موارد و نحوه مصرف داروی متوترکسات
داروی متوترکسات (Methotrexate) برای درمان برخی انواع سرطان یا کنترل پسوریازیس، آرتریت روماتوئید شدید یا آرتریت روماتوئید جوانان استفاده می‌شود. این دارو به دسته دارویی آنتی‌متابولیت‌ها تعلق دارد و ازطریق توقف یا کند کردن رشد سلول‌های سرطانی و تعدیل سیستم ایمنی عمل می‌کند. درمان زود هنگام آرتریت روماتوئید با استفاده از درمان‌های سنگین‌تر مانند متوترکسات به کاهش آسیب مفاصل و حفاظت از عملکرد صحیح مفاصل کمک می‌کند.
پیش از مصرف دارو و در هر بار خرید مجدد آن بروشور دارو را مطالعه کنید. اگر هر سوالی دارید از پزشک یا داروساز بپرسید.
این دارو به صورت تزریقی و بر اساس تجویز پزشک مصرف می‌شود. میزان مصرف، روش تزریق و تعداد دفعات مصرف متوترکسات به وضعیت بیماری و واکنش به درمان بستگی دارد. برای درمان آرتریت رماتوئید یا پسوریازیس، معمولا یک بار در هفته از این دارو استفاده می‌شود.
درصورتیکه برای برخی از بیماری‌ها (مانند آرتریت روماتوئید) می خواهید دارو را خودتان در منزل تزریق کنید، باید از قبل تمامی دستورالعمل‌های آماده‌سازی و مصرف را از متخصص بیاموزید. اگر هر سوالی دارید از متخصص سوال کنید.
پیش از مصرف متوترکسات (Methotrexate)، آن را از لحاظ وجود ذرات اضافی و تغییر رنگ بررسی کنید و در صورت وجود هریک از این موارد از مصرف آن خودداری کنید.
موارد احتیاطی در مصرف داروی متوترکسات
پیش از مصرف این دارو پزشک را در جریان تمامی حساسیت‌های خود قرار دهید. ممکن است برخی از مواد سازنده این دارو باعث بروز حساسیت یا سایر مشکلات شود. برای اطلاعات بیشتر با داروساز صحبت کنید.
پیش از مصرف داروی متوترکسات، سابقه پزشکی خود را به اطلاع پزشک برسانید. بخصوص در مورد:
-
بیماری کبدی
-
بیماری کلیوی
-
بیماری ریه (مانند فیبروز دستگاه تنفسی)
-
مصرف الکل
-
ضعف سیستم ایمنی
-
اختلالات گلبول‌های خونی یا مغز استخوان
-
بیماری‌های معده یا روده (مانند زخم گوارشی، کولیت اولسراتیو)
-
عفونت فعال (شامل آبله مرغان و یا تماس با عوامل این بیماری)
-
کمبود فولیک اسید
این دارو می‌تواند احتمال بروز عفونت را در شما افزایش دهد. به همین دلیل، از تماس با افراد مبتلا به عفونت‌های واگیردار (مانند آبله مرغان، سرخک، آنفولانزا) خودداری کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر و همچنین اگر در معرض بیماری‌های عفونی بوده‌اید، با پزشک مشورت کنید.
پیش از ایمن‌سازی یا واکسیناسیون، متخصص را در جریان مصرف این دارو قرار دهید. از تماس با افرادی که اخیرا واکسن زنده دریافت کرده‌اند (مانند واکسن استنشاقی آنفولانزا) خودداری کنید.
به منظور کاهش خطر بریدگی، کبودی یا آسیب، از وسایل تیز مانند تیغ و ناخنگیر با احتیاط استفاده کنید و از انجام فعالیت‌هایی مانند ورزش‌های تماسی که در ارتباط با دیگران و اشیاء است، خودداری کنید.
این دارو ممکن است باعث گیجی یا خواب‌آلودگی شود. الکل و ماریجوانا نیز این وضعیت را تشدید میکنند. از اینرو، از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کرده و تا هنگام اطمینان از هوشیاری کامل، از انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی، کار با ماشین‌آلات و فعالیت‌های مشابه که نیاز به هوشیاری و دید واضح دارند، بپرهیزید.
پیش از انجام عمل جراحی، پزشک یا دندانپزشک را در جریان تمامی داروهایی که مصرف می‌کنید (شامل داروهای نسخه‌ای، بدون نسخه و محصولات گیاهی) قرار دهید.
ممکن است که کودکان نسبت به عوارض جانبی این دارو بخصوص تشنج حساس‌تر باشند.
