شربت اکسپکتورانت کدئین

اکسپکتورانت کدئین (Expectorant Codeine) از جمله داروهای تنفسی و متعلق به خانواده داروهای مهار کننده سرفه، خلط آورها، نرم کننده های مخاط و ضد احتقان بینی است که از طریق كاهش چسبندگي خلط و تسهيل خروج آن و همچنین با اثر مستقیم بر مرکز سرفه در بصل‌النخاع موجب کاهش سرفه و بهبود علائم بیماری می شود. این دارو به شکل شربت های 60 میلی لیتری تولید شده و برای درمان سرفه ، كاهش احتقان بيني ناشي از سرماخوردگي، آلرژي و سايرعلائم عمومي ناشي از سرماخوردگي در دسترس مصرف کنندگان قرار می گیرد. خواب‌آلودگی، سرگیجه، سبک شدن سر، گرگرفتگی صورت، تهوع، استفراغ و یبوست از شایع ترین عوارض این دارو به شمار می روند. تجویز این دارو در افراد دارای حساسیت به مسکن‌های اپیوئیدی و همچنین بیمارانی با سابقه مشکلات گوارشی، مشکلات غده آدرنال، اختلالات مغزی، مشکلات تنفسی، مشکلات قلبی، بیماری کلیوی، بیماری کبدی، اختلالات خلقی-روانی، چاقی مفرط، نوعی بیماری ستون فقرات، کم‌کاری تیروئید و ... با احتیاط صورت می گیرد. از مهمترین تداخلات این دارو می توان به سیمتیدین، نالترکسون و سامیدورفان اشاره کرد.

هشدار: اکسپکتورانت کدئین می‌تواند به سو‌ء‌مصرف و نهایتا اوردوز منتهی شود، همچنین ممکن است که باعث مشکلات تنفسی حاد تهدیدآمیز برای جان نیز گردد. برای پیشگیری از این مشکلات لازم است که پزشک کمترین دوز ممکن را برای کوتاهترین زمان ممکن تجویز کند و به بیمار نیز توصیه می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد سوء‌مصرف، بخش نحوه مصرف را هم مطالعه نماید. احتمال بروز مشکلات تنفسی در ابتدای مصرف دارو و یا در صورت مصرف دوز اشتباه و یا مصرف بیشتر از میزان تجویز شده افزایش می‌یابد. همچنین مصرف این دارو همراه با الکل یا سایر داروهایی که موجب خواب‌آلودگی یا مشکلات تنفسی می‌شوند، می تواند عوارض جانبی بسیار شدیدی داشته باشد و حتی جان بیمار را به خطر بیاندازد.

برخی داروها بر دفع اکسپکتورانت کدئین (Expectorant Codeine) از بدن تاثیر گذاشته و موجب تغییر کارایی آن می‌شوند. از این رو توصیه می شود روش صحیح استفاده از دارو و همچنین تداخلات دارویی آن را بیاموزید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه بخش تداخلات دارویی را مطالعه کنید و در صورت بروز عوارض جانبی بسیار حاد زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:

• تنفس کند یا سطحی
• سبک شدن غیر عادی سر
• خواب‌آلودگی یا سرگیجه شدید
• دشواری در بیدار شدن از خواب

این دارو را در مکانی امن نگهدارید تا از دستبرد و سوء‌مصرف آن پیشگیری شود و اگر فردی اشتباها دارو را مصرف کرده است فورا به پزشک مراجعه کنید.

