آمفوتریسین بی

آمفوتریسین بی برای چیست؟

آمفوتریسین بی برای درمان انواع مختلفی از عفونت‌های قارچی حاد که خطر جانی دارد، استفاده می‌شود. مکانیسم اثر این دارو بر متوقف کردن رشد قارچ استوار است. آمفوتریسین بی نوعی داروی ضدقارچ است که برای درمان عفونت قارچی جدی زمانیکه سایر داروهای ضدقارچ اثر نداشته باشند، تجویز می شود. این دارو معمولا به عنوان آخرین گزینه درمان عفونت قارچی شدید به حساب می آید و برای درمان بیماری های زیر، با تجویز پزشک استفاده می شود:

• آسپرژیلوز
• بلاستومیکوز
• کاندیدیازمنتشر
• کوکسیدیوئیدومیکوز
• پاراکوکسیدیومیکوز
• کریپتوکوکوز
• اندوکاردیت قارچی
• کاندیدیاز داخلی چشم
• هیستوپلاسموز
• سالک
• مننژیت قارچی
• موکورمیکوز
• سپتی سمی قارچی
• اسپوروتریکوز منتشر
• عفونت های قارچی دستگاه ادراری
• مننگوآنسفالیت آمیبی اولیه
• اندوکارویت
• مننژیت
• پریتونیت
• عفونت های شدید مجرای تنفسی

معمولا پزشکان برای درمان عفونت های شدید، این دارو را به همراه فلوسیتوزین تجویز می کنند.

نحوه مصرف آمفوتریسین بی 

آمفوتریسین بی معمولا بر اساس تجویز پزشک، به صورت وریدی و معمولا یک بار در روز یا یک روز در میان مصرف می‌شود. برای اطلاع دقیق از نحوه تزریق آمفوتریسین بی، باید با پزشک خود صحبت کنید. اما، معمولا تزریق این دارو طی ۲ تا ۶ ساعت و به آرامی انجام می شود.

احتمالا پزشک در ابتدا برای بررسی واکنش بدن دوز پایین‌تری از دارو را تجویز کند و سپس مقدار آن را افزایش دهد. تنظیم دوز بر اساس وضعیت بیماری، وزن، واکنش به تزریق اولیه و پاسخ به درمان انجام می شود. اگر درطول دوره مصرف این دارو وقفه ۷ روزه ایجاد شود، برای شروع مجدد مصرف دوز دارو باید از مقادیر اندک آغاز کرده و تدریجا افزایش پیدا کند.

اگر تزریق آمفوتریسین بی را در منزل انجام میدهید، تمامی دستورالعمل‌های آماده‌سازی و مصرف را از متخصصان مربوطه بیاموزید. اما، توصیه می شود که این کار را به متخصص و کادر درمان بسپارید تا از بروز عوارض جانبی ناشی از تزریق اشتباه جلوگیری کنید. دقت کنید که پیش از مصرف دارو آن را از لحاظ وجود ذرات اضافی و تغییر رنگ بررسی کنید و در صورت وجود هریک از این موارد از مصرف دارو خودداری کنید. روش ایمن نگهداری و امحای مواد دارویی را نیز بیاموزید.

مصرف طولانی مدت از آمفوتریسین بی در درمان عفونت های حاد ضروری است، لذا دوره درمان را تکمیل کرده و از قطع زودهنگام آن بپرهیزید. قطع پیش از موعد آمفوتریسین بی می تواند موجب بازگشت عفونت شود.

اگر این دارو را به طور منظم، همانطور که تجویز شده است مصرف کردید و باز هم عفونت شما ادامه داشت یا بدتر شد، به پزشک اطلاع دهید.

آمفوتریسین بی دامپزشکی

یکی از سوالاتی که درمورد آمفوتریسین بی مطرح است، این است که آیا آمفوتریسین بی در دامپزشکی کاربردی دارد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که بله، اگر حیوانات دچار عفونت های قارچی شدید شده باشند، می توان از این دارو برای درمان آن استفاده کرد. برخی از مواردی که می توان از آمفوتریسین بی برای حیوانات استفاده کرد، عبارتند از:

• عفونت‌های قارچی سیستمیک در حیوانات
• عفونت‌های قارچی پوست و بافت نرم در حیوانات
• عفونت‌های قارچی گوش در حیوانات

انواع آمفوتریسین

داروی آمفوتریسین بی در دونوع ساده و لیپوزومال 50 میلی گرمی در بازار دارویی عرضه می شود. اگر بخواهیم تفاوت آمفوتریسین بی لیپوزومال( L-AMB) با نوع ساده آن را نام ببریم، شامل موارد زیر می شود:

1. در L-AMB، یک غشاء لیپیدی، مولکول های دارو را احاطه کرده و منجربه کاهش عوارض جانبی ناخواسته بدون تغییر اثربخشی آن شده است.
2. غلظت پلاسمایی  L-AMBاز نوع ساده آن بیشتر است و باعث تجمع و نفوذ بیشتر آن به بافت های چربی و مغز شده و درنهایت با سرعت بیشتری به بافت عفونی می رسد.
3. آمفوتریسین بی را باید در یخچال نگهداری کرد درصورتیکه نوع لیپوزومال را می توان در درمای محیط نگه داشت.

موارد احتیاطی و هشدارهای مصرف آمفوتریسین بی

پیش از مصرف آمفوتریسین بی، درصورت حساسیت به آن یا هرگونه حساسیت دارویی دیگر پزشک را مطلع کنید. ممکن است در فرمولاسیون آمفوتریسین بی از موادی استفاده شده باشد که می‌توانند موجب بروز حساسیت و یا سایر مشکلات بشوند. برای اطلاع از جزئیات بیشتر با پزشک صحبت کنید.