مصرف این دارو می‌تواند باعث افزایش حساسیت پوست به نور خورشید شود. برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از آفتاب سوختگی، کمتر در معرض نور خورشید قرار بگیرید. از سولاریم خودداری کنید. در فضای باز از عینک آفتابی لباس محافظ و کرم ضد آفتاب استفاده کنید. در صورت بروز آفتاب سوختگی، تاول یا قرمزی فورا به پزشک اطلاع دهید.
این دارو می‌تواند بر باروری مردان و زنان تاثیر بگذارد. برای اطلاعات بیشتر با پزشک صحبت کنید.
هشدار: مصرف داروی متوترکسات (Methotrexate) به ندرت همراه با عوارض حادی بوده و جان انسان را به خطر انداخته است. به همین دلیل، از این دارو تنها باید برای درمان سرطان یا بیماری‌های حاد ناشی از بیش‌فعالی سیستم ایمنی (مانند پسوریازیس، آرتریت روماتوئید) استفاده کرد
برخی از برندهای متوترکسات حاوی مواد نگهدارنده است که نباید از دوز بالای آن استفاده کرد یا آمپول و ویال آن را به داخل ستون فقرات تزریق کرد.
مشکلات مادرزادی و مرگ جنین ازجمله عوارض جدی گزارش شده در اثر مصرف متوترکسات است. زنان در طول مصرف این دارو باید از بارداری خودداری کنند و زنان باردار مبتلا به پسوریازیس یا آرتریت روماتوئید نباید برای درمان خود، از این دارو استفاده کنند.
در صورتی که دچار مشکلات کلیوی یا آب آوردن هستید (آب آوردن شکم، تراوش جنبی) هستید، نیاز است که به دقت تحت نظر پزشک باشید و ممکن است که پزشک میزان مصرف دارو را تغییر داده یا مصرف آن را متوقف کند.
مصرف داروی متوتروکسات (معمولا در دوزهای بالا) همراه با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDها مانند ایندومتاسین، کتوپروفن) به ندرت باعث مشکلات خون یا مغز استخوان شدید مانند تضعیف بدن در برابر عوامل عفونی و بیماری معده یا روده (مانند خونریزی) می‌شود که این مشکلات گاهی می توانند برای جان انسان خطر آفرین باشند. از اینرو، از مصرف NSAIDها همراه با دوزهای بالای متوترکسات خودداری کنید. همچنین آسپیرین را با احتیاط مصرف کنید. در صورت تجویز پزشک، می‌توان برای درمان بیماری‌هایی نظیر آرتریت روماتوئید از NSAIDها یا آسپیرین به همراه دوزهای پایین متوترکسات استفاده کرد. اگر پزشک توصیه کرده است که برای پیشگیری از حمله قلبی یا سکته میزان کم آسپیرین مصرف کنید (معمولا ۸۱ تا ۳۲۵ میلی‌گرم در روز) تا زمان تجویز جدید پزشک به مصرف آن ادامه دهید. برای اطلاعات بیشتر در مورد مصرف ایمن این داروها (مانند نظارت پزشکی، حفظ مصرف NSAIDها) با پزشک صحبت کنید.
در موارد نادر ممکن است که مصرف طولانی مدت این دارو موجب مشکلات کبدی شود. در مصرف طولانی مدت این دارو معمولا بیوپسی کبد توصیه می‌شود.
متوترکسات (Methotrexate) به ندرت موجب عوارض جانبی شدید و گاهی خطرآفرین برای جان انسان‌می‌شود. برخی از این عوارض عبارتند از:
-
مشکلات ریوی
-
عفونت ریه (سینه پهلو پنوموسیستیس جیرووسی)
-
واکنش‌های پوستی
-
اسهال
-
زخم دهانی (استوماتیت اولسراتیو)
در طول مصرف متوترکسات بسیار به ندرت ممکن است که توده (تومور یا رشد‌های غیر طبیعی) بروز کند. در این شرایط مصرف دارو باید متوقف شود و درصورت نیاز، مشکل ایجاد شده درمان شود. در صورت مشاهده توده یا رشد جدید فورا به پزشک اطلاع دهید.
گاهی اوقات، در نتیجه تخریب سریع بافت سرطانی توسط داروی متوترکسات ممکن است که عارضه جانبی مانند (سندروم تومور لیز) بروز کند. به منظور کاهش بروز این خطر، مقدار زیادی آب بنوشید مگر اینکه پزشک توصیه دیگری داشته باشد. همچنین ممکن است که پزشک یک داروی دیگر هم برایتان تجویز کند. در صورت مشاهده علائم زیر فورا به پزشک اطلاع بدهید:
-
ضربان قلب نامنظم
-
درد پایین کمر یا پلو
-
علائم مشکلات کلیوی (مانند ادرار خونی یا صورتی، تغییر در مقدار ادرار، ادرار دردناک)
-
اسپاسم یا ضعف عضلات
در صورت مصرف متوترکسات همراه با پرتودرمانی، ندرتا ممکن است که خطر آسیب به استخوان و بافت‌ها افزایش یابد. در مورد فواید و خطرات مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی داروی متوترکسات (Methotrexate)
به بخش هشدارها نیز مراجعه کنید.