زنان در سنین باروری می بایست پیش از مصرف این دارو، در مورد مزایا و مضرات مصرف آن با پزشک مشورت کنند. اگر باردار هستید یا فکر می‌کنید که ممکن است باردار باشید به پزشک اطلاع دهید، چون مصرف این دارو در طول بارداری توصیه نمی‌شود. مصرف این دارو در طول دو ماه اول بارداری خطر سقط جنین را به مقدار کمی افزایش می‌دهد. همچنین مصرف طولانی مدت و یا دوزهای بالای آن در نزدیکی وقت زایمان برای جنین خطرناک است. برای کاهش این خطرات کمترین میزان ممکن دارو را در کمترین زمان ممکن مصرف کنید. نوزادانی که در دوران جنینی برای مدت طولانی در معرض این دارو قرار داشته‌اند، می توانند علائم ترک مصرف شدید داشته باشند که گاهی این علائم می توانند جان انسان را به خطر بیاندازند. در صورت بروز علائم زیر در نوزاد فورا به پزشک اطلاع دهید:

• گریه مداوم
• تنفس کند یا سطحی
• تحریک‌پذیری
• لرزش
• استفراغ
• اسهال
• عدم تغذیه مناسب
• مشکل در افزایش وزن

موارد و نحوه مصرف شربت اکسپکتورانت کدئین

این دارو ترکیبی از کدئین و گایافنزین Guaifenesin AC است که برای درمان موقت سرفه و گرفتگی سینه ناشی از سرماخوردگی، آنفولانزا یا سایر بیماری‌های تنفسی (مانند سینوزیت، برونشیت) استفاده می‌شود. گایافنزین یک اکسپکتورانت است که با کاهش غلظت مخاط ریه، باعث دفع سریع تر آنها از طریق سرفه می شود. کدئین یک داروی ضد سرفه اپیوئیدی است که با اثر بر نقاط خاصی از مغز، شدت سرفه‌ها را کاهش می‌دهد.

معمولا بدون تجویز پزشک، از این دارو برای درمان سرفه مداوم ناشی از سیگار، آسم یا سایر مشکلات تنفسی طولانی مدت (مانند آمفیزمی) یا برای سرفه خلط‌دار استفاده نمی‌شود. داروهای ضد سرفه اپیوئیدی در افراد زیر ۱۸ ممنوعیت مصرف دارد و احتمال بروز عوارض جانبی حاد خطرآفرین برای جان مانند مشکلات تنفسی در کودکان را بیشتر می کند، توصیه می شود در مورد مزایا و مضرات مصرف این دارو در این رده سنی با پزشک مشورت کنید. داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی، عامل عفونت را درمان نمی‌کنند و اگرچه که معمولا سرفه ناشی از سرماخوردگی نیاز به درمان ندارد، اما بهتر است در مورد سایر راه‌های کاهش سرفه و علائم سرماخوردگی نظیر مصرف مایعات کافی، استفاده از رطوبت‌ساز و یا اسپری یا قطره نمکی بینی از پزشک یا داروساز سوال کنید.

این شربت را به صورت خوراکی و بدون توجه به وعده های غذایی، معمولا هر ۴ تا ۶ ساعت، همراه با یک لیوان پر آب و یا بر اساس توصیه پزشک مصرف کنید. در صورت بروز دلپیچه می‌توانید دارو را همراه با غذا مصرف کنید. در طول مصرف این دارو آب فراوان بنوشید، چون مایعات به کاهش مخاط ریه کمک می‌کنند. اگر از شکل مایع دارو استفاده می‌کنید میزان مصرف را با استفاده از پیمانه ویژه این کار اندازه بگیرید، استفاده از قاشق آشپزخانه می تواند باعث خطا در اندازگیری شود. لازم است که برخی انواع مایع را پیش از هر بار مصرف به خوبی تکان دهید، برای بررسی این موضوع به برچسب دارو و یا داروساز مراجعه کنید. میزان مصرف دارو را خودسرانه افزایش ندهید، این کار نه تنها باعث تسریع بهبود بیماری نمی‌شود، بلکه بر احتمال بروز عوارض جانبی هم می افزاید.

