی، توجه داشته باشید که مصرف متوکلوپرامید نباید بیشتر از ۱۲هفته طول بکشد. 
• در صورت ابتلا به دیسکینزی تاخیری، هیچ راه درمانی برای آن وجود ندارد. تنها در برخی مواقع با قطع  مصرف متوکلوپرامید ممکن است علائم این عارضه کاهش پیدا کرده یا متوقف شود.
• درصورت ایجاد حرکات غیر معمول کنترل نشده، به خصوص در صورت، دهان، زبان، بازو یا پاها، باید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید . 
• برای پیشگیری از عوارض داروی متوکلوپرامید، آن را در دوزهای بالاتر یا بیش از زمانی که پزشک برای شما تجویز کرده است، استفاده نکنید.
• در صورتی که مشکل سوزش سر معده در بازه زمانی مشخص ( مثلا بعد از نهار یا شام ) رخ می دهد پزشک معمولا این دارو را فقط قبل از مصرف غذا تجویز می کند تا عوارض جانبی مصرف دارو کاهش یابد 
• روش مصرف داروی متوکلوپرامید برای درمان گاستروپارزی دیابتی به این صورت است که به مدت ۲ تا ۸ هفته مصرف شده تا روده عملکرد قبلی خود را بازیابد؛ ممکن است گاهی اوقات مشکل فرد مجدد عود نماید که در چنین مواقعی معمولا پزشک با شروع مجدد علائم مصرف دارو را تجویز می‌کند و با بهتر شدن شرایط فرد آن را متوقف می‌کند.
• به منظور اثر بخشی بهتر آمپول متوکلوپرامید باید به صورت منظم در نوبت های تجویز شده و قبل از غذا مصرف شود. در صورتی که مصرف متوکلوپرامید را به صورت ناگهانی متوقف کنید، ممکن است با نشانه های ترک، از قبیل سرگیجه، عصبی شدن یا سردرد مواجه شوید. در صورت نیاز به قطع مصرف دارو ، پزشک برای جلوگیری از این علائم، دوز شما را به آرامی کاهش دهد. علائم قطع ناگهانی متوکلوپرامید در بیمارانی که برای مدت طولانی در دوزهای بالا از آن استفاده کرده ‌اند نیز ممکن است ایجاد شود که در این صورت باید به پزشک  اطلاع دهید.
• در زمان مصرف داروی متوکلوپرامید در صورت عدم بهبودی یا وخیم تر شدن بیماری باید به پزشک خود اطلاع دهید.

آیا متوکلوپرامید خواب آور است؟

قرص و آمپول متوکلوپرامید (Metoclopramide) ممکن است موجب ایجاد سرگیجه، خواب ‌آلودگی یا تاری دید بیمار گردد و به همین جهت باید از رانندگی و کار با ماشین آلاتی که نیاز به سطح هوشیاری کامل دارند، خودداری نمود. همچنین مصرف موادی مثل الکل یا ماری جوانا( کانابیس) نیز می توانند همین اثرات را در فرد داشته باشند. به همین دلیل، از مصرف نوشیدنی های الکلی و مواد مخدر پرهیز نمایید.

این دارو ممکن است حاوی آسپارتام یا فنیل آلانین باشد. اگر فنیل کتونوری (PKU) یا هر بیماری دیگری دارید که نیاز به محدود کردن یا اجتناب از آسپارتام یا فنیل آلانین در رژیم غذایی دارید، از پزشک  خود در مورد استفاده  از این دارو سوال کنید.

پیش از انجام اعمال جراحی، لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود را مانند داروهای با نسخه و بدون نسخه و حتی محصولات گیاهی را به پزشک یا دندانپزشک نشان دهید.

بیماران دیابتی ممکن است با مصرف متوکلوپرامید در کنترل قند خون خود دچار مشکلاتی شوند و به همین دلیل باید به طور منظم و مطابق با تجویز پزشک، قند خون خود را بررسی نمایند و در صورتی که قند خون آنها بالا یا پایین رفت، بلافاصله باید به پزشک اطلاع دهند. در برخی مواقع ممکن است برنامه غذایی، نوع داروها یا برنامه ورزشی فرد بیمار مبتلا به دیابت در شرایطی که از متوکلوپرامید استفاده می نماید نیاز به تنظیم مجدد  توسط پزشک داشته باشد. 