ممکن است که در اثر مصرف داروی متوترکسات دچار تهوع، استفراغ، درد معده، خواب‌آلودگی یا سرگیجه شوید. اگر هر کدام از این علائم تشدید شد یا بهبود نیافت فورا به پزشک اطلاع دهید.
در اثر مصرف داروی متوترکسات ممکن است که ریزش مو تجربه کنید که این حالت موقتی بوده و با پایان مصرف دارو، به حالت طبیعی بازمی گردد.
به خاطر داشته باشید که این دارو به این دلیل برای شما تجویز شده است که پزشک تشخیص داده است فواید آن برای شما از مضراتش بیشتر است. همچنین اغلب افرادی که از این دارو استفاده میکنند با عوارض جانبی حادی روبرو نمی‌شوند. با این حال، در صورت مشاهده عوارض جانبی حاد زیر، فورا به پزشک اطلاع دهید.
-
زخم دهانی
-
اسهال
-
علائم کم‌خونی (مانند خستگی غیر عادی، رنگ‌پریدگی)
-
علائم مشکلات کبدی (مانند تهوع یا استفراغ ممتد، ادرار تیره، درد معده یا شکم، زردی چشم یا پوست)
-
افزایش خونریزی یا کبودی
-
مدفوع سیاه
-
بزرگ شدن غدد لنفاوی
-
درد استخوان
-
درد غیر عادی و تغییر رنگ پوست
-
علائم مشکلات کلیوی (مانند تغییر در مقدار ادرار)
-
سرفه خشک
-
ضعف عضلات
در صورت بروز عوارض بسیار حاد فورا به پزشک مراجعه کنید:
-
ضربان قلب نامنظم
-
تغییر بینایی
-
ضعف در یک طرف بدن
-
سردرد شدید
-
گرفتگی گردن
-
تغییرات خلق و روان
-
تشنج
این دارو ممکن است بدن را در برابر عفونت‌ها تضعیف کند. این موضوع احتمال ابتلا به عفونت‌های حاد را در شما افزایش داده و می تواند جان شما را به خطر بیاندازد. در صورت بروز علائم عفونت (مانندگلو درد ممتد، تب، لرز، سرفه) فورا به پزشک اطلاع بدهید.
به ندرت ممکن است که در اثر مصرف این دارو دچار حساسیت بسیار شدید بشوید. اما در صورت بروز حساسیت شدید فورا به پزشک مراجعه کنید. علائم حساسیت شدید عبارت‌اند از:
-
راش پوستی
-
خارش یا تورم (بخصوص در صورت، زبان، گلو)
-
سرگیجه شدید
-
تنگی نفس
ممکن است در اثر مصرف داروی متوترکسات عوارض جانبی دیگری تجربه کنید. در این صورت فورا به پزشک مراجعه کنید.
فراموشی و مصرف بیش از حد متوترکسات
لازم است که این دارو درست سر وقت مصرف شود. در صورتی که مصرف دارو را فراموش کردید فورا در مورد برنامه زمان‌بندی جدید با پزشک مشورت کنید. میزان مصرف دارو را دو برابر نکنید.
اگر مشاهده می‌کنید که فردی دارو را بیش از حد تجویز شده مصرف کرده و علائم حادی مانند بی‌هوشی یا تنگی نفس دارد، به ۱۱۵ زنگ بزنید. در سایر موارد فورا به پزشک مراجعه کنید. سایر علائم اوردوز این دارو عبارتند از:
-
تهوع و استفراغ شدید
-
مدفوع خونی
نکات مهم در مصرف متوترکسات
مصرف این دارو را به دیگران توصیه نکنید و داروی خود را به آنها ندهید.
لازم است که پیش از مصرف این دارو و نیز در طول مصرف، برخی از تست‌ها (مانند تعداد گلبول‌های خون، عملکرد کبد و کلیه، تست بارداری، ایکس ری سینه) انجام شود. برای اطلاعات بیشتر با پزشک مشورت کنید.
نحوه نگهداری از داروی متوترکسات
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش نگهداری دارو به دستورالعمل داخل بسته‌بندی یا داروساز مراجعه کنید. این دارو را در حمام نگه ندارید. همه داروها را دور از دسترس اطفال و حیوانات خانگی نگه دارید.
داروها را در فاضلاب نریزید مگر اینکه اینطور توصیه شده باشد. پس از پایان تاریخ مصرف یا دوره مصرف دارو، آن را در سطل زباله بیاندازید.
تایید شده توسط داروبین