قطع مصرف ناگهانی شربت اکسپکتورانت کدئین می تواند باعث بروز علائم ترک مصرف، مانند موارد زیر شود:

• بی‌قراری
• اشک‌ریزی از چشم
• آبریزش بینی
• تهوع
• تعریق
• تیرکشیدن عضلات

برای پیشگیری از بروز این مشکل معمولا، میزان مصرف دارو به تدریج کاهش می یابد. احتمال بروز علائم ترک در مصرف طولانی مدت (بیش از چند هفته) یا دوزهای بالای دارو بیشتر است. در صورت مشاهده علائم ترک فورا به پزشک اطلاع دهید.

علی‌رغم فواید درمانی این دارو، مصرف طولانی مدت آن خطر سوء‌مصرف و اعتیاد را به همراه دارد و این خطر در صورت اعتیاد به مواد دیگر (مانند الکل یا مواد مخدر) افزایش می‌یابد. به منظور کاهش احتمال اعتیاد، این دارو را دقیقا بر اساس میزان تجویز شده مصرف کنید و برای کسب اطلاعات بیشتر از پزشک یا داروساز سوال کنید.

این احتمال وجود دارد که کارایی این شربت پس از مصرف طولانی مدت کاهش یافته و نیاز به افزایش دوز وجود داشته باشد. بنابراین اگر متوجه افت عملکرد دارو شده‌اید با پزشک صحبت کنید و اگر طی ۵ روز بهبودی در علائم خود مشاهده نکردید، یا اگر بیماری‌تان تشدید ‌شد و دچار سردرد مزمن، تب یا راش پوستی شدید پزشک را مطلع کنید. این موارد می توانند نشانه یک بیماری حاد بوده و نیاز به بررسی پزشکی داشته باشند.

 موارد احتیاطی در مصرف شربت اکسپکتورانت کدئین

پیش از مصرف شربت اکسپکتورانت کدئین و در صورت حساسیت به این دارو یا مسکن‌های اپیوئیدی (مانند مورفین) یا هر ماده غذایی یا دارویی دیگری، به پزشک اطلاع دهید. ممکن است که برخی از مواد سازنده این دارو باعث بروز حساسیت و یا سایر مشکلات شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر با داروساز صحبت کنید.

پیش از مصرف این دارو سابقه پزشکی خود را به ویژه در موارد زیر به اطلاع پزشک برسانید:

• مشکلات گوارشی (یبوست مزمن، قولنج، بیماری کیسه صفرا، پانکراتیت)
• مشکلات غده آدرنال (مانند بیماری ادیسون)
• اختلالات مغزی (مانند تشنج، ضربه به سر، تومور، افزایش فشار درون جمجمه)
• مشکلات تنفسی (مانند آسم، آمفیزمی، آپنه خواب)
• مشکلات قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم)
• بیماری کلیوی
• بیماری کبدی
• اختلالات خلقی-روانی (مانند افسردگی، سایکوز)
• چاقی مفرط
• نوعی بیماری ستون فقرات (کیفواسکولیوز)
• کم‌کاری تیروئید
• مشکل در دفع ادرار (مانند موارد ناشی از بزرگی پروستات یا تنگی مجاری ادرار)
• سابقه شخصی یا خانوادگی سوء‌مصرف مواد مخدر-الکل

این دارو می تواند باعث بروز احساس گیجی  یا خواب‌آلودگی ‌شود. الکل و ماریجوانا نیز این وضعیت را تشدید می‌کنند. بنابراین توصیه می شود در انجام فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند مانند رانندگی و کار با ماشین آلات احتیاط کرده و از مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر خودداری کنید و به منظور کاهش سرگیجه و سبکی سر با احتیاط از جای خود بلند شوید.

ممکن است انواع مایع این دارو حاوی شکر، الکل یا آسپارتام باشد؛ لذا در صورت ابتلا به دیابت، سوء‌مصرف الکل، بیماری کبدی، فنیل‌کتونوریا یا هر بیماری دیگری که مستلزم محدودیت در مصرف این مواد است، جانب احتیاط را رعایت کرده و در مورد مصرف ایمن این شربت با پزشک مشورت کنید.