 از دیگر موارد احتیاطی در مصرف داروی متوکلوپرامید، حساسیت بیشتر کودکان نسبت به عوارض جانبی  این دارو به خصوص اسپاسم عضلانی  و حرکات کنترل نشده  عضلانی می باشد. همچنین افراد مسن نیز به اثراتی از دارو مانند خواب‌آلودگی، دیسکینزی تاخیری و مشکلات عضلانی شبه پارکینسونی، حساسیت بیشتری دارند و ممکن است خواب آلودگی ناشی از مصرف متوکلوپرامید در آنها خطر سقوط آنها را افزایش دهد.

عوارض جانبی داروی متوکلوپرامید (Metoclopramide)

داروی متوکلوپرامید در شرایطی توسط پزشک برای فرد بیمار تجویز شده است که به رغم داشتن عوارض جانبی، دارای مزایای بسیار بیشتر برای او می باشد.  هرچند اغلب افرادی که داروی متوکلوپرامید را مصرف می نمایند ممکن است دچار عوارض جدی نشوند؛ اما در مواردی ممکن است عوارض زیر در اثر مصرف داروی متوکلوپرامید در فرد پدیدار شود:

•  خواب آلودگی
•  سرگیجه
•  خستگی
•  مشکل خواب
•  بی قراری
•  سرد
•  اسهال

 در صورتی که هر کدام از این عوارض ماندگار شد یا شدت بیشتری پیدا کرد بلافاصله باید پزشک یا داروساز را در جریان قرار دهید.

توجه داشته باشید که مصرف متوکلوپرامید برای اسهال تاثیری ندارد. این دارو نه تنها اسهال را درمان نمی کند، بلکه اسهال، یکی از عوارض جانبی آن است.

همچنین، مصرف داروی متوکلوپرامید ممکن است باعث افزایش فشار خون شود. به همین دلیل باید به صورت منظم فشار خون خود را بررسی کرده و در صورت بالا رفتن آن به پزشک خود اطلاع دهید.

موارد زیر، برخی از عوارض قرص متوکلوپرامید است که بسیار جدی بوده و درصورت مشاهده هرکدام باید به پزشک مراجعه کرد.

•  تغییرات روحی روانی مانند ( اضطراب، گیجی، افسردگی، افکار خودکشی)
•  کاهش توانایی جنسی
•  ناتوانی در ثابت ماندن و نیاز به سرعت گرفتن
•   اسپاسم عضلانی غیرقابل کنترل
•  حرکات ماهیچه ای مانند چرخش گردن قوس شدن پشت
•  علائم پارکینسون مثل لرزش حرکت کند یا دشوار و حالت چهره ماسک مانند
•  تولید غیر عادی شیر مادر
•  بزرگ شدن سینه ها
•  تورم دست یا پا ها
•  تغییر در قاعدگی زنان

 در صورت بروز هر کدام از عوارض آمپول متوکلوپرامید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین مصرف متوکلوپرامید ممکن است به ندرت باعث ایجاد یک بیماری بسیار جدی به نام سندروم بدخیم نورولپتیک (NMS)شود. در صورت داشتن علائمی از قبیل: تب، سفتی عضلات شدید، تعریق، ضربان قلب نامنظم و سریع،  باید بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید .

احتمال بروز واکنش آلرژیک بسیار جدی به داروی متوکلوپرامید(Metoclopramide)، بسیار اندک است؛ با این وجود در صورتی که هر کدام از علائم یک واکنش آلرژیک جدی را مشاهده کردید باید سریعاً  کمک های پزشکی استفاده نمایید. این نشانه ها و علائم عبارتند از:

•  بثورات پوستی
•  خارش و تورم به خصوص در صورت زبان و گلو
•  ایجاد سرگیجه شدید
•  بروز مشکلات تنفسی

 آنچه در مورد عوارض جانبی داروی متوکلوپرامید گفته شد، قطعاً دربرگیرنده تمامی خطرات و عوارض جانبی ناشی از این دارو نمی باشد. از این رو، در صورت بروز هر گونه نشانه غیر عادی پس از مصرف داروی متوکلوپرامید باید بلافاصله در مورد این عوارض با پزشک خود مشورت نمایید. 