همچنین، قبل از شروع مصرف  آمفوتریسین بی، سابقه پزشکی خود را بخصوص در موارد زیر، با پزشک درمیان بگذارید:

• دریافت گلبول‌های سفید خون (لئولوسیت)
• بیماری قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم، نارسایی قلبی احتقانی)
• بیماری کبدی
• بیماری کلیوی

استفاده از آمفوتریسین بی فقط برای درمان عفونت‌های قارچی حاد که جان بیمار را تهدید می کند، مجاز است و نباید از آن برای درمان عفونت‌های ناحیه‌ای معمولی‌تر (مانند عفونت قارچی دهان، عفونت قارچی واژن) در بیماران دارای گلبول‌های سفید نرمال خون استفاده شود.

عوارض جانبی آمفوتریسین بی

هردارویی درکنار فوایدی که دارد، ممکن است که عوارض ناخواسته ای را ایجاد کند. ممکن است که ۱ تا ۳ ساعت بعد از شروع تزریق آمفوتریسین بی علائم زیر بروز کنند که در برخی موارد ممکن است برای پیشگیری یا درمان این عوارض نیاز به مصرف دارو (مانند استامینفون، دیفن هیدرامین، کورتیکوستروئیدها مانند هیدروکورتیزون) وجود داشته باشد. اگر هر کدام از این تاثیرات ادامه داشت یا تشدید شد فورا به پزشک اطلاع دهید:

• تب
• لرزش
• لرز
• سرخی
• کاهش اشتها
• سرگیجه
• تهوع
• استفراغ
• سردرد
• تنگی نفس
• تنفس سریع

در صورت بروز عوارض جانبی جدی زیر، فورا به پزشک مراجعه کنید:

• درد یا تورم در محل تزریق
• درد عضلات یا مفاصل
• خستگی غیرعادی
• ضعف
• گرفتگی عضلات
• علائم مشکلات کبدی (مانند تغییر در میزان ادرار، ادرار دردناک)
• بی‌حسی یا گزگز دست و پا
• تغییرات بینایی
• تغییرات شنوایی (مانند صدای زنگ در گوش)
• ادرار تیره
• درد شدید معده و پایین شکم
• زردی پوست یا چشم
• تورم پا یا قوزک پا
• ضربان قلب نامنظم، تند، کند
• عرق سرد
• کبودی لب
• افزایش خونریزی وکبودی
• سایر علائم عفونت (مانند تب، گلو درد مزمن)
• تغییرات خلقی و روانی
• تشنج
• مدفوع سیاه
• استفراغ شبیه به تفاله قهوه

به ندرت ممکن است که آمفوتریسین بی موجب بروز حساسیت بسیار شدید شود. بنابراین، در صورت بروز علائم حساسیت شدید از قبیل راش پوستی، خارش یا تورم (بخصوص در صورت، زبان، گلو)، سرگیجه شدید، تنگی نفس فورا به پزشک مراجعه کنید.

داروبین سعی کرده است که در این مطلب به تمامی عوارض جانبی آمفوتریسین بی اشاره کند. اما، گاهی ممکن است که با مصرف این دارو دچار عوارضی غیر از موارد ذکر شده شوید. در اینصورت به پزشک خود اطلاع دهید.

تداخلات دارویی آمفوتریسین بی

تداخلات دارویی می‌توانند بر عملکرد داروها اثر بگذارند و احتمال بروز عوارض جانبی حاد را افزایش دهند. این مطلب دربرگیرنده تمامی تداخلات دارویی آمفوتریسین بی نیست، لذا فهرستی از همه داروهای مصرفی خود (شامل داروهای نسخه‌ای، بدون نسخه و محصولات گیاهی) تهیه کرده و آن را با پزشک خود به اشتراک بگذارید. همچنین، بدون هماهنگی با پزشک هیچ تغییری در داروهای مصرفی‌تان ایجاد نکنید.

فراموشی و مصرف بیش از حد آمفوتریسین بی

توصیه می شود که آمفوتریسین بی را درست سر ساعت مصرف کنید. اگر مصرف یک نوبت را فراموش کردید در مورد زمان‌بندی مجدد از پزشک سوال کنید و از دوبرابر کردن میزان دوز بعدی بپرهیزید.

اگر فردی دچار مسمومیت با آمفوتریسین بی شده است و علائم حادی مانند بی‌هوشی یا تنگی نفس دارد با 115 تماس بگیرید. در غیر این صورت فورا به پزشک مراجعه کنید. سایر علائم مسمومیت با آمفوتریسین بی شامل سرگیجه، غش، ضربان قلب کند می باشد.

 نکات مهم مصرف آمفوتریسین بی

به منظور بررسی فرایند درمان و نظارت بر عوارض جانبی نیاز به انجام برخی تست‌های آزمایشگاهی (مانند تست عملکرد کلیه وکبد، سطح پتاسیم و منیزیم خون، شمارش کامل خون) به صورت دوره‌ای وجود دارد. برای اطلاع از جزئیات بیشتر با پزشک مشورت کنید.

 نحوه نگهداری آمفوتریسین بی

برای اطلاع از دستورالعمل های نگهداری از این دارو به بروشور دارو و یا داروساز مراجعه کنید. تمامی داروها را دور از دسترس اطفال و حیوانات خانگی نگهدارید.  

هیچ دارویی را در فاضلاب تخلیه نکنید. پس از پایان مصرف آمفوتریسین بی و نیز پایان تاریخ انقضای آن، باقیمانده دارو را در سطل زباله بیاندازید. با داروساز یا مرکز بازیافت شهرداری مشورت کنید.