ممکن است برخی عوارض جانبی این دارو بخصوص گیجی، سرگیجه، خواب‌آلودگی و تنفس کند یا سطحی در سالمندان نمود بیشتری داشته باشد، از این رو، توصیه می شود مصرف آن در این رده سنی با احتیاط بیشتری همراه شود.

این دارو فقط برای شما تجویز شده است و دادن آن به دیگران خلاف قانون است. این دارو فقط برای بیماری فعلی شما تجویز شده است و فقط با تجویز پزشک می توانید از آن در آینده برای درمان بیماری‌های دیگر استفاده کنید. در این موارد ممکن است نیاز به مصرف داروهای دیگری هم داشته باشید.

عوارض جانبی اکسپکتورانت کدئین (Expectorant Codeine)

برخی عوارض متداول این دارو عبارت‌اند از:

• خواب‌آلودگی
• سرگیجه
• سبک شدن سر
• گر گرفتگی صورت
• تهوع
• استفراغ
• یبوست

اگر هر کدام از این عوارض بعد از مدتی تشدید شد و یا بهبود نیافت فورا به پزشک اطلاع دهید و به خاطر داشته باشید که پزشکتان پس از بررسی تمامی مزایا و معایب این دارو، اقدام به تجویز آن برای شما کرده است و همه مصرف کنندگان این دارو با عوارض جانبی حاد روبرو نمی‌شوند.

در صورت بروز عوارض جانبی حاد زیر فورا پزشک را مطلع کنید:

• مشکل تنفسی در طول خواب (آپنه خواب)
• تغییرات خلقی-روانی (مانند توهم)
• ضربان قلب نامنظم یا تند
• مشکل در دفع ادرار

در صورت بروز عوارض جانبی بسیار حاد زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:

• تشنج

کدئین در داخل بدن به یک ماده اوپییوئیدی قوی (مورفین) تبدیل می‌شود. این تغییر در برخی افراد سریع‌تر و کامل‌تر از معمول رخ‌ داده و باعث افزایش خطر بروز عوارض بسیار حاد می‌گردد. لذا در صورت مشاهده عوارض زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:

• تنفس کند یا سطحی
• خواب‌آلودگی حاد یا مشکل در بیدار شدن
• گیجی

واکنش آلرژیک بسیار شدید به این دارو نادر است، با این حال در صورت بروز علائم حساسیت شدید فورا به پزشک مراجعه کنید:

• راش پوستی
• خارش یا تورم (بخصوص در صورت، زبان یا گلو)
• سرگیجه شدید
• تنگی نفس

این مطلب تمامی عوارض جانبی احتمالی این دارو را پوشش نمی دهد، لذا اگر متوجه عوارض جانبی دیگری شدید که در بالا ذکر نشده است، با پزشک خود تماس بگیرید.

فراموشی و مصرف بیش از حد اکسپکتورانت کدئین

اگر این دارو را به صورت منظم مصرف می‌کنید و مصرف یک نوبت از آن را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید، مگر اینکه نزدیک نوبت بعدی باشد. نوبت بعدی را سر وقت مصرف کنید و میزان آن را دو برابر نکنید.

در صورتی که فردی دچار مسمومیت با این دارو شده است و عوارض حادی مانند بی‌هوشی یا تنگی نفس دارد با ۱۱۵ تماس بگیرید. در سایر موارد فورا به پزشک مراجعه کنید. سایر علائم اوردوز این دارو عبارت‌اند از:

• ضربان قلب نامظنم، تند، کند
• تنفس کند یا سطحی
• پوست سرد یا مرطوب
• کما

شرایط نگهداری از داروی اکسپکتورانت کدئین

این دارو را در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری کرده و انواع مایع دارو را منجمد نکنید. همه داروها را دور از دسترس اطفال و حیوانات خانگی نگه دارید.

هیچ دارویی را در فاضلاب تخلیه نکنید، اگر دوره مصرف داروی شما تمام شده و یا تاریخ مصرف آن به پایان رسید، باقیمانده دارو را به درستی دور بریزید.