 تاثیر متوکلوپرامید بر افسردگی

در برخی موارد  مصرف متوکلوپرامید می تواند باعث افسردگی شود . افسردگی، یکی از عوارض شدید داروی متوکلوپرامید است که درصورت مشاهده علائم آن باید فورا به پزشک مراجعه کرده و درمورد ادامه مصرف این دارو تصمیم گرفته شود. برخی از علائم افسردگی عبارت است از:

• عدم تمرکز
• گریه غیر قابل کنترل
• مشکل در تصمیم گیری
• اختلالات خواب
• سردرد
• مشکلات جنسی
• افکار و اقدام به خودکشی

درصورتیکه با مصرف قرص و آمپول متوکلروپرامید افکار خودکشی در ذهن شما شکل گیرد، به معنی آن است که افسردگی شما شدت یافته و به مراحل خطرناکی رسیده است. از این رو، برای جلوگیری از بروز این مشکلات، زمانی که یکی از علائم افسردگی را درخود احساس کردید، فورا به پزشک مراجعه کرده و درمان را آغاز کنید.

فراموشی و مصرف بیش از حد متوکلوپرامید

 در زمان فراموشی داروی متوکلوپرامید،  در صورتی که  نوبت مصرف دوز بعدی دارو رسیده است، از مصرف دوز قبلی صرف نظر کرده و دوز های بعد را به صورت منظم استفاده کنید . در چنین مواقعی از دو برابر کردن دوز مصرفی دارو برای جبران دوزهای فراموش شده پرهیز کنید همچنین اگر در صورت اوردوز یا مصرف بیش از حد متوکلوپرامید(Metoclopramide)،  علائم جدی مانند غش کردن یا مشکلات تنفسی در شخص پیدا شد، باید بلافاصله با اورژانس ۱۱۵ تماس گرفت و یا اینکه به نزدیکترین مراکز درمانی مراجعه نمود.

نکات مهم در مصرف متوکلوپرامید

• داروی متوکلوپرامید برای بیماری فعلی شما تجویز شده و از مصرف آن در موارد مشابه و یا توصیه به دیگران خودداری نمایید.
• در صورت استفاده طولانی مدت از متو کلوپرامید، برای بررسی عوارض جانبی آن ممکن است نیاز به انجام تست های آزمایشگاهی یا پزشکی مثل آندوسکوپی برای زخم، به صورت دوره ای وجود داشته باشد که برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید با پزشک خود صحبت نمایید. 
• در صورت داشتن سابقه آسم یا انواع آلرژی به دارو و غذا و غیره باید پزشک خود را از این موارد مطلع سازید.
• مصرف متوکلوپرامید برای بیماران مبتلا به صرع، خونریزی های گوارشی، انسداد مکانیکی، پرفوراسيون مجراي گوارش يا فئوكروموسيتوم،  ممنوع می باشد.
• آمپول داروی متوکلوپرامید باید به آرامی و در مدت زمان یک الی دو دقیقه تزریق شود.
• مصرف دارو برای مبتلایان به نارسایی شدید کلیه یا کبد باید به نصف کاهش پیدا کند. 

نحوه نگهداری از داروی متوکلوپرامید

داروی متوکلوپرامید باید در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگهداری شود و همچنین نوع مایع آن از یخ زدگی محفوظ نگه داشته شود . همچنین دارو را از دسترس اطفال و حیوانات خانگی نیز دور نگه دارید. ریختن دارو در فاضلاب ممنوع است، مگر اینکه منعی برای آن نباشد. داروهایی که تاریخ مصرف آنها گذشته و یا به آنها نیاز ندارید با مشاوره مراکز دفع زباله یا داروساز به صورت صحیح باید دور ریخته شوند.